Οι θαλάσσιες χελώνες απειλούνται με εξαφάνιση κι αυτή άλλωστε είναι η αφορμή που κάθε χρόνο στις 23 Μαΐου γιορτάζεται η Παγκόσμια Ημέρα Χελώνας. Στην περιοχή του Μεσσηνιακού, αλλά και του Λακωνικού και Κυπαρισσιακού Κόλπου γίνεται η ωοτοκία της χελώνας του είδους καρέτα - καρέτα και δεν είναι σπάνιο να βρίσκονται κάποιες νεκρές ή τραυματισμένες.

Ρεπορτάζ: Νικολέττα Κολυβάρη

Αυτό όμως που σε κάθε περίπτωση ανησυχεί τον Σύλλογο "Αρχέλων", που έχει και την ευθύνη για την προστασία της θαλάσσιας χελώνας, είναι τα τραύματα που γίνονται εσκεμμένα από ανθρώπους σε ένα ζώο το οποίο βρίσκεται στο φυσικό του περιβάλλον και δεν ενοχλεί. 

Στο μεταξύ, σύμφωνα με τα στοιχεία του Κεντρικού Λιμεναρχείου Καλαμάτας και του Λιμενικού Τμήματος Κορώνης, πέρυσι στις ακτές ευθύνης τους ξεβράστηκαν 22 νεκρές χελώνες και μία τραυματισμένη. Φέτος έχουν περισυλλεγεί 4 νεκρές, οι τρεις τον Απρίλιο και μία αυτό το μήνα. Το 2016, που επίσης ήταν μια κακή χρονιά, από τη Νήσο Βενέτικο μέχρι τη Χοτάσια της Μάνης, η λιμενική αρχή Καλαμάτας κατέγραψε 12 νεκρές χελώνες.

ΞΕΒΡΑΖΟΝΤΑΙ ΝΕΚΡΕΣ

Η εμπειρία διαπιστώνει ότι πολλές από τις νεκρές χελώνες έχουν χτυπηθεί από την προπέλα σκάφους και έχουν ξεβραστεί νεκρές στην παραλία από τα θαλάσσια ρεύματα. Επίσης βασική απειλή για τις νεκρές και τραυματισμένες χελώνες είναι τα δίχτυα και τα αγκίστρια, όπου συνήθως πάνε να φάνε το ψάρι που έχει πιαστεί σε αυτά. Τρώνε το ψάρι και καταπίνουν το αγκίστρι, γι' αυτό συχνά βρίσκουν αγκίστρια και πετονιές στους οισοφάγους τους.

Ο Δημήτρης Φυτίλης, υπεύθυνος Κέντρου Διάσωσης "Αρχέλων" λέει μιλώντας στην "Ε" ότι βρίσκουν συχνά χελώνες σκόπιμα τραυματισμένες ή θανατωμένες από ανθρώπινο χέρι, καθώς είναι εμφανή τα εξωτερικά τραύματα στο κεφάλι. Επίσης, λέει, ο θάνατος σημαντικού αριθμού τους μπορεί να οφείλεται σε τυχαία εμπλοκή τους σε αλιευτικά εργαλεία που συνεπάγεται πνιγμό, εκτός κι αν βρεθεί κάποιος άνθρωπος να κόψει τα δίχτυα που τις περιορίζουν. Διαπιστώνει ακόμη ότι σε άλλες περιπτώσεις τα ζώα που εκβράζονται νεκρά φαίνεται ότι έχουν δεχτεί επίθεση από άλλους θαλάσσιους οργανισμούς, οπότε τα αίτια θανάτου ονομάζονται φυσικά αίτια.

