Δευτέρα, 22 Αυγούστου 2016 19:53

Το σταφιδικό κίνημα και ο Τάσης Κουλαμπάς (Μέρος 42ο)

Το σταφιδικό κίνημα και ο Τάσης Κουλαμπάς (Μέρος 42ο)

 

(1930-8)

Ο κύκλος των συγκεντρώσεων της 3ης Αυγούστου που οργανώθηκε από αγροτιστές και συνεταιριστές κλείνει με συλλαλητήριο στα Φιλιατρά: «Ο λαός των Φιλιατρών και των περιχώρων συνελθών εις πάνδημον συλλαλητήριον εξέφρασε την αγανάκτησίν του, διά τον εμπαιγμόν των σταφιδοπαραγωγών. Εν τέλει ενεκρίθη ψήφισμα δι' ου ζητείται η εξ ολοκλήρου αποδοχή των αιτημάτων του σταφιδοπαραγωγικού κόσμου. Μεταξύ άλλων διετυπώθη η αξίωσις όπως απομακρυνθή ο κ. Βουρλούμης από του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και παραιτηθούν οι βουλευταί και γερουσιασταί Ηλείας, Ολυμπίας και Τριφυλίας αμφοτέρων των παρατάξεων, εν η περιπτώσει δεν γίνουν αποδεκτά τα αιτήματα, άλλως θα άρουν την εμπιστοσύνην τους απ αυτούς» (355).

Ο αναβρασμός όμως συνεχίζεται και οι κινητοποιήσεις βρίσκονται στο στόχαστρο της τοπικής αρθρογραφίας. Σε κύριο άρθρο της εφημερίδας “Θάρρος” υιοθετείται η γραμμή κυβέρνησης και μεγαλεμπόρων που παρακάμπτοντας τα αιτήματα προσπαθεί να δικαιολογήσει την καθίζηση των τιμών με τον ανταγωνισμό παραγωγών άλλων χωρών: «Θα είχαμεν κάθε λόγον να χειροκροτήσωμεν τα συλλαλητήρια των αγροτών αν επιστεύαμεν ότι είναι σκόπιμα, ότι δηλαδή εξυπηρετούνται τα καλώς νοούμενα συμφέροντα της τάξεως των σταφιδοπαραγωγών. Θα μας επιτρέψουν όμως οι διοργανωταί των Μεσσηνιακών συλλαλητηρίων, οι ταχθέντες αλληλέγγυοι με τους οργανώσαντας παρόμοιον συλλαλητήριον εν Πύργω να πιστεύομεν ότι παρά τας αγαθάς των διαθέσεις ουδέν έχουν να κερδίσουν από τα συλλαλητήρια αυτά, εφ' όσον αι υφιστάμεναι οικονομικαί πραγματικότητες δεν είναι δυνατόν να μεταβληθούν ευκόλως, ως φαντάζονται, αφού οι Καλλιφορνέζοι δεν πρόκειται να ξεριζώσουν τας σταφιδοφυτείας των κατόπιν των συλλαλητηρίων [...] Δεν πρέπει να διαβοκολούνται οι αγρόται και να πιστεύουν ότι θα είναι δυνατόν με συλλαλητήρια να μεταβληθούν αι υφιστάμεναι οικονομικαί συνθήκαι, την στιγμήν μάλιστα ην οι Αυστραλοί και οι Καλλιφορνέζοι που συναγωνίζονται τους παραγωγούς μας, έχουν και οργάνωσιν και πειθαρχίαν» (356).

