Παρασκευή, 06 Μαϊος 2022 08:15

Παρουσιάστηκε η έκδοση για τα καπνεργοστάσια της Καλαμάτας από τον 19ο αιώνα της Αναστασίας Μηλίτση - Νίκα

Γράφτηκε από την
Παρουσιάστηκε η έκδοση για τα καπνεργοστάσια της Καλαμάτας από τον 19ο αιώνα της Αναστασίας Μηλίτση - Νίκα

 

Το νέο βιβλίο “Τα εν Καλάμαις Καπνοπωλεία & Καπνεργοστάσια 19ος αιώνας – 1972” της προϊσταμένης των Γενικών Αρχείων του Κράτους Μεσσηνίας Αναστασίας Μηλίτση – Νίκα παρουσιάστηκε την Τετάρτη το βράδυ για πρώτη φορά στο Πνευματικό Κέντρο Καλαμάτας. Το βιβλίο εκδόθηκε χάρη στη χορηγία του Ιδρύματος «Γεωργίου & Βικτωρίας Καρέλια».

Τη βραδιά συντόνισε η επίκουρη καθηγήτρια του Τμήματος Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου στην Καλαμάτα Σοφία Καπετανάκη, η οποία ανακοίνωσε πως αυτή η έκδοση είναι και επετειακή, αφού εφέτος τα ΓΑΚ Μεσσηνίας συμπληρώνουν 30 χρόνια αδιάλειπτης παρουσίας με εξαιρετικά παραγωγικό έργο, στο οποίο περιλαμβάνονται και 12 αυτοτελείς πλούσιες εκδόσεις.

Στους χαιρετισμούς που ακολούθησαν, ο εκπρόσωπος του μητροπολίτη Μεσσηνίας Χρυσοστόμου π. Φίλιππος Χαμαργιάς, αφού συνεχάρη την Αναστασία Μηλίτση - Νίκα δηλώνοντας ότι “πάντα οι δουλειές της μας εκπλήσσουν ευχάριστα”, τόνισε πως η ανάδειξη των αρχείων αποτελεί και τρόπο ανάδειξης του πολιτισμού του τόπου μας, για να υπογραμμίσει παράλληλα πως ο κλάδος της καπνοβιομηχανίας στο νομό μας έχει βαθιά ιστορία.

Ο περιφερειάρχης Πελοποννήσου Παναγιώτης Νίκας, μιλώντας στη συνέχεια, εξήρε το έργο των ΓΑΚ Μεσσηνίας το οποίο συνεχίζεται αδιάλειπτα εδώ και 3 δεκαετίες -έργο που “συνδέει τους πολίτες με τις ρίζες και τους προγόνους τους” όπως χαρακτηριστικά δήλωσε. Πρόσθεσε πως υπάρχουν πάρα πολλά στοιχεία που φέρνουν κοντά τους Μεσσήνιους με τους άλλους νομούς της Πελοποννήσου. Ο ίδιος ανακάλεσε κάποιες χαρακτηριστικές μνήμες από την εφηβική του ηλικία, όταν περνούσε ως μαθητής από το εργοστάσιο του Καρέλια και έβλεπε το σύνολο των εργατών να ξεκινάει και να τελειώνει τις βάρδιες του. Εκανε γνωστό πως υπάρχουν πολλά ακόμα αρχεία για την ιστορία του καπνού, στο Ναύπλιο και πως η Περιφέρεια έχει αναλάβει να συνδράμει την κεντρική υπηρεσία των ΓΑΚ στο έργο της κατάταξης, της εκτύπωσης και της ανάδειξής τους.

Από την πλευρά του, ο δήμαρχος Καλαμάτας Θανάσης Βασιλόπουλος τόνισε πως “όλη η πόλη αγαπάει την κ. Μηλίτση - Νίκα” και ευχήθηκε το βιβλίο “να είναι καλοτάξιδο και οι σπόροι του να βλαστήσουν και να καρποφορήσουν”.

