Ο Μ. Φερέτος ανακάλυψε μοναδικό αντίτυπο του ημερολογίου αυτού στα χέρια του συμπατριώτη μας συλλέκτη Νότη Καραβία.
Σύμφωνα με τον Μ. Φερέτο:
«Στο ημερολόγιο συνεργάζονται οι: Οθων Ρέντζος γυμνασιάρχης στη Μεσσήνη και προηγουμένως στην Καλαμάτα, Νικ. Βασιλάκης, νομίζω εκπαιδευτικός με το μελέτημα "Η γη ως δημιούργημα και ο άνθρωπος", Γ.Φ. που γράφει "Φαντάσματα ή ξεφαντώματα", η σύζυγος ή κόρη του Οθ. Ρέντζου Πηγή με μια μετάφραση διηγήματος από τα γαλλικά, Φώτης Π. Βακαλόπουλος γιατρός με ποιήματα και τα επιστημονικά μελετήματα "Περί μορφώσεως της γυναικός" και "Περί χειμέθλων και τύλων", Κ. Α. Αθανασόπουλος Νησιώτης με το διήγημα "Αι δύο αδελφαί", Ηλίας Πουλόπουλος γιατρός στη Μεσσήνη με το μελέτημα "Οποία πρέπει να είναι η ανατροφή των παίδων κ.ά."».
Η μεγάλη αξία όμως του ημερολογίου βρίσκεται στο γεγονός πως περιλαμβάνει ονομαστικό κατάλογο επιστημόνων, εμπόρων, επαγγελματοβιοτεχνών κ.λπ. ο οποίος έχει ως εξής:
Γιατροί
Λυμπερόπουλος Γεώργιος, Στυλιανόπουλος Αριστομένης, Κροντήρης Ηλίας, Φάκωνας Γεώργιος, Μιχαλόπουλος Λεωνίδας, Βακαλόπουλος Φώτιος, Μερλόπουλος Χαράλαμπος, Μπαρδόπουλος Αλέξιος, Βρεττός Θεόδωρος, Πουλόπουλος Ευστάθιος, Αλεβίζος Δημήτριος. Φαρμακοποιοί
Καρατζάς Γεώργιος, Σχουμάχερ Μιχαήλ, Ηλιόπουλος Ανδρέας, Στυλιανόπουλος Παναγιώτης (αργότερα διετέλεσε κατ' επανάληψη βουλευτής).
Δικηγόροι
Μπουρατίνος Γεώργιος, Γερασιμόπουλος Γεώργιος, Λυμπερόπουλος Ιωάννης, Μερλόπουλος Παναγιώτης (βουλευτής και υπουργός), Λυμπερόπουλος Θεόδωρος, Δίζης Γεώργιος, Κωνσταντινίδης Νικόλαος, Τζώρτζης Δημήτριος.
Οδοντίατροι
Μακρυνιώτης Δημήτριος.
Συμβολαιογράφοι
Καλαμαριώτης Πάικος, Γεωργιάδης Γεώργιος, Χριστόπουλος Δημήτριος.
Δικολάβοι
Θωμόπουλος Θεοδόσιος, Μπουρατίνος Κωνσταντίνος, Κολοκούβαρος Ηλίας, Φωτόπουλος Κωνσταντίνος.
Εμποροι-βιομήχανοι
Νικητόπουλος Νικόλαος, Γυφτάκης Λάμπρος, Φατούρος Ηλίας, Νικολόπουλος Αναστάσιος, Πετρόπουλος Λεωνίδας, Κουμουτσέα αδελφοί, Δημητρούλια αδελφοί, Οικονομόπουλοι αδελφοί, Νέγρης Απόστολος.
Σιδηρέμποροι
Γαλανόπουλος Παναγιώτης, Καντιανής Φώτης.
Καπνοπώλες
Πολυχρονέα αδελφοί, Πετρούλιας Δημήτριος, Μάτας Ιωάννης, Δουβόγιαννης Πέτρος, Φωτόπουλος Διονύσιος, Κορκονικήτα αδελφοί, Θεοδωρακόπουλοι αδελφοί.
