Λίγο μετά τις 7 το πρωί η ομάδα, αποτελούμενη από 15 άτομα (6 γυναίκες και 9 άντρες), ξεκινάει από τα γραφεία του συλλόγου με προορισμό τη Μέσα Μάνη και το βουνό Σαγγιάς (υψομ. 1.218 μ). 

Ως νότια απόληξη της οροσειράς του Ταϋγέτου θα μπορούσε να θεωρηθεί το ακρωτήριο Ταίναρο, εκεί όπου ο ορεινός όγκος χαμηλώνει σε ύψος για να βυθιστεί στη θάλασσα. Ωστόσο, βορειότερα ένας αυχένας με κατεύθυνση από την Αρεόπολη προς το Γύθειο δημιουργεί μια περιοχή ασυνέχειας στη μεγάλη ορεινή γραμμή του Ταϋγέτου προς το νότο. Εκεί υψώνεται ο Σαγγιάς, το βουνό της «Μέσα» ή της «Κάτω Μάνης». Είναι το βουνό που αποτελεί τη φυσική συνέχεια του Ταϋγέτου (ή κατά ορισμένους και τμήμα αυτού) και που παρά τα 1.218 μέτρα του μέγιστου ύψους του, έχει διαμορφώσει τον ιδιαίτερο, ξεχωριστό κι άγριο χαρακτήρα της μοναδικής αυτής ελληνικής γωνιάς, δηλαδή της ιστορικής περιοχής της Πελοποννήσου που ονομάζεται Μάνη. 

Γεωγραφικά η Μάνη, ή «Μέσα Μάνη», όπως ονομάζεται τοπικά, διακρίνεται με βάση την κατά μήκος κορυφογραμμή του Ταϋγέτου, στην «Ανατολική Μάνη» ή «Προσηλιακή Μάνη», που βλέπει προς το Λακωνικό Κόλπο, και στη «Δυτική Μάνη» ή «Αποσκαδιερή Μάνη», που βλέπει στο Μεσσηνιακό Κόλπο. Βορειότερα, βρίσκεται η «Μεσσηνιακή Μάνη» ή, όπως την αποκαλούν οι ντόπιοι, η «Εξω Μάνη».

Και το ταξίδι ξεκινάει! Περνώντας από την Καρδαμύλη με τη μαγευτική ομορφιά και τα πετρόχτιστα σπίτια, το Οίτυλο με το κάστρο της Κελεφάς, το Λιμένι με την υπέροχη θάλασσα να δένει με την άσπρη πέτρα, την Αρεόπολη, κοιτίδα των Μαυρομιχαλαίων, θα καταλήξουμε στον Πύργο Διρού, από όπου θα ξεκινήσουμε την ανάβαση. Ο δρόμος ελίσσεται κάτω από τους πρόποδες του Ταϋγέτου, ενώ από παντού φιδωτά δρομάκια οδηγούν προς τα πάμπολλα μανιάτικα χωριά, άλλα σκαρφαλωμένα σαν αετοφωλιές στις βραχοπλαγιές κι άλλα κρυμμένα στους χαρακτηριστικούς μανιάτικους ελαιώνες με τα μικρόσωμα δέντρα ή στις φραγκοσυκιές που φυτρώνουν παντού ανάμεσα στις πέτρες. Τόπος τραχύς, άνυδρος, λιτός, δωρικός, επιβλητικός. Τόπος που γεννά ανθρώπους με ασυμβίβαστο χαρακτήρα, αυστηρά ήθη κι έθιμα, και ταυτόχρονα με μια τοπικιστική ίσως αντίληψη, που πηγάζει όμως από την υπερηφάνεια ότι ουδέποτε υποδουλώθηκαν σε ξένους και πάντα έζησαν ελεύθεροι. «Αυτά τα δέντρα δεν βολεύονται με λιγότερο ουρανό, αυτές οι πέτρες δε βολεύονται κάτω από τα ξένα βήματα, αυτά τα πρόσωπα δε βολεύονται παρά μόνο στον ήλιο, αυτές οι καρδιές δε βολεύονται παρά μόνο στο δίκιο» όπως γράφει ο Γ. Ρίτσος στην ποιητική του συλλογή  «Ρωμιοσύνη».

Από το σημείο «Αγία Ειρήνη» με τις πετρόχτιστες ξερολιθιές από σταχτόγκριζη ντόπια πέτρα, κοντά στο χωριό Πύρριχος ή Κάβαλος (το οποίο αναφέρει κι ο αρχαίος περιηγητής Παυσανίας στα «Λακωνικά») ξεκινά η ανάβαση προς το «κεντρικό διάσελο» και στη συνέχεια προς τη ψηλότερη κορυφή του όρους Σαγγιάς  που κρύβεται μέσα στα πυκνά σύννεφα. Ψάχνοντας για την αρχή του μονοπατιού συναντάμε ένα εκτροφείο αλόγων πλαγιοτροχασμού που ανήκουν στην Πηνεία φυλή. Πρόκειται για σπάνια φυλή, όπως μας είπε ο εκτροφέας τους. Τα άλογα της συγκεκριμένης φυλής κατάγονται από τα αρχαία ελληνικά άλογα κι έχουν κληρονομήσει το σπάνιο χάρισμα του πλαγιοτροχασμού, έναν ιδιαίτερο και πολύ ξεκούραστο για τον αναβάτη τους βηματισμό (εκτός του βάδην, τροχάδην και καλπασμού). Τα άλογα αυτά ονομάζονται και «κορδοπάτηδες». Το θέαμα των περήφανων ζώων που αντικρίζουμε, με φόντο το άγριο τοπίο, μας ξαφνιάζει ευχάριστα για την ομορφιά του!   

Η ανάβαση συνεχίζεται κοπιαστική, λόγω της απότομης κλίσης και της υψομετρικής διαφοράς, στο κακοτράχαλο μονοπάτι, το οριοθετημένο με πέτρα αιώνων πάνω στο ορεινό ανάγλυφο. Η θάλασσα ξεμακραίνει κάτω χαμηλά και διαγράφεται πανοραμικά κάπου πολύ μακριά στον ορίζοντα, η στεριανή διείσδυση του Κάβο Γκρόσο στο αντάμωμα του απέραντου γαλάζιου, θάλασσας κι ουρανού. Περνάμε ανάμεσα από «λάκκες» (επίπεδες επιφάνειες που κλείνονται γύρω γύρω από βουνά), στις οποίες είναι πρόδηλη ακόμα η ανθρώπινη παρουσία, αφού παρατηρούνται πάμπολλες πέτρινες κατασκευές, οικιστικοί πυρήνες, αναβαθμίδες, πεζούλες κι εντυπωσιακές στέρνες, που έχουν δίπλα τους για το πότισμα των ζώων, περίτεχνα πελεκημένες λίθινες «κορύτες» («σκαφίδια» ή «σκαφιδέλια» όπως ονομάζονται με τη μανιάτικη ντοπιολαλιά). Οπως μας ενημέρωσαν οι ντόπιοι, εδώ ποτίζονται κάθε δυο μέρες κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, τα μοσχάρια ελεύθερης βοσκής που ζουν στο οροπέδιο, αποκομμένα από τον κύριο όγκο του Ταϋγέτου. 

Οπως σε όλη τη μανιάτικη επικράτεια αλλά πιο έντονα στις δυτικές πλαγιές του Ταϋγέτου, διασώζονται επίσης και πάμπολλα υπολείμματα βυζαντινών οικισμών τους οποίους οι ντόπιοι τους ονομάζουν «Παλιομανιάτικα» κι ίχνη τους υπάρχουν κι εδώ. 