Στο βήμα ανέβηκε στη συνέχεια ο Στάθης Καρέλιας αντιπρόεδρος και γενικός διευθυντής της Καπνοβιομηχανίας “Καρέλια”, ο οποίος έκανε μία αναδρομή στην ιστορία του καπνού και στο εμπόριό του στην Καλαμάτα. Αναφέρθηκε στα ονόματα των καπνεμπόρων Σκιά, Τσιλιβή, Δαμηλάτη, Πτωχούλη, Καραμπίνη και Καρέλια δηλώνοντας πως επρόκειτο για μία συνύπαρξη, μέσα σε κλίμα ευγενούς ανταγωνισμού και άμιλλας.

“Η μελέτη των αρχείων είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα, αλλά δεν είχαμε δώσει ιδιαίτερη βαρύτητα μέχρι τώρα, παρότι τα αρχεία έχουν τη δική τους σημασία. Λόγω του άγχους της επόμενης μέρας, λόγω του ότι ασχολούμαστε με το κυνήγι των προκλήσεων δεν τα βλέπαμε, παρότι ήταν μπροστά μας” σημείωσε χαρακτηριστικά ο κ. Καρέλιας, για να τονίσει στη συνέχεια ότι στην χώρα μας δεν ίσχυσε ποτέ η ύπαρξη εθνικού κρατικού μονοπωλίου, κάτι που ίσχυε σε όλες τις χώρες της Μεσογείου, όπως η Ιταλία, η Γαλλία, ο Λίβανος, η Αίγυπτος, η Τυνησία και αλλού. “Παντού υπήρχαν κρατικά μονοπώλια. Στην Ελλάδα αυτό δεν συνέβη ποτέ. Η τοπική καπνοβιομηχανία αναπτύχθηκε σιγά – σιγά, χωρίς κανέναν κρατικό προστατευτισμό. Χτίστηκαν οι βάσεις σταδιακά για την εν μέρει επιτυχή αντιμετώπιση του διεθνούς ανταγωνισμού” κατέληξε.

Η πρώτη ομιλήτρια, η Αμαλία Παππά - αναπληρώτρια γενική διευθύντρια των Γενικών Αρχείων του Κράτους- αναφέρθηκε στη “Συμβολή των αρχείων και ιδιαίτερα των βιομηχανικών αρχείων στη διάσωση της ιστορικής μνήμης”. Μίλησε για τα βιομηχανικά αρχεία και για τα αρχεία των επιχειρήσεων δηλώνοντας πως αποτελούν μία σημαντική πηγή από την οποία μπορεί ο μελετητής να γνωρίσει πράγματα σχετικά με την πολιτιστική, κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη ενός τόπου. Τα αρχεία σε άλλες περιπτώσεις είναι δημόσια και σε άλλες περιπτώσεις προκύπτουν από ιδιωτικές επιχειρήσεις. Βρίσκονται, είτε στα ΓΑΚ, είτε σε αρχεία τραπεζών, σε φορείς και στο Εθνικό Ευρετήριο Αρχείων. “Τα ΓΑΚ των νομών της Ελλάδας έχουν ασύγκριτα μεγάλο εύρος πληροφοριών σε σχέση με αυτόν που παρέχεται από τα κεντρικά. Στόχος μας είναι η διάσωση των αρχείων και γι’ αυτό παρέχουμε συμβουλευτική είτε σε μικρές είτε σε μεγάλες επιχειρήσεις που αναζητούν καθοδήγηση. Είμαι πολύ συγκινημένη που βρίσκομαι στην πόλη σας και είναι εμφανές πως ο θεσμός αυτός έχει κερδίσει την εμπιστοσύνη της κοινωνίας. Πρόκειται για ένα τμήμα - διαμάντι” δήλωσε. Τέλος, η κ. Παππά συνέδεσε το ζήτημα του καπνού με την επέτειο των 100 χρόνων από τη Μικρασιατική Καταστροφή λέγοντας πως ο καπνός βοήθησε πολύ τους ακτήμονες πρόσφυγες, στους οποίους δόθηκαν μικρά τεμάχια κλήρου, ώστε να τον καλλιεργήσουν και να αποκτήσουν ένα εισόδημα το οποίο τους επέτρεψε να επιβιώσουν.

Στη συνέχεια ανέβηκε στο βήμα η Χριστίνα Αγριαντώνη, ομότιμη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας για να αναλύσει “Σκέψεις σχετικά με την Ελληνική Καπνοβιομηχανία”. Ξεκίνησε την τοποθέτησή της με επίκεντρο την εκμηχάνιση της διαδικασίας της παραγωγής του καπνού. Η εκμηχάνιση, όπως είπε, δεν έγινε αμέσως ή αυτόματα σε όλους τους κλάδους της μεταποίησης και ήταν πολλές οι εταιρείες που ήταν ακόμη χειρωνακτικές. Είχαν τη μορφή της βιοτεχνίας, παρ’ όλ’ αυτά όμως, συνέχισαν να αναπτύσσονται. “Η ύπαρξη βιοτεχνιών καπνού στην Καλαμάτα ξεκίνησε πολύ νωρίτερα από όσο γνωρίζαμε αρχικά. Εδώ γινόταν επεξεργασία του καπνού και εμπορία. Πρώτη σε καπνοπωλεία ήταν η Αθήνα και δεύτερη ήταν η πόλη της Καλαμάτας. Υπήρχαν μικρές βιοτεχνίες επεξεργασίας καπνού, οι οποίες δούλευαν με βάση τους εργαζόμενους που είχαν αποκτήσει ειδικές δεξιότητες πάνω στο αντικείμενο. Από το 1860 άρχισε να φαίνεται μία μεγαλύτερη ανάπτυξη. Η τεχνογνωσία για τις μηχανές του καπνού ήρθε από την Αίγυπτο. Στις αρχές του 20ού αιώνα ήρθαν και οι πρώτες μηχανές, ενώ ήδη υπήρχε εξειδικευμένο προσωπικό στην καπνοβιομηχανία. Ο καπνός ήταν ένας κλάδος πολύ σημαντικός για ολόκληρη τη χώρα, που απασχόλησε 48.000 άτομα πανελλαδικά στις αρχές του 20ού αιώνα” είπε. Η κ. Αγριαντώνη, τέλος, αναφέρθηκε στη σημαντική παρουσία των καπνεργατών στο εργατικό κίνημα, στις κινητοποιήσεις και στη διεκδίκηση των δικαιωμάτων των εργαζομένων.