Σιδηρουργοί
Γανώνης Γεώργιος, Λαμπράκη αδελφοί, Σταυρόπουλος Δημήτριος, Μαυροειδής Γεώργιος.
Υποδηματοποιοί
Κορωνιός Κωνσταντίνος, Γιατρούλιας Αντώνιος, Θεοδωρακόπουλος Γεώργιος, Τζωρτζάκης Δημήτριος, Μανιατέας Σωτήριος, Ρωμανός Θεόδωρος, Μακρυνιώτης Ανδρέας, Νικολόπουλος Παναγιώτης, Αβαρλής Βασίλειος.
Ωρολογοποιοί
Κολαδάκης Απόστολος.
Επιπλοποιοί
Αλμπάνης Αθανάσιος, Κατσίρης Νικόλαος, Βαλμάς Γεώργιος.
Ράπτες ευρωπαϊκών ενδυμάτων
Κοκκινάκης Δημήτριος, Πάσσαρης Κωνσταντίνος, Ρούσης Σωτήριος, Χήνος Νικόλαος, Γιαβρόπουλος Ιωάννης, Καπόταρης Νικόλαος, Αποστολόπουλος Ιωάννης, Πετεινάρης Χαράλαμπος.
Πράκτορες ατμοπλοϊκών εταιρειών
Φωτόπουλος Παναγιώτης, Σιδερής Επαμεινώνδας, Φιλιόπουλος Αθανάσιος.
Βιβλιοπώλες
Μιχαλακέας Χ. Ιωάννης, Σβολάκος Δημάκης.
Υφασματέμποροι
Λαμπρόπουλοι αδελφοί, Πετρόπουλος Δημήτριος, Γαλανόπουλος Ηλίας, Φιλιόπουλος Λεωνίδας, Τζώρτζη αδελφοί, Σφήκας Παναγιώτης, Φατούρος Γεώργιος, Τζώρτζης Χρόνης, Κόσσυβας Αλέξανδρος.
Εμποροι αποικιακών και αλεύρων
Ζαλμάς Π. Νικόλαος, Φωτόπουλος Νικόλαος, Φωτόπουλος Φώτιος, Παπασταθόπουλος Αλέξανδρος, Φιλιόπουλος Αθανάσιος, Κορκονικήτα αδελφοί, Μιχαλόπουλος Σπύρος, Μιχαλόπουλος Κωνσταντίνος, Τζώρτζης Ηλίας, Ποτηρόπουλος-Πετρόπουλος, Δημόπουλος Θεόδωρος, Σιδέρης Μιχαήλ, Σιδέρης Επαμεινώνδας, Φλώρος Ευστάθιος, Καλογερόπουλοι αδελφοί, Μαρκόπουλος Παναγιώτης.
Αρτοποιοί
Καλογερόπουλοι αδελφοί, Σιδέρης Επαμεινώνδας, Σιδέρης Μιχαήλ, Γυφτέας Ιωάννης, Χαΐνης Κωνσταντίνος, Χαΐνης Ιωάννης, Γαλγαλίδης Λεων. Γεώργιος.
Ζαχαροπλάστες
Οικονομόπουλοι αδελφοί, Σκαπέρδας Χρ.
Ξυλέμποροι
Μιχαλόπουλος Θεόδωρος, Πάστρας Γεώργιος.
Ξενοδόχοι-Εστιάτορες
Παπαδόπουλος Θεόδωρος, Μπουλίδας Σταύρος, Χρόνης Παναγιώτης.
Χρυσοχόοι
Ζορμάς Ανδρέας, Κολλαδάκης Απόστολος.
Κουρείς
Μακρυνιώτης Γεώργιος, Τζάννες Ιωάννης, Κεραμίδας Γεώργιος, Πικραμένος Ευθύμιος, Πικραμένος Κωνσταντίνος.