Στην ίδια γραμμή της αναποτελεσματικότητας των κινητοποιήσεων και η “Σημαία” γράφει μεταξύ άλλων την ίδια ημέρα: «Δεν πρέπει να είμεθα ουρά ξένων σταφιδικών περιφερειών, ουδέ να υιοθετούμε αβασανίστως ό,τι διαλαλείται και πιστεύεται αλλαχού. Ημείς εις το σταφιδικόν ζήτημα πρέπει να έχωμεν ιδικήν μας γραμμήν, ιδικήν μας άποψιν καθαρώς Μεσσηνιακήν πολιτικήν [...] Δεν δυνάμεθα να μη διακηρύξωμεν δημόσια ότι οσαδήποτε συλλαλητήρια και αν γίνουν, οσαιδήποται μομφαί και αν διατυπωθούν κατά του ΑΣΟ και της κυβερνήσεως, οσαιδήποτε επαναστάσεις των αγροτών και αν γίνουν, δεν είναι δυνατόν να μεταβληθεί η κατάστασις των τιμών. Αι σημεριναί τιμαί είναι συνέπειαι μιας τακτικής του παρελθόντος. Αλλά τα γενομένα ουκ απογίνονται. Οσον και αν θορυβήσωμεν δεν θα κατορθώσωμεν, ουδέν άλλο παρά να ακούσωμεν από το στόμα του κ. αντιπροέδρου της κυβερνήσεως όσα είπεν επάνω εις το συλλαλητήριον του Πύργου. Αλλο τι δεν είναι δυνατόν να προκύψη από το προχθεσινόν συλλαλητήριον της Μεσσηνίας» (357).

Επίθεση κατά των αποφάσεων και αιτημάτων που διατυπώθηκαν στον Πύργο και υιοθετήθηκαν από όλα τα συλαλλητήρια, εκδηλώνεται από συνεταιριστικές οργανώσεις άλλων περιοχών.

Από την Αιγιαλεία οι πρόεδροι των συνεταιρισμών Σελιανίτικων, Μουρλά, Σταφιδική Τράπεζα Βοβόδης, Αγριδεΐκων, Μερτιδίου, Γρόπα, Ριζομύλου, Τεμένης, Βαλημιτίκων, Ελίκης, Διγελιώτικων, Ριζομύλου Β', Φήρα Μεσουργιωτίκων, Γαρδενών, Τραγανού, Αραβωνίτσης, Προβοδού, Παναγίας, Καμαρών, Κουνινάς, Κούμαρι, Πέρα Μαχαλά, Κακοχωρίου, Αραγοζαίνων τηλεγραφούν: «Συνεταιρισμοί και σταφιδικός κόσμος επαρχίας Αιγιαλείας αποκρούουν ζητούμενον παρά Πυργίων καθορισμόν υψηλή τιμής εξαγοράς πλεονασμάτων ως ολέθριον» (358).

Η Γεωργική Συνεταιριστική Τράπεζα Πατρών σε δικό της τηλεγράφημα αναφέρει: «Συνεταιρισμένος σταφιδόκοσμος Πατρών διαμαρτύρεται εντόνως κατά ψηφισμάτων κατωτέρων ποιοτήτων. Σιωπή μας μέχρι σήμερον μη εκληφθή ως αναγνώρισις παράλογων αξιώσεών των. Περιφέρειαι καλών ποιοτήτων αρκετά προσέφεραν χάριν της κακώς εννοούμενης αλληλεγγύης. Μόνον δίκαιον παράπονον σταφιδοκόσμου ότι Κυβέρνησις δεν καταργεί ευρυτάτας παντοειδείς φορολογίας σταφίδος» (359).

Ενώ η Ενωση Συνεταιρισμών Κεφαλληνίας τάσσεται στο πλευρό της κυβέρνησης: «Διαμαρτυρόμεθα διά τας παραλόγους απαιτήσεις του συλλαλητηρίου των παραγωγών Ηλείας περί εξαγωγής πλεονασμάτων και καθορισμού μεγάλου παρακρατήματος και παντός μέτρου βαρύνοντος μέλλουσα παραγωγήν τασσόμενοι παρά το υμέτερον πλευρόν» (360).