Τριγύρω η βλάστηση είναι φτωχή σε δέντρα, αλλά πλούσια σε ακανθώδεις σκληρόφυλλους ημίθαμνους (πουρνάρια, αρκουδόβατους, ασφάκες, φρύγανα, αγριοτριανταφυλλιές, αγριαγκορτσιές, σκίνους κ.ά.) Πλήθος και τα αυτοφυή βότανα (μέντα, θυμάρι, λεβάντα, θρούμπι, ρίγανη κ.λπ.)καθώς και τα αγριολούλουδα. Πολλά, διαφορετικά, πανέμορφα κι ιδιαίτερα (παπαρούνες σε όλα τα χρώματα, καμπανούλες, ανεμώνες, λίλιουμ, κρόκοι, ασπερούλες Ταϋγέτου κι οι περίφημοι λευκοί αγριόκρινοι) δίνουν χαρούμενες πολύχρωμες πινελιές στις κοφτερές πέτρες συμπληρώνοντας έτσι την χλωρίδα της περιοχής. Σε ό,τι αφορά την πανίδα, έχουν παρατηρηθεί 85 είδη πουλιών, 19 είδη θηλαστικών, 33 είδη ερπετών κι αμφίβιων και θεωρείται ως μια από τις πιο σημαντικές περιοχές της Πελοποννήσου για τις πεταλούδες και τα έντομα. Αποτελεί επιπλέον, όπως όλη η Νότια Μάνη, σταθμό ανάπαυσης για τα αποδημητικά πουλιά στο μεγάλο ταξίδι τους προς το Νότο κι είναι ιδιαίτερα σημαντική για τα αρπακτικά πουλιά (πετρίτη, βραχοκιρκίνεζο, φιδαετό, βασιλαετό, χρυσαετό, αετογερακίνα, όλα τα είδη της κουκουβάγιας κ.ά.) που ζουν εδώ και κατά τη διάρκεια του χειμώνα.

Συνεχίζουμε να ανεβαίνουμε  με πολύ μεγάλη προσπάθεια, στο σχεδόν κάθετο ανηφορικό μονοπάτι με την ποώδη υποαλπική βλάστηση και καθώς μπαίνουμε σιγά σιγά μέσα στο πυκνό πέπλο της ομίχλης που περιβάλλει την κορυφή, νιώθουμε  την ανάγκη να προφυλαχτούμε από το απότομο κρύο που μας διαπερνά. Τέσσερα από τα μέλη της ομάδας μας εγκαταλείπουν την προσπάθεια και παίρνουν το δρόμο του γυρισμού. Οι υπόλοιποι συνεχίζουμε την σχεδόν κάθετη ανάβαση πάνω σε λίθινους σχηματισμούς απόκρημνων σχιστολιθικών βράχων που οι καιρικές συνθήκες τους έχουν διαβρώσει και μεταμορφώσει σε επικίνδυνα κοφτερά μαχαίρια. Το περπάτημα γίνεται πάρα πολύ προσεκτικό. Το παραμικρό λάθος μπορεί να αποβεί μοιραίο. Τα σχιστολιθικά πετρώματα κάτω από τα πόδια μας, εναλλάσσονται με πορώδη ασβεστολιθικά. Αυτά διαπερνώντας τα στο πέρασμα των αιώνων, τα νερά της βροχής και τα χιόνια που λιώνουν, σκάβουν τα έγκατα του βουνού δημιουργώντας αξιόλογα σπήλαια με πλούσιο διάκοσμο και φυσική ομορφιά, όπως αυτό που ξετυλίγεται πολύ βαθιά κάτω από τα πόδια μας, το ονομαστό Σπήλαιο του Διρού. μήκους 6.200 μ. 

