Οι αντιπρόσωποι των Ενώσεων Συνεταιρισμών σταφιδοπαραγωγικών περιοχών Κιάτου Κορινθίας, Αιγιαλείας, Πατρών, Πύργου, Τριφυλίας και Μεσσηνίας

1. Διαμαρτύρονται διά την άνευ της γνώμης των οργανωμένων παραγωγών κατάθεσιν νομοθετικών μέτρων προ ψήφισιν των οποίων αναβάλλονται υπό του υπουργείου και αι κατά τον νόμον ζητηθείσαι υπό της παραγωγής και προκυρηχθείσαι υπό του υπουργείου εκλογαί προς αντικατάστασιν των εκπεσόντων συμβούλων του ΑΣΟ.

2. Αξιούσιν όπως αναβληθή η συζήτησις οιωνδήποτε σταφιδικών νομοσχεδίων, ίνα δωθή καιρός να μελετηθώσι ταύτα επαρκώς άνευ βίας και να ακουσθούν αι γνώμαι των κατ' εξοχήν αρμοδίων οργανώσεων των σταφιδοπαραγωγών, αίτινες διαχειρίζονται οικονομικώς και υπευθύνως το προϊόν των ώστε τα νομοθετικά σώματα να έχουν υπ' όψει τας γνώμας της οργανωμένης παραγωγής.

3. Αποκρούουσι την υπό το πρόσχημα του νομοσχεδίου αναβολήν και δι' υπουργικής επεμβάσεως παράτασιν τη εν τω ΑΣΟ διοικήσεως, των οποίων η σταφιδοπαραγωγή ζητεί την άμεσον πλέον αντικατάστασιν ασχέτως προς οιαδήποτε νέα νομοθετικά μέτρα, άτινα δέον να αποτελέσουν αντικείμενον ιδιαιτέρως εξονυχιστικής μελέτης και συζητήσεως. Δεν επιτρέπεται να νομοθετούνται εξ υφαρπαγής εις τας παραμονάς των προκηρυχθεισών ήδη εκλογών του ΑΣΟ, σπουδαιόταται μεταρρυθμίσεις επιδρώσαι εις την όλην τύχην της σταφιδοπαραγωγής, τας σχέσεις της με το εμπόριον και την βιομηχανίαν κ.λπ.

4. Ταύτα πρέπει να συζητηθώσιν επισταμένως και άνευ βίας, και όχι να χρησιμοποιούνται χάριν προσωπικών επεμβάσεων του υπουργείου και προς ματαίωσιν της εκλογικής συνελεύσεως του ΑΣΟ, ήτις από μηνών ήδη έχει ζητηθή υπό της παραγωγής και προκηρυχθή υπό του υπουργείου Γεωργίας διά μεθαύριον 5 Μαΐου καθ' όλας εκ του νόμου προβλεπόμενας διατυπώσεις.
Η επιτροπή των συνεταιριστικών οργανώσεων θα προβείς εις πάσαν ενδεικνυομένην ενέργειαν προς κοινοποίησιν των αιτημάτων τούτων» (546).
Oι αντιδράσεις είναι άμεσες και προέρχονται από διάφορες πλευρές, έχουν διαφορετική αφετηρία και στοχεύσεις. Για το χαρακτήρα των αλλαγών είναι χαρακτηριστικό το κύριο άρθρο στο “Θάρρος” αμέσως μόλις γίνονται γνωστές οι ρυθμίσεις του νομοσχεδίου: «Ο Αυτόνομος Σταφιδικός Οργανισμός θα πρέπει να είναι οργάνωσις διοικουμένη υπό των εκπροσώπων της σταφιδοπαραγωγής. Εν τούτοις διά του νομοσχεδίου όπερ υπέβαλλεν εις την Βουλήν ο κ. Βουρλούμης, όπερ αφορά την περαιτέρω λειτουργίαν του οργανισμού τούτου, εις ον είναι διαπεπιστευμένη η διαχείρισις εν γένει της ελληνικής σταφίδος ο ΑΣΟ κυριολεκτικώς κρατικοποιείται. Τούτο είναι ένας προπηλακισμός των παραγωγών. Αποτελεί ένα πραξικόπημα του κ. Βουρλούμη κατά των σταφιδοπαραγωγών, όπερ δικαίως προεκάλεσε γενικήν εξέγερσιν εις την παραγωγικήν Μεσσηνίαν, εξέγερσιν της οποίας η απήχησις πρέπει να έφθασε μέχρι των αντιπροσώπων της Μεσσηνίας και εις τα δύο κοινοβουλευτικά σώματα. Το καθήκον τούτων κατόπιν όλων αυτών διαγράφεται σαφώς, σαφέστατα. Οφείλουν να αντιδράσουν πάση δυνάμει κατά της επιψηφίσεως του νομοσχεδίου του κ. Βουρλούμη, αν δεν θέλουν να ασεβήσουν προς την κοινήν γνώμην σύμπασης της παραγωγικής Μεσσηνίας και να εξυπηρετήσoυν μόνον τον κομματισμόν τον οποίον επιδιώκει να ενισχύσει ο κ. Βουρλούμης με το παράδοξον αυτού νομοσχέδιον» (547).

Οι αντιδράσεις είναι περισσότερο έντονες από συνεταιριστές, οι οποίοι διεκδικούσαν ρόλο στον ΑΣΟ, καθώς θα έπρεπε να γίνουν οι συμπληρωματικές εκλογές για τις θέσεις που έμεναν κενές μετά τις παραιτήσεις. Στη Μεσσηνία πρωτοστατεί η ομάδα περί τον πρόεδρο της Ενωσης Συνεταιρισμών Ζευγολατειού Ηλ. Μαράκα, ενώ δεν υπάρχουν δημόσιες εκδηλώσεις από την αντίπαλη ομάδα του Χρ. Τερζάκη. Στο πλαίσιο των αντιδράσεων πραγματοποιείται συνέδριο στο Ζευγολατειό με βασικό ομιλητή τον Η. Μαράκα, το οποίο καταλήγει σε ψήφισμα ανάλογο με αυτό των αντιπροσώπων πελοποννησιακών συνεταιριστικών οργανώσεων που κινούνται με τις ίδιες προθέσεις: «Το εν Ζευγολατειό συνέδριον των παραγωγών της περιφερείας Ανδανοοιχαλίας συνελθόν σήμερον την 17ην του μηνός Μαΐου 1931 ίνα συσκεφθή και αποφασίση διά την λήψιν των αναγκαίων μέτρων προς επίλυσιν των φλεγόντων ζητημάτων της αγροτικής τάξεως και κατόπιν της αγορεύσεως των ρητόρων:

1. Διαμαρτύρεται εντωνότατα και στιγματίζει την εγκληματικήν αδιαφορίαν της κυβερνήσεως προς ταχείαν και ικανοποιητικήν λύσιν του ζητήματος των παγοπλήκτων σταφιδοπαραγωγών και συκοπαραγωγών τους οποίους οι αρμόδιοι εμπαίζουν με αοριστολογίας και υποσχέσεις μηδαμινής αποζημιώσεως και αξιοί την άμεσον ικανοποίησιν των αιτημάτων των παγοπλήκτων.

2. Διαμαρτύρεται διότι άνευ της γνώμης των οργανωμένων παραγωγών υποβολήν νομοθετικών μέτρων προς βεβιασμένην ψήφισιν των οποίων ανεβλήθησαν και παρανόμως υπό του υπουργείου οι κατά τους υπάρχοντες νόμους ζητηθείσαι υπό της παραγωγής και προκηρυχθείσαι εκλογαί προς αντικατάστασιν των εκπεσόντων συμβούλων του ΑΣΟ. Αξιοί όπως ουδέν νομοθετικόν μέτρον λαμβάνεται σχετικόν με την οργάνωσιν και διαχείρισιν του προϊόντος των, άνευ της γνώμης και συνεργασίας των συνεταιρικών οργανώσεων αι οποίαι είναι οι πραγματικοί εκπρόσωποι και νομίμως οργανωμένοι διαχειρισταί των οικονομικών συμφερόντων της γεωργικής παραγωγής ώστε τα νομοθετικά σώματα κατά την συζήτησιν του νομοσχεδίου να έχουν υπ' όψει τας γνώμας των οργανώσεων. Οι συνεταιρισμοί των σταφιδοπαραγωγών, οι μεμονωμένοι παραγωγοί τάσσονται αλληλέγγυοι προς τας συνεταιρικάς οργανώσεις και των άλλων γεωργικών προϊόντων ίνα εν στενή συνεργασία επιδιώξουν την πραγματοποίησιν των δικαίων αιτημάτων της οργανωμένης παραγωγής.

3. Αποδοκιμάζει την υπό το πρόσχημα δήθεν τονώσεως του ελέγχου πραγματικήν κατάργησιν της αυτονομίας του ΑΣΟ και απεμπόλησιν των δικαιωμάτων του σταφιδικού κόσμου και απεμπόλησιν των δικαιωμάτων του σταφιδικού κόσμου εις την εξάρτησιν και εκμετάλλευσιν της πολιτικής εξουσίας, του εμπορίου και της βιομηχανίας. Αποκρούει οιανδήποτε νομοθετικήν μείωσιν των κεκτημένων νομίμων ή συμβατικών δικαιωμάτων του ΑΣΟ ως και οιονδήποτε περιορισμόν των αρμοδιοτήτων και εργασιών του ως αύται έχουν ορισθή διά του καταστατικού νόμου και έχουν διαμορφωθή εν τη πράξη κατά την μέχρι τούδε εξέλιξιν του ΑΣΟ.

4. Αποδοκιμάζει πάσαν όθεν δήποτε προερχομένην αντίδρασιν κατά του θεμελιώδους σκοπού του ΑΣΟ ως κεντρικής οργανώσεως των παραγωγών λειτουργούσης με πόρους ανήκοντας άλλωστε αποκλειστικώς εις την παραγωγήν. Ως τοιαύτη οργάνωσις ο ΑΣΟ οφείλει να επιδιώκη άνευ βεβαίως απότομων ανατροπών αλλά μεθοδικώς και εν συνεχεία την βαθμιαίαν αντικατάστασιν της ατομικής επιχειρήσεως διά της συνεταιριστικής τοιαύτης καθ' όλα τα στάδιον της εμπορικής και βιομηχανικής εκμεταλλεύσεως της σταφίδος παραμεριζομένων βαθμιαίως όλων των μεσαζόντων ώστε να φθάση εις την ενιαίαν συνεταιρικήν διαχείρισιν της σταφίδος. Προς εκπλήρωσιν του σκοπού τούτου το συνέδριον αξιοί όπως τεθή διά του νέου νομοσχεδίου ουδείς περιορισμός εις την νόμιμον ελευθερίαν κινήσεων του ΑΣΟ και εις τας συνεταιρικού σκοπού εργασίας του, ιδίως την συνεταιρικήν προμήθειαν θείου, χαλκού και άλλων γεωργικών ειδών, την συνεταιρικήν εκμετάλλευσιν του παρακρατήματος διά των οινοποιείων του ΑΣΟ, την υπ' αυτού ενίσχυσιν και εξυπηρέτησιν της συνεταιρικής εξαγωγής της σταφίδος και έμπρακτον διάδοσίν της εις τας αγοράς της καταναλώσεως επί αμέσω οφελεία της παραγωγής.

5. Ορίζει επιτροπήν εκ των κ. κ. Παν. Ηλιακόπουλου, Θεμιστοκλή Ντόγκα, Κωνσταντίνου Τύρου και Σπυρ. Παπασπυρόπουλου η οποία εξουσιοδοτείται όπως επιδόση σχετικόν τηλεγράφημα προς τους αρμοδίους υπουργούς Γεωργίας και Εθνικής Οικονομίας και αρχηγούς κομμάτων» (548).

Επιτροπή αποτελούμενη από εκπροσώπους Ενώσεων σταφιδικών συνεταιρισμών Μεσσηνίας και Κορινθίας συναντιέται με τον πρωθυπουργό Ελ. Βενιζέλο παρουσία του υπουργού Εθνικής Οικονομίας Παν. Βουρλούμη. Διαπιστώνεται διαφωνία καθώς οι απόψεις που παρουσιάζονται από μέρους των συνεταιριστών ταυτίζονται με τα όσα διαλαμβάνει έκθεση της μειοψηφίας στην Κοινοβουλευτική Επιτροπή η οποία εξετάζει το νομοσχέδιο και τελικά “ο κ. Βενιζέλος υπεσχέθη εις την επιτροπήν ότι θα παρακολουθήση την συζήτησιν εν τη Βουλή και θα προσπαθήση να καταρτισθή το νομοσχέδιον κατά τρόπον, κατοχυρώνοντα τα συμφέροντα των σταφιδοπαραγωγών» (549).

Στις 13 Ιουνίου συνέρχεται στη Θήβα το πανελλήνιο αγροτικό συνέδριο των Γεωργικών Οργανώσεων στο οποίο παίρνει μέρος ένα πλήθος αγροτικών πολιτικών στελεχών, βουλευτών και γερουσιαστών διαφορετικών απόψεων. Στην Εκτελεστική Επιτροπή των Γεωργικών Οργανώσεων της Ελλάδας συμμετέχουν από την Πελοπόννησο ο Ιωαν. Βενιζέλος, ο Ηλ. Μαράκας και ο Κ. Σπηλιόπουλος. (550).

Ενα από τα ζητήματα του συνεδρίου ήταν και αυτό του ΑΣΟ για το οποίο στο τελικό ψήφισμα που παρουσίασε στους συνέδρους ο Ιωάν. Βενιζέλος αναφέρονταν τα εξής: «Το συνέδριο επί του σταφιδικού αποφασίζει και ζητεί όπως η διά του νέου υπό ψήφιση νομοσχεδίου τροποποίησης των νόμων περί ΑΣΟ, γίνωσι επί τη βάσει των παρατηρήσεων των Σταφιδικών Οργανώσεων Πελοποννήσου οίτινες περιέχονται εις το μακροσκελές υπόμνημα αυτών το οποίον υπεβλήθη προ μηνός εις την κυβέρνησιν επιστρεφομένου συνάμα μέρους εκ του ανήκοντος εις την παραγωγήν ποσού αναγομένου εις τα κονσόρτσιουμ. Διαμαρτύρεται διά την απόπειραν και επιμονήν της κυβερνήσεως όπως παραδώση την σταφιδοπαραγωγήν δέσμιαν εις το εμπόριον και την βιομηχανίαν και την κομματικήν συναλλαγήν (πράγμα το οποίον κάμνει διά του τροποποιητικού της νομοσχεδίου» (551).

Σε νέα ανακοίνωση της Εκτελεστικής Επιτροπής αναφέρεται μεταξύ των άλλων ότι «το σταφιδικόν ζήτημα δεν είνε δυνατόν να λυθή με τας ορέξεις και την αγαθήν συνεργασίαν αυτής και ορισμένων μεγαλεμπόρων, όπως π. χ. με τον αρμόδιον δυστυχώς υπουργόν της Εθνικής Οικονομίας κ. Βουρλούμην και να αγνοήται παντελώς ο παραγωγικός κόσμος. Εάν ο κ. υπουργός εμπορεύεται την σταφίδα, ας εγκαταλείψει το Εθνικόν Υπουργείον, διά να συνεχίση την νόμιμον ληστείαν των αγορών. Δεν είναι όμως επιτετραμένον οι κρατούντες μεγαλέμποροι να δημιουργούν νόμους, ευνοούντας αποκλειστικώς και μόνον αυτούς, εις βάρος μάλιστα εκείνων που δουλεύουν.

Πρέπει να εννοήση ακόμα η κυβέρνησις ότι δεν είναι δυνατόν διά της επαισχύντου επιδρομής της εναντίον της σταφιδοπαραγωγής, η οποία παρουσιάζεται σήμερον υπό μορφήν τροποποιητικήν των νόμων περί ΑΣΟ, να απαγορεύση την προοδευτικήν αυτοδιοίκησιν του ΑΣΟ, ουδέ να δεσμεύση την σταφιδοπαραγωγήν από μίαν μελλοντικήν αυτοδιάθεσιν και αυτοδιαχείρισιν του προϊόντος τους» (552).

(546) “Ελεύθερος Ανθρωπος” 4/5/1931

(547) “Θάρρος” 7/5/1931

(548) “Σημαία” 20/5/1931

(549) “Σημαία” 30/5/1931

(550) Ο Ιωάν. Βενιζέλος ήταν εκπρόσωπος της Μεσσηνίας και την ημέρα έναρξης του συνεδρίου δημοσιεύτηκε ανακοίνωση ("Ελεύθερος Ανθρωπος" 13/6/1931) την οποία υπογράφουν αυτός, ο Λ. Τσικλητήρας και 5 ακόμη στελέχη του ΑΚΕ ως “Τμήμα Αθηνών” που έχει ως σκοπό την ανασυγκρότηση του κόμματος στην Παλαιά Ελλάδα. Ο Ηλ. Μαράκας πρωταγωνίστησε σε διάφορα γεγονότα και αργότερα εκλέχθηκε σύμβουλος του ΑΣΟ

(551) “Ελεύθερος Ανθρωπος” 16/6/1931

(552) “Ελεύθερος Ανθρωπος” 18/6/1931 – Ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας Παν. Βουρλούμης προερχόταν από οικογένεια μεγαλεμπόρων σταφίδας της Πάτρας με καταγωγή από την Ηλεία. Την ίδια περίοδο καταγγέλθηκε για ρυθμίσεις που ευνοούσαν (και) συγγενείς του σταφιδέμπορους (“Ελεύθερος Ανθρωπος” 20/6/1931).