Καφεπώλες
Μάντζαρης Σταύρος, Χρονόπουλος Ιωάννης, Κεφαλόπουλοι αδελφοί, Μουραφέτης Γεώργιος, Χρονόπουλος Βασίλειος, Μουραφέτης Γεώργιος, Χρονόπουλος Βασίλειος, Σπάλας Αναστάσιος, Νικητόπουλος Δημήτριος, Φραγκάκης Δημήτριος, Γυφτάκης Πέτρος.
Παντοπώλες
Κουζής Παναγιώτης, Αλιφέρης Νικόλαος, Καλογερόπουλοι αδελφοί, Κροντήρης Παναγιώτης, Ζαχαράκης Γεώργιος, Κορκονικήτα αδελφοί, Κοντογιαννάκος Γεώργιος, Αβαρλής Παύλος, Αδαμόπουλος Νικόλαος, Κουτσαϊμάνης Κωνσταντίνος, Μάτας Ιωάννης, Μυτηληναίος Χρήστος, Μπόμπος Βασίλειος, Πολυδούρης Δημήτριος, Καρλότσης Ιωάννης, Καρελλάς Ζαφείρης, Ζαλμάς Ιωάννης, Παναγιωτόπουλος Κωνσταντίνος, Κεφαλάς Ιωάννης, Θεοδωρόπουλοι αδελφοί, Νέλου αδελφοί, Μαρκόπουλος Ιωάννης, Μπλάνας Φώτιος, Νέλλος Χ. Δημήτριος, Παβόπουλος Νικόλαος, Μαστρογιάννης Αθανάσιος, Παναγόπουλος Αθανάσιος, Μισυρλαίος Γεώργιος, Καπάνταης Παναγιώτης, Θωμόπουλοι αδελφοί, Τράγος Γεώργιος, Τράγος Πούλος, Τσακανίκας Παναγιώτης, Κάβετας Χαράλαμπος, Αλμπάνης Γεώργιος, Φλώρος Βασίλειος, Μουρίκης Απόστολος, Τζαννέας Ηλίας, Γκουζούνη αδελφοί, Πάστρας Γεώργιος.
Οινοπνευματοπώλες
Πετρούλιας Δημήτριος, Καρελλάς Χρήστος, Κολοκούβαρος Βασίλειος, Παπουτσόπουλος Δημήτριος, Σαραντόπουλος Μιχαήλ, Ανδρώνης Ιωάννης, Ματσούκας Νικόλαος.
Στα τέλη του 19ου αιώνα, η Μεσσήνη είναι ένα σημαντικό οικονομικό κέντρο. Το συμπέρασμα αυτό επιβεβαιώνεται από τον μεγάλο αριθμό επιστημόνων αλλά και εμπόρων, επαγγελματιών και βιοτεχνών που δραστηριοποιούνται στην πόλη, τα ονόματα των οποίων καταγράφονται στο ημερολόγιο.
Η παραγωγική βάση της περιοχής (σταφίδα, λάδι, σύκα, δημητριακά, όσπρια κ.λπ.) έχει διευρυνθεί σημαντικά στα χρόνια μετά την απελευθέρωση και το μικρό λιμάνι της πόλης παρουσιάζει αξιόλογη κίνηση. Ο πληθυσμός της πόλης αλλά και της ευρύτερης περιοχής έχει αυξηθεί θεαματικά στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα και έτσι μπορεί να εξηγηθεί και η ανάπτυξη της παραγωγικής βάσης με την αξιοποίηση γόνιμων εδαφών, αλλά και η ανάπτυξη εμπορικών-επαγγελματικών δραστηριοτήτων.
Εχει ήδη σημειωθεί πως ο πληθυσμός της πόλης από 3.692 κατοίκους στην απογραφή του 1856, έχει φθάσει τους 6.175 κατοίκους στην απογραφή του 1896. Περισσότερο θεαματική όμως ήταν η αύξηση του πληθυσμού στο Δήμο Παμίσου (περιελάμβανε και τα χωριά Κάτω Μαυρομάτι, Τζιτζώρι, Λυκότραφο και Μάδενα): Από 4.519 κατοίκους στην απογραφή του 1856, έχει φθάσει τους 14.298 κατοίκους στην απογραφή του 1896.