Παράλληλα εντείνονται και οι επιθέσεις από το ΚΚΕ που καλεί σε ένοπλα συλλαλητήρια: «Στο συνέδριο του Πύργου δεν ήταν παρά έμποροι, δικηγόροι και λοιποί μεγαλοκτηματίες. Οι φτωχοί σταφιδοπαραγωγοί πρέπει να κάνουν ένοπλα συλλαλητήρια. Αλλά από τα συλλαλητήριά τους πρέπει να πετάξουν τους επικεφαλής πλούσιους σταφιδοκτηματίες που ακολουθούν επίσης εκμεταλλευτικό πρόγραμμα και να βάλουν επικεφαλής τους επαναστάτες φτωχούς σταφιδοπαραγωγούς που ακολουθούν τη γραμμή του Κομμουνιστικού Κόμματος. Να εκλέξουν επιτροπές αγώνα σε κάθε χωριό, σε κάθε επαρχία και να παλαίψουν από κοινού με τους εργάτες κατά της κυβέρνησης της πείνας, της τρομοκρατίας και του πολέμου, για την εργατοαγροτική κυβέρνηση» (361).

Καθώς μάλιστα η κινητικότητα συνεχίζεται, το ΚΚΕ προσωποποιεί τις επιθέσεις του και βάλει κατά του Τσικλητήρα και του Κορμά: «Αν οι πλούσιοι σταφιδοπαραγωγοί δεν μένουν ικανοποιημένοι από τις παραχωρήσεις αυτές και συνεχίζουνε τις ενέργειές τους, αν οι αγροτοφασίστες Τσικλητήρας, Κορμάς και Σία μπλοφάρουν και απειλούν εμμέσως την κυβέρνηση με συλλαλητήρια ένοπλα, αυτό το κάνουν για να αποσπάσουν περισσότερες παραχωρήσεις για τους πλούσιους σταφιδοπαραγωγούς και όχι για τις εργαζόμενες μάζες, τις οποίες και αυτοί εκμεταλλεύονται» (362). Η πολιτική στοχοποίηση των δύο αγροτιστών δεν είναι τυχαία καθώς ο μέν Τσικλητήρας ηγείται των κινητοποιήσεων στη Δυτική Πελοπόννησο, από την Πύλο μέχρι τον Πύργο, ενώ ο Κορμάς μέσα από το συλλαλητήριο στο Νησί αναδεικνύεται σε ηγετικό παράγοντα του αγροτικού κινήματος στις επαρχίες Καλαμάτας και Μεσσήνης.

Επιτροπή των σταφιδοπαραγωγών έχει επαφές στην Αθήνα με κυβερνητικούς παράγοντες οι οποίοι εμφανίζονται ανένδοτοι στις θέσεις τους, συγκαλούνται νέες συσκέψεις, διατυπώνεται η απειλή για ένοπλα συλλαλητήρια, ενώ νέο συλλαλητήριο πραγματοποιείται στον Κακόβατο: «Την 9ην πρωινήν συνήλθον εις την αίθουσαν του Δημοτικού Θεάτρου Πύργου οι αντιπρόσωποι των σταφιδοπαραγωγών, ίνα ακούσουν την επιτροπήν του συλλαλητηρίου την μεταβάσαν εις Αθήνας, εκθέτουσαν τας εκεί ενεργείας της.

Προς τους συγκεντρωθέντας ωμίλησαν τα μέλη της επιτροπής κ. κ. Βαρουξής και Μερκούρης και οι ηγέται του αγώνος των σταφιδοπαραγωγών κ. κ. Μιχόπουλος και Τσικλητήρας. Τα μέλη της μεταβάσης εις Αθήνας επιτροπής, εκθέτοντα τας εκεί ενεργείας ετόνισαν συν τοις άλλοις ότι παρετήρησαν ποίαν τινά αντίδρασιν της κυβερνήσεως όσον αφορά την αποδοχήν των αιτημάτων του σταφιδικού συλλαλητηρίου. Κατά την σύσκεψιν επεκράτησε ζωηρότης και πνεύμα αδιαλλαξίας.