ΟΧΙ ΜΟΝΟ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΩΟΤΟΚΙΑΣ

Δεν είναι σπάνιο χελώνες να ξεβράζονται στις ακτές του Λακωνικού, Μεσσηνιακού και Κυπαρισσιακού Κόλπου νεκρές ή τραυματισμένες όλο το χρόνο και όχι μόνο την καλοκαιρινή περίοδο της ωοτοκίας, καθώς οι θαλάσσιες χελώνες ζουν και μετακινούνται όλο το χρόνο στη Μεσόγειο. Συχνά οι άνθρωποι του συλλόγου βρίσκουν χελώνες άρρωστες γιατί έχουν καταπιεί πλαστικά, κομμάτια από δίχτυα και αγκίστρια. "Μία ήδη άρρωστη χελώνα δεν μπορεί να καταδυθεί και να τραφεί φυσιολογικά, οπότε βρίσκεται να επιπλέει στο νερό και καταλήγει να εκβραστεί στην ακτή", εξηγεί ο κ. Φυτίλης. Επίσης, προσθέτει, οι άρρωστες ή τραυματισμένες χελώνες δεν μπορούν εύκολα να αντιδράσουν και σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να συγκρουστούν με ταχύπλοα σκάφη και να πεθάνουν. Ωστόσο, "δεν ξέρουμε πολλά για το τι ακριβώς συμβαίνει στη θάλασσα και επεξεργαζόμαστε τα στοιχεία που συλλέγονται κάθε χρόνο από τα Λιμεναρχεία για τις εντοπισμένες χελώνες με πολλή προσοχή, προσπαθώντας να σχηματίσουμε μία σωστή εικόνα", παρατηρεί.

ΟΙ ΠΑΡΑΛΙΕΣ ΠΟΥ ΟΙ ΚΑΡΕΤΑ ΚΑΝΟΥΝ ΦΩΛΙΕΣ

Στη Μεσόγειο βρίσκονται αναπαραγόμενοι πληθυσμοί του είδους Caretta - caretta, που όπως λέει ο υπεύθυνος του "νοσοκομείου" του συλλόγου "της «δώσαμε» και ένα πιο απλό όνομα στα ελληνικά, το «καρέτα»". Επίσης, συναντώνται και αναπαραγόμενοι πληθυσμοί του είδους Chelonia mydas που στα ελληνικά αποκαλείται πράσινη χελώνα. Στα ελληνικά πελάγη θα βρει κανείς να μετακινούνται χελώνες και από τα δύο αυτά είδη και έχει διαπιστωθεί ότι οι πρασινοχελώνες βρίσκονται πιο συχνά στα νότια μέρη, όπως ο Λακωνικός Κόλπος.

Σε ό,τι αφορά την αναπαραγωγή τους, στην Ελλάδα κάνουν φωλιές μόνο οι καρέτα. "Για να δώσουμε μια πιο σωστή εικόνα, θα αναφέρουμε ότι σε περίπου 170 χλμ. παραλίας των ελληνικών ακτών αναπαράγεται γύρω στο 50% της θαλάσσιας χελώνας καρέτα στη Μεσόγειο. Πρόκειται για τις παραλίες στη Ζάκυνθο, την Κρήτη (Ρέθυμνο, Χανιά, κόλπος Μεσσαράς) και την Πελοπόννησο (κόλπος Κυπαρισσίας, ακτές Μεσσηνίας -Ρωμανός, Κορώνη κ.α.- και ακτές Λακωνίας –Ευρώτας, Βαλτάκι, Σελινίτσα, Μαυροβούνι και Βαθύ, Ελαφόνησος, Μονεμβασιά)", λέει ο ίδιος.   

ΓΙΑ ΝΑ ΕΠΙΒΙΩΣΟΥΝ

Ο Δημήτρης Φυτίλης αναφέρεται και στο ποιες είναι οι απειλές για τις θαλάσσιες χελώνες στην Ελλάδα. Το πρώτο -λέει- πιο σημαντικό ζήτημα "είναι κατά τη γνώμη μας, το να συνεχίσουν να γεννιούνται χελωνάκια, για την ακρίβεια «καρετάκια» στις παραλίες μας. Μόνο ένας πολύ μικρός αριθμός από τα νεογέννητα χελωνάκια που μπαίνουν στη θάλασσα θα φτάσει σε ηλικία αναπαραγωγής (15-20 χρόνια)". Αν, λοιπόν, χαθούν οι παραλίες αναπαραγωγής, "σύντομα θα χαθούν και οι θαλάσσιες χελώνες", επισημαίνει. Και προσθέτει ότι "οι κύριες παραλίες αναπαραγωγής έχουν ανάπτυγμα περίπου 180 χλμ., αλλά επειδή πρόκειται για παραλίες με ιδιαίτερη φυσική ομορφιά, εκτός από τις χελώνες, τις προτιμούν και οι τουρίστες". Και μαζί με τους τουρίστες, "έρχονται οι ξαπλώστρες και οι ομπρέλες, τα φώτα από τα παραλιακά μπαράκια, τα πάρτι στην παραλία, τα βαριά μηχανήματα καθαρισμού της παραλίας από φύκια και σκουπίδια, τα τζιπάκια που τρέχουν στην αμμουδιά". Κι αν όλα αυτά αφεθούν στην τύχη τους, θα έχουν σαν κατάληξη σύμφωνα με τον ίδιο "τη δραστική μείωση στις φωλιές τους στις παραλίες αυτές, άρα και τη δραστική μείωση μέχρι και εξαφάνιση του είδους". Στο ερώτημα, ωστόσο, "χελώνες ή τουρίστες;" ο “Αρχέλων” απαντάει: "Μπορούμε να ζήσουμε μαζί, αρκεί να αλλάξει ο τρόπος που οι επισκέπτες χρησιμοποιούν τις παραλίες αυτές, ώστε να υπάρξει μέλλον για τις θαλάσσιες χελώνες".