Το τέλος του 19ου αιώνα σηματοδοτεί μία καμπή για την πόλη και την ευρύτερη περιοχή: Η ολοκλήρωση των έργων στο λιμάνι της Καλαμάτας που έχει σαν συνέπεια την απορρόφηση της εξαγωγικής δραστηριότητας και την ανάπτυξη της βιομηχανικής της βάσης, περιορίζει το ρόλο της Μεσσήνης στην εμπορική και παραγωγική δραστηριότητα και θέτει τις βάσεις για μία εντελώς διαφορετική ανάπτυξη των δύο πόλεων, οι οποίες σε εκείνη την περίοδο εμφανίζονταν "ισοδύναμες". Παρά το γεγονός ότι η Καλαμάτα συγκέντρωνε το σύνολο των υπηρεσιών σαν διοικητικό κέντρο του Νομού Μεσσηνίας, η πληθυσμιακή απόκλιση στα τέλη του αιώνα ήταν πολύ μικρή μέχρι και την πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα, όταν ακόμη δεν είχαν γίνει έντονες οι επιδράσεις του διαφορετικού χαρακτήρα ανάπτυξης των δύο πόλεων: Στην απογραφή του 1907 ο πληθυσμός της Μεσσήνης ήταν 6.039 κάτοικοι και της Καλαμάτας 8.076 κάτοικοι.
Παράλληλα θα πρέπει να σημειωθεί πως και η διαμόρφωση μεγάλων κέντρων όπως αυτών της Αθήνας και του Πειραιά στο νεοελληνικό κράτος, συνετέλεσε στη μετακίνηση δραστηριοτήτων και ανθρώπινου δυναμικού από την περιφέρεια προς αυτά. Η εξέλιξη αυτή ήταν φυσιολογική καθώς η χώρα περνάει το στάδιο της μετάβασης από την πρώτη μεταπελευθερωτική περίοδο, στην οργάνωση του κράτους με διαφορετική δομή και παραγωγική βάση.
Στα τέλη του 19ου αιώνα η Μεσσήνη πλήττεται δύο ακόμη φορές από σεισμούς, με πολύ λιγότερες όμως ζημιές σε σχέση με τους προηγούμενους που κατεγράφησαν. Ο πρώτος έγινε στις 9 Νοεμβρίου 1898 και είχε σαν επίκεντρο την περιοχή της Κυπαρισσίας. Εγινε ιδιαίτερα αισθητός στη Μεσσήνη, όπου κατέρρευσαν τοίχοι σπιτιών χωρίς να σημειωθούν θύματα. Ο δεύτερος έγινε στις 22 Ιανουαρίου 1899 και είχε επίσης σαν επίκεντρο την περιοχή της Κυπαρισσίας. Κατά τη διάρκειά του "εις τα έλη της Μεσσήνης (Νησί) δυτικά της Καλαμάτας συνέβησαν εκτεταμένες ρευστοποιήσεις του εδάφους και ζημιές εις τα επιχώματα της σιδηροδρομικής γραμμής και των τηλεφωνικών γραμμών".
Ο 19ος αιώνας κλείνει με μία ακόμη εκλογική αναμέτρηση, στις αρχές Φεβρουαρίου 1899. Στην Επαρχία Μεσσήνης -σύμφωνα με διάφορες πληροφορίες που συγκεντρώσαμε- εκλέγονται οι Κωνσταντίνος Κουμουνδούρος, ο Περικλής Μπούτος και για πρώτη φορά (στη Μεσσήνη) ο Σπυρίδων Κουμουνδούρος, μικρότερος γιος του Αλέξανδρου Κουμουνδούρου. Είχε εκλεγεί για πρώτη φορά βουλευτής το 1892 στην Επαρχία Οιτύλου. Στη συνέχεια εξελέγη πολλές φορές βουλευτής Μεσσήνης και χρημάτισε υπουργός Ναυτικών την περίοδο 1903-1905 στην κυβέρνηση Γ. Θεοτόκη. Δεν εξελέγησαν το 1899 οι Παν. Μερλόπουλος και Αντ. Καρατζάς.