Η σύσκεψις παρετάθη μέχρι της μεσημβρίας, ότε η επιτροπή απηγόρευσε την επιπλέον παραμονήν εντός της αιθούσης προσώπων ξένων προς την σταφιδοπαραγωγήν. Μετά την αποχώρησιν των ως άνω ξένων προσώπων, η σύσκεψις εξηκολούθησε επί δίωρον ακόμη, κατ' αυτήν δε ελήφθησαν αποφάσεις, αίτινες ετηρήθησαν μυστικαί.  Αι αποφάσεις της μυστικής συνεδριάσεως της επιτροπής συνοψίζονται εις τα εξής:

Να εξακολουθήσει ο αρξάμενος αγών των σταφιδοπαραγωγών, καταλήγων και εις ένοπλα συλλαλητήρια. Να συνέλθουν την προσεχή Παρασκευήν 15ην τρέχοντος, αι εκτελεστικαί επιτροπαί Ηλείας, Ολυμπίας και Πύλου εις τα λουτρά Καϊάφα, ίνα καθορίσουν το πρόγραμμα του αγώνος. Αποφασίσθη επίσης όπως ο σταφιδικός κόσμος διατελή εν επιφυλακή, αναμένων οδηγίας της επιτροπής.

Οσον αφορά τον κύριον σκοπόν της εν Καϊάφα συγκροτηθησομένης συσκέψεως, άκρα μυστικότης τηρείται. Τούτο μόνο δύναται να τονισθή, ότι μέχρι της στιγμής επικρατούν οι αδιάλλακτοι, τα δε πνεύματα είναι εξημμένα. Δεν αποκλείεται ο αγών των σταφιδοπαραγωγών να εκδηλωθή εντονώτερον εντός των ημερών. Ούτω λέγεται ότι την προσεχή Κυριακήν θα συγκροτηθούν εις όλα τα κέντρα της Ηλείας θορυβώδη αν μη ένοπλα συλαλλητήρια.

Κατά νυκτερινάς πληροφορίας εις Κακόβατο της Ολυμπίας συνεκροτήθη σήμερον Κυριακήν συλλαλητήριον των σταφιδοπαραγωγών κατά το οποίον απεδοκιμάσθη η διοίκησις του ΑΣΟ και εζητήθη από την κυβέρνησιν η υιοθέτησις των αποφάσεων του σταφιδικού συλλαλητηρίου Πύργου» (363).

Οι πληροφορίες κινητοποιούν την κυβέρνηση η οποία παίρνει μέτρα καταστολής: «Ο υπουργός της Δικαιοσύνης κ. Δίγκας έσχε σήμερον μακράν τηλεφωνικήν συνομιλίαν μετά του εισαγγελεύοντος αντιεισαγγελέως των Πλημμελειοδικών Πύργου κ. Τσαντίλα, παρά του οποίου εζήτησε πληροφορίας εν σχέσει προς τα γραφέντα εις τας αθηναϊκάς εφημερίδας, περί πιθανής συγκροτήσεως ενόπλων συλλαλητηρίων κατά την προσεχή Κυριακήν. Ο κ. υπουργός παρέσχεν εις τον κ. Τσαντίλαν λεπτομερείς οδηγίας ως προς τα μέτρα τα οποία δέον να ληφθούν εν περιπτώσει πραγματοποιήσεως της ως άνω απειλής. Αφ' ετέρου ο κ. Νομάρχης Ηλείας διεβίβασεν εις το υπουργείον Εσωτερικών μακράν έκθεσιν διά της οποίας εκθέτει την δημιουργηθείσαν κατάστασιν και εκφράζει την ελπίδα ότι ο σταφιδικός κόσμος δεν θα φθάση εις τα άκρα» (364).

Μεταξύ των μέτρων τα οποία λαμβάνονται είναι και η διαταγή απομάκρυνσης του Λούλη Τσικλητήρα από την Ηλεία, καθώς θεωρείται ο ηγέτης της κίνησης και από εκείνους που χαρακτηρίζονται ως αδιάλλακτοι, αλλά αυτός αρνείται να φύγει: «Ο Διοικητής Χωροφυλακής εκάλεσε χθες παρ' αυτώ τον κ. Λούλην Τσικλητήραν, τον οποίον διέταξεν όπως εγκαταλείψη το ταχύτερον την πόλιν του Πύργου. Αλλ' ο κ. Τσικλητήρας απαντών, εδήλωσεν ότι αυτός μεν δύναται να συλληφθή και να φυλακισθή ή και να εκτοπισθή ακόμα. Αλλ' η πείνα όμως, ούτε φυλακίζεται, ούτε και είναι δυνατόν ποτέ να συλληφθή. Κατόπιν τούτου θεωρείται βέβαιον ότι ο κ. Τσικλητήρας θ' αναγκασθή βιαίως να εγκαταλείψει την πόλιν του Πύργου» (365). Παράλληλα από τον υπουργό Εσωτερικών κ. Σιδέρη δίνεται εντολή ενίσχυσης της Χωροφυλακής Ηλειας ενόψει των συλλαλητηρίων, με 50 επιπλέον άνδρες (366).

Οι βουλευτές Ηλείας Τσιρώνης, Αναστασίου και Συριόπουλος μεταβαίνουν στην Αθήνα προκειμένου να συναντήσουν τους αρμόδιους υπουργούς «προκειμένου να διεκτραγωδήσουν την αθλίαν οικονομικήν κατάστασιν του σταφιδικού κόσμου» (367) αλλά παίρνουν την απάντηση ότι ο ΑΣΟ δεν μπορεί να δώσει περισσότερες από 1.400 δραχμές το χιλιόλιτρο για το παρακράτημα. Την ίδια ώρα ο βουλευτής Ηλείας Βουδούρης συναντιέται επίσης με κυβερνητικούς παράγοντες τους οποίους «εβεβαίωσεν ότι δεν έχει πληροφορίας περί εξεγέρσεως των συμπολιτών του και ότι οι συνετοί παραγωγοί συμφωνούν με τας κυβερνητικάς απόψεις ως επίσης και μετά τας των Κορίνθου, Αιγιαλείας, Πατρών και Κεφαλληνίας, καθ' ας η λήψις μέτρων δεν θα πρέπη να αποσκοπή εις την εφήμερον ανακούφησιν των σταφιδοπαραγωγών, αλλ' εις την εξασφάλισιν του προϊόντος και διά το μέλλον» (368).

(355) “Νεολόγος” Πάτρας 4/8/1930

(356) “Θάρρος” 5/8/1930

(357) “Σημαία” 5/8/1930

(358) “Νεολόγος” Πάτρας 9/8/1930

(359) “Νεολόγος” Πάτρας 12/8/1930

(360) “Νεολόγος” Πάτρας 14/8/1930

(361) “Ριζοσπάστης” 5/8/1930 – Τα δημοσιεύματα σε αυτή τη γραμμή με ανταποκρίσεις από τον Πύργο είναι συνεχή όλη αυτή την περίοδο.

(362) “Ριζοσπάστης” 17/8/1930

(363) “Νεολόγος” Πάτρας 11/8/1930

(364) “Νεολόγος” Πάτρας 12/8/1930

(365) “Σημαία” 14/8/1930

(366) “Σημαία” 16/8/1930

(367) “Σημαία” 14/8/1930

 

(368) “Σημαία” 16/8/1930 – Τις δηλώσεις Βουδούρη αποδοκιμάζουν με τηλεγράφημα που έστειλαν 150 σταφιδοπαραγωγοί της επαρχίας Ολυμπίας, στην οποία και εκλεγόταν (“Νεολόγος” 17/8/1930)