Τελευταία μίλησε για το βιβλίο η συγγραφέας Αναστασία Μηλίτση - Νίκα, η οποία ταυτόχρονα έδειξε και ενδιαφέρουσες φωτογραφίες από την Καλαμάτα στην παλαιότερη της μορφή. Για το θέμα του τόμου έκανε γνωστό πως έγιναν έρευνες στην Εφορεία Καπνού, σε αρχεία, σε εφημερίδες, σε φωτογραφίες και σε καρτ - ποστάλ παλαιότερων εποχών, παρατηρώντας ότι τα αρχεία των επιχειρήσεων δυστυχώς ήταν μόνο τμηματικά, δεν υπήρχαν ολόκληρα. Η Καλαμάτα, συνέχισε, ήταν παραθαλάσσια πόλη, με αποτέλεσμα τον 19ο αιώνα να είναι σταθμός ιστιοφόρων και να έχει μεγάλη ανάπτυξη εμπορίου. Μικρές οικογενειακές επιχειρήσεις, χάρη στην βιοτεχνία, είχαν τη δυνατότητα να συγκεντρώσουν κάποια κεφάλαια για να αγοράζουν την πρώτη ύλη, δηλαδή τον καπνό. Ανέπτυξαν έτσι την εμπορική κουλτούρα και η Καλαμάτα άρχισε να δημιουργεί την άρρηκτη σχέση με τον καπνό, την οποία διατηρεί μέχρι σήμερα. Το πρώτο καπνοπωλείο ιδρύθηκε από τον Ανδρέα Καρέλια και τον Νίκο Μπελάρδο το 1846 και ακολούθησαν άλλα 6 από άλλους. Αυτά, τόνισε, “δεν ήταν απλά πωλητήρια καπνού αλλά πίσω από τον χώρο που γινόταν οι πωλήσεις, υπήρχαν βιομηχανικοί χώροι όπου οι άνθρωποι έφτιαχναν τον καπνό και τα προϊόντα του”. Βρίσκονταν σε κεντρικά σημεία της πόλης, σε στέκια από τα οποία πέρναγε πολύς κόσμος. Η κ. Μηλίτση αναφέρθηκε στις επιχειρήσεις Πτωχούλη, Καραμπίνη, Τσιλιβή, Δαμηλάτη και Καρέλια δείχνοντας ταυτόχρονα φωτογραφίες από τις διαφημίσεις, τα πακέτα και τα λογότυπά τους. Αλλοι σταθμοί της ιστορίας του καπνού ήταν ο ερχομός της πρώτης σιγαροποιητικής μηχανής, η ίδρυση του ιδιωτικού εργοστασίου το οποίο δούλευε υπό την εποπτεία του δημοσίου καπνεργοστασίου, η ανέγερση - το 1930 - του εργοστασίου Καρέλια. Η μεγάλη ανάπτυξη ξεκίνησε μετά το 1950, ενώ το νέο κτήριο του εργοστασίου του Καρέλια στην οδό Αθηνών χτίστηκε το 1970. Στο σημείο αυτό η ερευνήτρια ευχαρίστησε το Ιδρυμα Γεωργίου και Βικτωρίας Καρέλια για τη χορηγία της συγκεκριμένης έκδοσης, αλλά και γενικότερα για τη σχέση που κρατάει η οικογένεια με την οικονομική και κοινωνική ζωή του τόπου δεκαετίες τώρα. Το βιβλίο θα διατίθεται στα ΓΑΚ και θα δωριστεί σε τοπικούς φορείς και βιβλιοθήκες.

Το “παρών” στη βραδιά έδωσαν μεταξύ άλλων: η πρόεδρος της Καπνοβιομηχανίας και του Ιδρύματος Γεωργίου και Βικτωρίας Καρέλια Βίκυ Καρέλια, τα μέλη του Δ.Σ. του Ιδρύματος Τζίνα Καρέλια και Σύλβια Καρέλια, ο πρόεδρος του Περιφερειακού Συμβουλίου Γιάννης Μαλτέζος,οι αντιπεριφερειάρχες Μεσσηνίας Βασίλης Καπέλιος, Κορινθίας Αθηνά Κόρκα, Λακωνίας Νίκων Τζινιέρης, Υποδομών Θεόδωρος Βερούτης, Πρωτογενούς Τομέα Στάθης Αναστασόπουλος, Πρόνοιας Αναστάσιος Γκιολής, Τουρισμού Αννα Καλογεροπούλου, Περιβάλλοντος Ανδρέας Τσουκαλάς, Υγείας Αγγελος Χρονάς, oι δήμαρχοι Πύλου - Νέστορος Παναγιώτης Καρβέλας, Τριφυλίας Γιώργος Λεβεντάκης, αντιδήμαρχοι, περιφερειακοί και δημοτικοί σύμβουλοι, ο πρώην δήμαρχος Καλαμάτας Γιώργος Κουτσούλης, ο καθηγητής Πέτρος Θέμελης κ.α.

Γ.Σαρ. 


NEWSLETTER