Φτάνουμε πια λίγο πιο κάτω από την κορυφή, αλλά η πυκνή ομίχλη μας εμποδίζει να την προσεγγίσουμε. Η τεχνολογία κι η ικανότητα του αρχηγού της αποστολής, όμως, βοηθά να πατήσουμε το πόδι μας πάνω της. Αναμενόμενη η απογοήτευση... Η ορατότητα δεν ξεπερνά τα 10 μέτρα κι έτσι δεν μπορούμε να θαυμάσουμε την υπέροχη θέα που προσφέρει αυτός ο τεράστιος βραχώδης εξώστης, προς τον Μεσσηνιακό και Λακωνικό Κόλπο, το Κάβο Γκρόσο, τη Χερσόνησο του Τηγανιού, τον Κότρωνα, τη Σκάλα, την Προσηλιακή και Μέσα Μάνη και πέρα βαθιά τη Νεάπολη. Κάπου πιο πέρα, σε απόσταση γύρω στα 150 μ., βρίσκεται χαμένο στην ομίχλη το εκκλησάκι του προφήτη Ηλία. Η παραμονή μας εδώ γίνεται πολύ δύσκολη. Η πυκνή ομίχλη μας μουσκεύει τα ρούχα και μας περονιάζει τα κόκαλα. Ο δυνατός αέρας χειροτερεύει την κατάσταση, κι έτσι ύστερα από τις αναμνηστικές φωτογραφίες ξεκινάμε την κατάβαση, η οποία αποδεικνύεται πιο δύσκολη λόγω της απότομης κλίσης αλλά και της ξαφνικής βροχής που κάνει τις κοφτερές πέτρες να γλιστρούν επικίνδυνα. Συχνές οι πτώσεις που προκαλούνται, ευτυχώς όμως χωρίς τραυματισμούς…

Φτάνοντας στο διάσελο ακολουθούμε διαφορετική διαδρομή από την ανάβαση, σε μονοπάτι που δύσκολα διακρίνεται λόγω των αγκαθωτών πουρναριών που έχουν φυτρώσει στο διάβα του και μας σκίζουν τα ρούχα και τα χέρια. Σε λίγο φτάνουμε στο τέλος της πορείας μας η οποία διάρκεσε 8 ώρες και συναντούμε τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας που μας περιμένουν στο ιστορικό χωριό Πύργος Διρού. Εδώ το καλοκαίρι του 1826 οι γυναίκες της Μάνης με τα δρεπάνια του θερισμού απέκρουσαν τους άνδρες του Ιμπραήμ πασά και τους καθυστέρησαν μέχρι να έρθουν οι άντρες που μάχονταν στη Βέργα

Σε συζήτηση που είχα με ντόπιους, μου εξέφρασαν -και σας τη μεταφέρω- την ανησυχία τους για μελλοντική πιθανή εγκατάσταση αιολικών πάρκων στην περιοχή της Μάνης, στο «Λουλούδι από πέτρα» όπως πολύ εύστοχα την έχουν ονομάσει, αφού το αιολικό δυναμικό εδώ είναι ίσως από τα πλουσιότερα στην Πελοπόννησο. Αναμενόμενες βέβαια οι δυσμενείς επιπτώσεις τέτοιων εγκαταστάσεων στο περιβάλλον αυτής της περιοχής, που χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερο φυσικό κάλλος, γεωλογική μοναδικότητα, διατηρητέα μνημεία κι είναι πολύ σημαντικό καταφύγιο άγριας ζωής.

Σιγά σιγά παίρνουμε το δρόμο του γυρισμού. Ολη η σημερινή πορεία σε αυτό το τοπίο απαράμιλλης, φυσικής, άγριας ομορφιάς, είχε μεγάλες δόσεις περιπέτειας και μας οδήγησε σε μια ψυχική ανάταση τόσο μεγάλη, που μόνο όσοι αφουγκράζονται τα βουνά μπορούν να νιώσουν. Ο θεός, η φύση κι ο άνθρωπος ενώθηκαν για μια ακόμα φορά. Αυτή άλλωστε δεν είναι κι η μαγεία του βουνού; Αλλη μια πετυχημένη ξεχωριστή εξόρμηση του Ε.Ο.Σ. Καλαμάτας έφτασε στο τέλος της. Πάντα ψηλά!

Ολυμπία Βενιζελέα

Μέλος του ΕΟΣ Καλαμάτας