Βιβλιοκριτική για το ιστορικό πόνημα του Δημήτρη Δουλάμη "Αναμνήσεις και γεγονότα από τον πόλεμο, την κατοχή – αντίσταση και την απελευθέρωση στη Μεσσηνία (1940-1944)".
Τον Δημήτρη Δουλάμη γνωρίζω από πολλά έτη ως συνάδελφο και φίλο. Τον εκτιμούσα και εξακολουθώ να εκτιμώ για τη νομική του συγκρότηση, ευρυμάθεια, επιμέλεια και το ήθος του. Διάβασα με πολλή προσοχή το έργο του και μπορώ να ειπώ ότι το βρήκα συναρπαστικό, ώστε το τελείωσα απνευστί. Στο αντί προλόγου σημείωμά του, σπεύδει να μας πληροφορήσει ότι δεν είναι συγγραφέας και δεν διεκδικεί τίτλους ιστορικού, αλλά ότι απλώς κατέγραψε όσα η μνήμη του διατήρησε και όσα έμαθε από τρίτους για τα θλιβερά, αλλά και άξια μνείας γεγονότα στη Μεσσηνία, της χρονικής περιόδου 1940-1944. Η μετριόφρων παραδοχή του όμως, δεν εμποδίζει να εκτιμήσουμε τη σημαντική αξία του δημιουργήματός του.
Ποίες οι αρετές ενός ιστορικού έργου; Πιστεύω η σαφήνεια, εγκυρότητα και τεκμηρίωση, περιεκτικότητα, αμεροληψία και αντικειμενικότητα, διεισδυτική εξέταση των γεγονότων, γλαφυρότητα ύφους.
Ως δικηγόρος, έχω την άποψη ότι στο δικηγορικό επάγγελμα το σοβαρότερο πρόβλημα για τη σύνταξη των δικογράφων, για τις αγορεύσεις κ.λ.π. έγκειται στη δυσκολία να επιλέξεις και παραθέσεις τα όσα έχουν ουσία, απορρίπτοντας τα περιττά, χωρίς ωστόσο το δημιούργημά σου να χάνει σε περιεκτικότητα και σαφήνεια. Επίσης τα επιχειρήματά σου πρέπει να τεκμηριώνονται και εναρμονίζονται με την πραγματικότητα και το νόμο.
Όταν λοιπόν τελείωσα την ανάγνωση του έργου που έγραψε ο Δημήτρης Δουλάμης, διέκρινα αμέσως τις αρετές και τον τρόπο σκέψης του καλού νομικού, δηλαδή την ικανότητα στην επιλογή των ουσιωδών, τη σαφήνεια και περιεκτικότητα, καθώς και την έγκυρη τεκμηρίωση, που χαρακτηρίζουν και το ιστορικό του πόνημα. Διέκρινα επίσης εκείνο που οφείλει να χαρακτηρίζει ένα ιστορικό έργο, δηλαδή την αμεροληψία και αντικειμενικότητα, τη διεισδυτική ματιά, αλλά και τη γλαφυρή περιγραφή, ενώ είναι φανερή η σοβαρή ενασχόληση του συγγραφέα για την απόκτηση ιστορικής παιδείας.
Στα θετικά του έργου περιλαμβάνεται η παράθεση της σύντομης περίληψης των σοβαρότερων γεγονότων του Β΄παγκοσμίου πολέμου, το ιστορικό της επίθεσης στην Ελλάδα και της κατάστασης που δημιουργήθηκε από την ξένη κατοχή, γεγονότα που εισάγουν στο έργο και διευκολύνουν στην κατανόηση αυτών που επακολούθησαν και περιγράφονται.
Η ιστορική αφήγηση γεγονότων, ιδίως ενός εμφυλίου πολέμου, ενέχει τη μεγάλη δυσχέρεια στο να μπορεί ο συγγραφέας να καταπνίγει τις πολιτικές του πεποιθήσεις και να τα εκτιμά, ανεξάρτητα από τα συναισθήματα που κυριαρχούν συνήθως στη σκέψη, ώστε με βάση τη λογική, να παρατίθενται στη σωστή τους διάσταση και στην οφειλόμενη αλήθεια. Για τον εμφύλιο στη Μεσσηνία που περιγράφει ο Δημήτρης Δουλάμης, παραθέτει, όπως άλλωστε ο ίδιος αναγράφει, τις απόψεις συγγραφέων ιστορικών πονημάτων διαφορετικών πολιτικών πεποιθήσεων, ώστε, ανεξάρτητα από τις πολιτικές θέσεις του αναγνώστη, να μπορεί αυτός να διαγνώσει την αλήθεια, έπειτα από νηφάλια σκέψη, η οποία αλήθεια συνήθως βρίσκεται στο μέσον, όταν απογυμνωθεί από τις υπερβολές του φανατισμού. Επίσης παραθέτει και τα δικά του βιώματα, που παρά το νεαρό της ηλικίας του τότε, τεκμηριώνουν γεγονότα. Η αντικειμενικότητά του είναι αξιοθαύμαστη, εκτός των ανωτέρω, κι επειδή αποφεύγει εκφράσεις για προσωπικές προτιμήσεις ή συναισθήματα, αλλά βασίζει τα γεγονότα σε όσα μπορεί να διαγνώσει η λογική.
Σπουδαία είναι τα στοιχεία που παραθέτει ο συγγραφέας, όχι μόνο γεγονότων, αλλά και προσωπικοτήτων της εποχής. Εντύπωση μου έκανε και η ζωντάνια των περιγραφών του, ιδίως αναφορικά με το ζοφερό πολιτικό κλίμα της εποχής, τις εικόνες από την κοινωνική ζωή, τις πολεμικές δραστηριότητες και μάχες, πράγμα που συμβάλλει στο να διαβάζεται το έργο με ενδιαφέρον.
Ο Δημήτρης Δουλάμης αναφέρει (αντί προλόγου) ότι στις προθέσεις του είναι όχι να αναξύσει παλιές πληγές, επουλωμένες πλέον, ούτε να αναθυμίσει δυσάρεστες και θλιβερές καταστάσεις του παρελθόντος που όλοι θέλουμε να μείνουν θαμμένες αμετάκλητα στη λήθη, αλλά να μάθουν οι νέοι της Μεσσηνίας και όχι μόνο, την ιστορία του τόπου τους, στη συγκεκριμένη χρονική περίοδο, αλλά και τις δύσκολες και τραγικές συνθήκες που βίωσαν οι προγονοί τους, οι Μεσσήνιοι και γενικότερα οι Έλληνες, με τη σκληρότητα του κατακτητή αλλά και τις φρικαλεότητες του ολέθριου αλληλοσπαραγμού.
Εκτιμώντας λοιπόν την προσπάθεια του συγγραφέα, πιστεύω ότι πέτυχε στις προθέσεις του και θα συνιστούσα ανεπιφύλακτα και με θέρμη την ανάγνωση του σημαντικού αυτού έργου του.