ΕΠΙΣΤΡΕΦΟΥΝ 30 ΑΠΟΘΕΡΑΠΕΥΜΕΝΕΣ ΤΟ ΧΡΟΝΟ

Βασική σημασία λοιπόν έχει η διατήρηση των παραλιών αναπαραγωγής της χελώνας. Μετά από αυτό, "το δεύτερο πιο σημαντικό θέμα για την επιβίωση τους στο μέλλον είναι να μην υπάρχει υψηλό ποσοστό απώλειας ενηλίκων ατόμων στη θάλασσα. Για το λόγο αυτό δημιουργήθηκε το Δίκτυο Διάσωσης και Κέντρο Διάσωσης του “Αρχέλων”", λέει ο υπεύθυνος του κέντρου. Ετσι, "οι τραυματισμένες ή άρρωστες χελώνες που εντοπίζονται σε όλη τη χώρα αναφέρονται σε αυτό", συμπληρώνει. "Είναι καταπληκτικό το ότι υπάρχει ελπίδα για κάποια από αυτά τα ζώα, όπως φαίνεται από τα στοιχεία του Κέντρου Διάσωσης. Κάθε χρόνο επιστρέφουν περίπου 30 αποθεραπευμένες χελώνες στη θάλασσα", μας λέει. Ενθαρρυντικό επίσης είναι για τον ίδιο ότι "η ανταπόκριση των πολιτών στο θέμα της διάσωσης είναι αυξανόμενη".

Αξίζει να σημειωθεί ακόμη ότι μέσω του δικτύου Διάσωσης και του Κέντρου Διάσωσης του Συλλόγου “Αρχέλων”, "συλλέγονται στοιχεία που μπορεί να έχουν άμεση σχέση με τους «δείκτες υγείας» της θάλασσας και παραδίδονται στο Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών για περαιτέρω ανάλυση", ενώ "και οι ίδιοι αναμένουμε τα συμπεράσματα των μελετών αυτών με μεγάλο ενδιαφέρον".

29 ΧΕΛΩΝΕΣ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΑΣΩΣΗΣ

Στο Κέντρο Διάσωσης βρίσκονται υπό περίθαλψη 29 χελώνες αυτή την εποχή και η περίθαλψη γίνεται από ειδικευμένο προσωπικό, με τη βοήθεια εθελοντών και κάποιες χορηγίες σε είδος (τροφή, αναλώσιμα περίθαλψης, συντήρηση μηχανολογικού εξοπλισμού δεξαμενών) και σε χρηματικά ποσά. "Οι εθελοντές βοηθούν στη λειτουργία του όλο το χρόνο, ενώ βρίσκονται και στις παραλίες ωοτοκίας κατά την καλοκαιρινή περίοδο", ενημερώνει ο Δημ. Φυτίλης, ο οποίος προτρέπει όποιον θέλει "να βλέπει ανά πάσα στιγμή πόσες χελώνες υπάρχουν στο Κέντρο Διάσωσης, μπορεί από την ιστοσελίδα μας https://www.archelon.gr/ (στο κάτω μέρος της αρχικής σελίδας)".

Το Κέντρο Διάσωσης είναι ανοιχτό στο κοινό συγκεκριμένες ώρες και μέρες και επίσης δέχεται μαθητές για το πρόγραμμα περιβαλλοντικής αγωγής, κατόπιν ραντεβού, κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους.