Η σύνθεση των επιτροπών είναι τέτοια που δεν επιτρέπει ουσιαστικά να εκφραστεί το ρεύμα αντίθεσης στην κυβερνητική πολιτική που διαχέεται μέσω του ΑΣΟ. Και οδηγεί τελικά σε κείμενα αποφάσεων που αποτελούν αναγκαστικούς συμψηφισμούς ανάμεσα σε διαφορετικές οργανώσεις ή πρόσωπα που εμπλέκονται στο σταφιδικό.
Στη Μεσσηνία ορίζεται το συνέδριο για τις 28 και 29 Σεπτεμβρίου 1930 και συγκροτείται μια τεράστια επιτροπή στην οποία συμμετέχουν: “Ο πρόεδρος του Γεωργικού Επιμελητηρίου Μεσσηνίας κ. Σάλμας. Οι διευθυνταί των τριών ενταύθα εκδιδομένων εφημερίδων. Ο Νομογεωπόνος κ. Γεν. Γαρδίκης. Οι εξαγωγείς σταφιδέμποροι κ.κ. Μ. Μιχαλόπουλος, Κ. Καραγιαννάκης και Π. Γριλόπουλος. Ο δικηγόρος κ. Β. Κωστόπουλος. Ο κ. Π. Καψαλιάρης παραγωγός και έμπορος. Ο κ. Χρ. Τερζάκης Διευθυντής Αγροτικής Τραπέζης. Ο κ. Π. Τσίτουρας έμπορος. Ο κ. Χρ. Πάστρας πρόεδρος του Εμπορικού Συλλόγου Καλαμών. Ο κ. Χαρικλής Σκλήρης αντιπρόεδρος του Γεωργικού Επιμελητηρίου Μεσσηνίας κάτοικος Μελιγαλά. Ο κ. Περ. Βενιζέλος ταμίας Γεωργικού Επιμελητηρίου Μεσσηνίας κάτοικος Γλιάτα. Ο κ. Αλ. Αποστολάκης μέλος της Διοικούσας Επιτροπής του Γεωργικού Επιμελητηρίου, κάτοικος Θουρίας. Ο κ. Ηλίας Μαράκας πρόεδρος Ενώσεως Συνεταιρισμών κάτοικος Ζευγολατιού. Ο κ. Παν. Σταυρόπουλος ομοίως, κάτοικος Μεσσήνης. Ο κ. Λεων. Παλαμάτας κάτοικος Πεταλιδίου, ο κ. Πρ. Παπαγεωργίου κάτοικος Μάνεση, ο κ. Σ. Αρβανίτης κάτοικος Κορώνης, ο κ. Αρ. Ηλιόπουλος κάτοικος Μεσσήνης, μέλη του Γεωργικού Επιμελητηρίου Μεσσηνίας. Ο κ. Γ. Τσόλκας διευθυντής Γεωπονικής και Συνεταιριστικής Σχολής, κάτοικος Καλαμών. Ο κ. Κ. Φωτόπουλος ιατρός, κάτοικος Ναζηρίου. Ο κ. Αυγ. Μιχαηλίδης γεωπόνος, κάτοικος Βελίκας. Ο κ. Παν. Νικολόπουλος συμβολαιογράφος, κάτοικος Ναζηρίου. Ο κ. Ευστ. Μπούρας κάτοικος Διαβολιτσίου. Ο κ. Γεώργ. Χρυσικός κάτοικος Γαργαλιάνων. Οι κ.κ. Δήμος Βούρλας, Δημ. Μπουρλής, Δημ. Κρασάνος κάτοικοι Πύλου. Ο κ. Β. Χριστόπουλος διευθυντής της Παμμεσσηνιακής, κάτοικος Καλαμών. Ο κ. Ν. Δεληγιάννης, ομοίως κάτοικος Γαργαλιάνων. Ο κ. Οδ. Βουδούρης κάτοικος Κυπαρισσίας. Οι κ.κ. Γ. Μυσοχρόνης και Αθ. Παπαδόπουλος κάτοικοι Ζαχάρως. Οι κ.κ. Γ. Κριτσέλης, Κωστόπουλος κάτοικοι Ζαχάρως, Ιω. Ξύδης, Μιλ. Σεφερλής, Αντ. Καραβίδας κάτοικοι Σπιταλίου (453).
Διαφορετικότερη δίνει τη σύνθεση της επιτροπής η “Σημαία” καθώς συμμετέχουν και: “Ο Γ. Μυσιρλής κάτοικος Πύλου. Ο Σπ. Πουλόπουλος εκ Βρωμοβρύσεως. Ο Θ. Τσιριγώτης εκ Μεθώνης. Ο Π. Διακουμόπουλος εκ Γαργαλιάνων. Ο Θ. Κουλουριάνος εκ Κορώνης. Ο πρόεδρος του Εμπορικού Συλλόγου Μεσσήνης. Ο Διον. Νάνος εκ Σελινούντος. Ο Μ. Σοφής εκ Κυπαρισσίας. Ο Δημ. Τερζόπουλος πρόεδρος Εμπορικού Συλλόγου Σελινούντος. Ο Ν. Ζαχαράκης εκ Θουρίας. Ο Ιω. Θεοφιλόπουλος εκ Μελιγαλά. Ο Ανδρ. Τσερέπης και ο Κ. Μιχαλόπουλος εκ Φιλιατρών. Ο Αθ. Κατσάνης εκ Κυπαρισσίας” (454).
Το ΚΚΕ καταγγέλλει τον ελιγμό αυτό και σε ανταπόκριση από το Ζευγολατιό ο “Ριζοσπάστης” γράφει: “Είναι αδύνατον να περιγράψει κανένας την αθλιότητα των φτωχών σταφιδοπαραγωγών. Οι αγροτισταί προσπαθούν μάταια να συγκρατήσουν με το στανιό την ογκούμενη αγανάχτηση των παραγωγών. Για να κλείσουν τα μάτια τους οργανώνουν σταφιδικό συνέδριο στην Καλαμάτα στο οποίο καλούνται να παραστούν όλα τα τσιράκια του ΑΣΟ. Κανένας απ' αυτούς που κλήθηκαν δεν είναι πραγματικός παραγωγός. Οι παραγωγοί όμως δεν δίνουν καμία σημασία στο ψευτοσυνέδριο αυτό, το οποίο πρόκειται να εξυπηρετήσει μόνο την αστική τάξη. Η Ενωση Σταφιδικών Συνεταιρισμών την οποία διευθύνει ο Τερζάκης στέλνει απειλητικά έγγραφα στους διάφορους συνεταιρισμούς για να σπεύσουν να πληρώσουν τα χρέη τους εντός 10 ημερών” (455).
Η σύσκεψη πραγματοποιείται και στο τέλος εκδίδεται ψήφισμα με αιτήματα και προτάσεις (456). Για την άμεση ανακούφιση των παραγωγών ζητούνται μεταξύ άλλων: Αναβολή εξόφλησης των οφειλομένων δανείων στην Αγροτική Τράπεζα με τη μετατροπή τους σε μακροπρόθεσμα και χορήγηση καλλιεργητικών δανείων, μέρος των οποίων να δοθεί σε είδος (π.χ. αλεύρι). Αναθεώρηση των αποφάσεων του ΑΣΟ με βάση τις οικονομίες που έγιναν από τον περιορισμό των δαπανών, χωρίς να θιγούν οι τιμές πώλησης στο εξωτερικό για να μην δημιουργηθεί δυσπιστία στην κατανάλωση. Στο ψήφισμα διατυπώνεται και η άποψη μερίδας σταφιδοπαραγωγών που ζητούσαν μείωση της εγγείου φορολογίας κατά 30 εκ. δραχμές τουλάχιστον και πληρωμή από τις βιομηχανίες κατά τουλάχιστον 250 δραχμές περισσότερες το χιλιόλιτρο. Για το επίμαχο ζήτημα του ΑΣΟ “διετυπώθη η γνώμη ότι επιβάλλεται η άμεσος ανάκλησις των μελών του διοικητικού και εποπτικού συμβουλίου του ΑΣΟ θεωρουμένων υπευθύνων διά την δημιουργηθείσαν κατάστασιν και ο αυστηρός διαχειριστικός έλεγχος των πεπραγμένων του ΑΣΟ από της συστάσεώς του μέχρι σήμερον παρ' επιτροπής αποτελουμένης εξ αντιπροσώπων των παραγωγών και κατά πλειοψηφίαν, και των Εμπορικών και Γεωργικών Επιμελητηρίων. Ο εκπρόσωπος του εμπορίου εδήλωσε ότι δέον να ανακληθούν οι ιδίως υπεύθυνοι”.
Για τα γενικότερα ζητήματα της σταφίδας στο ψήφισμα αναφέρονται τα εξής:
“1) Η σύσκεψις παρά την θέλησίν της όπως εξεύρη την λύσιν του σταφιδικού ζητήματος κατά τρόπον μη θίγοντα ετέρας, εμμέσους ανάγκας των παραγωγών οίας εκπληροί η φορολογία, ανεγνώρισε μετά ψύχραιμον σκέψιν, ότι η κατάργησις της εγγείου φορολογίας του κράτους διά μίαν διετίαν είναι ανάγκη καθόσον πρόκειται να ανακουφίση ουσιωδώς τους παραγωγούς και να οδηγήση εις ομαλωτέραν λύσιν του σταφιδικού ζητήματος. Θεωρεί αναγκαίαν την αύξησιν της τιμής της προς βιομηχανοποίησιν σταφίδος είτε διά της αυξήσεως της τιμής είτε διά της ελαττώσεως της τιμής του οινοπνεύματος. Φρονεί ότι επιβάλλεται η παραμονή του ΑΣΟ τροποποιουμένου του καταστατικού αυτού ώστε η πλειοψηφία ν' ανήκη εις τους σταφιδοπαραγωγούς οίτινες να αντιπροσωπεύονται εν τω συμβουλίω υπό αντιπροσώπων εκλεγομένων υπό πάντων των σταφιδοπαραγωγών. Οι αντιπρόσωποι του εμπορίου διεφώνησαν ριζικώς θεωρούντες λίαν επικίνδυνον διά το σταφιδικόν ζήτημα, την διοίκησιν του ΑΣΟ κατά πλειοψηφίαν υπό των παραγωγών. Διετυπώθη επίσης η γνώμη ότι αι ψήφοι προς εκλογήν των αντιπροσώπων των παραγωγών δύνανται να κανωνισθώσι επί τη βάσει των καλλιεργουμένων εκτάσεων. Η σύσκεψις θεωρεί αναγκαίαν επίσης την ομαλωτέραν λειτουργίαν του ΑΣΟ και την ύπαρξιν γενικής συνελεύσεως εξ αντιπροσώπων απασών των τάξεων αίτινες συμμετέχουν και εις την διοίκησιν. Οι αντιπρόσωποι της παραγωγής εν αυτή δύνανται να εκλέγονται επίσης αμέσως υπό των σταφιδοπαραγωγών κατά την ημέραν της εκλογής των διοικητικών συμβούλων εις τρόπον ώστε και οι διοικητικοί σύμβουλοι των παραγωγών και οι αντιπρόσωποι αυτών εν τη γενική συνελεύση να ευρίσκονται εις άμεσον εξάρτησιν από τους σταφιδοπαραγωγούς. Θεωρεί επιβεβλημένην την κατάργησιν των κοινοπραξιών μετά της βιομηχανίας. Επιβάλλεται ν' ακολουθή σταφιδική πολιτική τείνουσα εις δημιουργίαν καταστάσεως καθιστώσης περί την διηνεκήν ύπαρξιν των τεχνικών μέσων προστασίας. Τούτο είναι δυνατόν διά της αυξήσεως της εξαγωγής, δυναμένης να επιτευχθή διά της ελαττώσεως των εξαγωγικών βαρών και της καλυτερεύσεως της ποιότητας. Μέσον απαραίτητον προς τούτο θα ηδύνατο να θεωρηθή η βαθμιαία ελάττωσις του παρακρατήματος, συναμένη να επιφέρη την ελάττωσιν των εξαγωγικών βαρών και την βελτίωσιν της εξαγομένης ποσότητος. Προς βελτίωσιν των όρων της παραγωγής, εθεωρήθη ομοφώνως απαραίτητον, όπως εφοδιασθώσιν οι σταφιδοπαραγωγοί διά σταφιδοπάνων ευρισκομένου καταλλήλου του τρόπου του εφοδιασμού τούτων, διά χρεωλυτικής αποσβέσεως εντός μιας δεκαετίας. Εν μειοψηφία υπεστηρίχθη η γνώμη της μονοπωλήσεως όπως επίσης και η γνώμη της τυποποιήσεως του προϊόντος εις χείρας του παραγωγού. Διά την αύξησιν της καταναλώσεως της σταφίδος εις τον στρατόν και τον στόλον και όπου αλλού είναι δυνατόν να καταστή αύτη υποχρεωτική. Η ενίσχυση της Αγροτικής Τραπέζης, η λειτουργία της οποίας αποτελεί πόθον του αγροτικού πληθυσμού κρίνεται επιβεβλημένη και διά της υποχρεωτικής καταθέσεως παρ' αυτή των αποθεματικών των ιδρυμάτων και ειδικών ταμείων. Ως ένεκα των μέτρων, άτινα θα βελτιώσουν την σταφιδικήν κατάστασιν κρίνεται και η νομοθέτησις της αναγκαστικής αποταμιεύσεως εκ μέρους των παραγωγών. Η επιτροπή που υπογράφει το ψήφισμα αποτελείται από τους Π. Κωστόπουλο πρόεδρο του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου, Π. Μιχαλόπουλο εξαγωγέα, Π. Βενιζέλο διευθυντή Ενωσεως Γλιάτα, Αλ. Αποστολάκη αντιπρόσωπο του Γεωργικού Επιμελητηρίου Μεσσηνίας, Ν. Ζαχαράκη παραγωγό και Π. Καψαλιάρη παραγωγό”.
Ανάλογη σύσκεψη πραγματοποιείται στην Πάτρα: “Η υπό του νομάρχου και κατόπιν εντολής της κυβερνήσεως καταρτισθείσα επιτροπή διά την μελέτην του σταφιδικού ζητήματος συνήλθε και πάλιν χθες εις το Γεωργικόν Επμελητήριον υπό την προεδρίαν του κ. Χαιρέτη και εξακολούθησε την συζήτησίν της επ' αυτού. Η επιτροπή μετά την διατύπωσιν των διαφόρων γνωμών, κατέληξεν εις τα εξής συμπεράσματα άτινα και αποτελούν την βάσιν εφ' ης θα γίνει εις το μέλλον η ρύθμισις του ζητήματος. Τα συμπεράσματα ταύτα έχουν ως εξής:
1) Κατάργησις του παρακρατήματος.
2) Εξαγορά κατά τας αρχάς εκάστου σταφιδικού έτους παντός προσφερομένου ποσού εις τας κατώτατας τιμάς των δρχ. 1.500, 11.750 και 2.000 κατά χιλιόλιτρον και κατά περιφέρειαν.
3) Καθιέρωσις εισφοράς εις χρήμα επί του εξαγομένου σταφιδοκάρπου η οποία δεν θα υπερβαίνει τας 500 δραχμάς κατά χιλιόλιτρον.
Εις τον εισηγητήν της επιτροπής κ. Ματθίαν ανετέθη όπως επί τη βάσει των ανωτέρω αποφάσεων προβή εις την σύνταξιν του σχετικού ψηφίσματος όπερ θα υποβληθή εις τον κ. Νομάρχην” (457).
Παράλληλα πραγματοποιείται σύσκεψη και στον Πύργο: “Την 10ην πρωινήν συνήλθεν εις συνεδρίασιν εις το Εμπορικόν Επιμελητήριον η εικοσαμελής επιτροπή εις την οποίαν ανετέθη υπό της Νομαρχίας η εξέτασις του σταφιδικού ζητήματος και η υπόδειξις των απαιτουμένων μέτρων προς οριστικήν λύσιν αυτού. Υπό την κρίσιν της επιτροπής ο εκ των μελών της κ. Μερκούρης υπέβαλεν υπόμνημα, το οποίο άλλως τε έχει επιδοθεί εις την Κυβέρνησιν, υποδεικνύον την λήψιν διαφόρων μέτρων προς καλλιτέρευσιν της ενεστώσης σταφιδικής κρίσεως. Επί του υπομνήματος τούτου διεξήχθη συζήτησις, κατηρτίσθη δε υποεπιτροπή προς μελέτην αυτού, ήτις θα συνέλθη την προσεχή Τετάρτην εις συνεδρίασιν. Της επιτροπής μετείχε και ο βουλευτής κ. Τσεριώνης, διαβεβαιώσας ότι η Κυβερνησις θα λάβη παν δυνατόν μέτρον προς ανακούφισιν των σταφιδοπαραγωγών” (458).
Και η υποεπιτροπή καταλήγει σε υπόμνημα: “Την 4 1/2 μ.μ. συνήλθον εις την αίθουσαν του Εμπορικού Επιμελητηρίου τα μέλη της καταρτισθείσης υποεπιτροπής επί του σταφιδικού εις την οποίαν υπεβλήθη προς εξέτασιν το ψήφισμα της επιτροπής του συλλαλητηρίου. Η υποεπιτροπή μετά συζήτησιν κατήρτισεν υπόμνημα εν σχέσει με τα ενδεικνυόμενα όπως ληφθούν άμεσα μέτρα διά την λύσιν του σταφιδικού ζητήματος προτείνουσα τα εξής:
1) Να δοθή 200 δραχμών δώρον κατά χιλιόλιτρον εις τους παραγωγούς των περιφερειών Ηλείας, Μεσσηνίας, Ζακύνθου και Κεφαλληνίας και δη εις εκείνους οίτινες επώλησαν ή θα πωλήσουν μέχρι της κατά τα κατωτέρω ληφθεισομένης αποφάσεως ίνα από τούδε εξαγορασθούν τα πλεονάσματα εις τας καθορισθησομένας διά το τέλος του σταφιδικού έτους τιμάς. Οσον αφορά τας λοιπάς σταφιδικάς περιφερείας η υποεπιτροπή κρίνει ότι δεν συντρέχει λόγος χορηγήσεως τοιούτου δώρου δεδομένου ότι αύται ευρίσκονται εις καλυτέραν από τας ανωτέρω οικονομικήν θέσιν.
2) Να αποφασισθή προς τόνωσιν της σταφιδαγοράς η άμεσος εξαγορά υπό του ΑΣΟ των 50% του υπάρχοντος εις χείρας των συνεταιρισμών ή των παραγωγών σταφιδοκάρπου, αντί των καθορισμένων τιμών διά την εξαγωγήν των πλεονασμάτων εις το τέλος του σταφιδικού έτους ή άλλως να χορηγηθή εις άπαντας τους παραγωγούς των ανωτέρω περιφερειών 200άδραχμον δώρον.
3) Να παρακληθή η Αγροτική Τράπεζα όπως αποφεύγη την άσκησιν εξαναγκαστικών προς πληρωμήν μέτρων εναντίον των οφειλετών της εκείνων, οίτινες αποδεδειγμένως αδυνατούν να πληρώσουν και διά προσφυγής εις τον Πρόεδρον του Πρωτοδικείου να διασφαλίζεται η τοιαύτη αναστολή της εκτελέσεως των τοιούτων μέτρων.
4) Να χορηγήση η Αγροτική Τράπεζα κατά τον προσεχή Δεκέμβριον εις τους ολοσχερώς ή μερικώς εξοφλήσαντας τα προς την αυτήν χρέη των, ανάλογον προκαταβολήν (100 δραχμών), έναντι των χορηγηθησομένων δανείων διά το προσεχές καλλιεργητικόν έτος” (459).
Τα υπομνήματα περιλαμβάνουν διαφορετικά αιτήματα και αναδεικνύουν τις αντιθέσεις ανάμεσα στις σταφιδοπαραγωγικές περιοχές, οι οποίες έχουν σαν βάση τις διαφορετικές ποιότητες, γεγονός το οποίο χαρακτηρίζει το “σταφιδικό ζήτημα” ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα. Η συντονισμένη κίνηση αποπροσανατολισμού από την κυβέρνηση με την εντολή στους νομάρχες για συγκρότηση επιτροπών μελέτης, ολοκληρώνεται χωρίς να ληφθεί κανένα μέτρο ανακούφισης των παραγωγών οι οποίοι μεσούσης της κρίσης αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα επιβίωσης.
(453) “Μεσσηνία” 19/9/1930
(454) “Σημαία” 19/9/1930 - Στον κατάλογο της εφημερίδας δεν υπάρχουν ο Σ. Αρβανίτης από την Κορώνη και ο Δημ. Μπουρλής από την Πύλο. Γενικά υπάρχει μια μικρή σύγχυση γύρω από τα ονόματα και τις ιδιότητες, καθώς φαίνεται ότι είναι πληροφορίες και όχι επίσημη ανακοίνωση.
(455) “Ριζοσπάστης” 26/9/1930
(456) “Μεσσηνία” 30/9/1930 - Αναλυτικό ρεπορτάζ με αποσπάσματα ομιλιών και προτάσεις φορέων και εκπροσώπων περιοχών φιλοξενεί η “Σημαία” στο ίδιο φύλλο.
(457) “Νεολόγος” 30/10/1930
(458) “Νεολόγος” 27/10/1930
(459) “Νεολόγος” 30/10/1930
