Δευτέρα, 13 Δεκεμβρίου 2021 22:40

Η Γ΄ Εθνοσυνέλευση (Επίδαυρος)

Γράφτηκε από τον
Η Γ΄ Εθνοσυνέλευση (Επίδαυρος)

 

Του Γιάννη Μπίρη

Μετά την άφιξη του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο, την κρισιμότητα της κατάστασης και την ανάγκη για επικύρωση της αίτησης προστασίας από τη Μεγάλη Βρετανία, το κύρος της κυβέρνησης Κουντουριώτη είχε κλονιστεί. Η ανάγκη μιας Εθνοσυνέλευσης ήταν επιτακτική. Εκτός από το εσωτερικό υπήρχαν μεγάλες πιέσεις και από Έλληνες των παροικιών. Οι επεμβάσεις και οι επιρροές κυρίως των Άγγλων αλλά και των Ρώσων ήταν πια περισσότερο από εμφανείς. Η κυβέρνηση με εγκύκλιό της από τις 25 Σεπτεμβρίου 1825 κάλεσε τις επαρχίες να εκλέξουν παραστάτες (βουλευτές) και να τους στείλουν στο Ναύπλιο ή όπου αλλού κρινόταν για να συγκροτηθεί η Γ΄ Εθνική Συνέλευση, στις 25 Δεκεμβρίου. Όμως οι βουλευτές δεν φάνηκαν και στις αρχές Ιανουαρίου 1826 εκδόθηκε νέα εγκύκλιος που όριζε ως τόπο συνελεύσεως τα Μέγαρα. Η εκλογή των βουλευτών έγινε, αλλά αυτοί αντί να πάνε στα Μέγαρα, πήγαν στην Πιάδα (Επίδαυρο) όπου είχε γίνει και η Α΄ Εθνοσυνέλευση.

 

Πριν ξεκινήσουν οι εργασίες της Εθνοσυνέλευσης δύο θέματα επικρατούσαν στις συζητήσεις μεταξύ των βουλευτών. Η «πράξη προστασίας» και η εκλογή βασιλιά. Ο Κωλέττης, επικεφαλής του «γαλλικού κόμματος» προσπάθησε, χωρίς επιτυχία, να πείσει πολλούς βουλευτές να ψηφίσουν ως «βασιλέα της Ελλάδος» τον δούκα του Νεμούρ.

 

Η Εθνοσυνέλευση  ξεκίνησε στις 6 Απριλίου 1826 υπό την προεδρία του Πανούτσου Νοταρά και είχε κύριο σκοπό της την αναθεώρηση του πολιτεύματος. Στο πρώτο μέρος των εργασιών της, είχε ήδη προχωρήσει στην αντικατάσταση της κυβέρνησης Κουντουριώτη από τη Διοικητική Επιτροπή της Ελλάδος.

Η Γ’ Εθνοσυνέλευση μέχρι τη διακοπή των εργασιών της κατάρτισε κώδικα ψηφισμάτων που καθόριζαν τις περαιτέρω  εξελίξεις:

 

Στις 7 Απριλίου, (Αριθ. Α.) τη σύναψη δανείου εκατό χιλιάδων ισπανικών ταλλήρων από τα Επτάνησα για την ενίσχυση της άμυνας στο Μεσολόγγι αλλά και την κάλυψη των μισθολογικών αναγκών και της τροφοδοσίας του στόλου.

Στις 8 Απριλίου, (Αριθ. Β.)  τις οδηγίες για την αναζήτηση, τη διαπραγμάτευση και τη διαχείριση του δανείου από τους  διορισθέντες επιτρόπους για τον δανεισμό, Διονύσιο Ρώμα, Κωνσταντίνο Δραγώνα και Παναγιώτη Στεφάνου.

 

Η πτώση του Μεσολογγίου στις 10 Απριλίου 1826 είχε ως αποτέλεσμα τη διάλυση της Γ΄ εθνοσυνέλευσης της Επιδαύρου στις 16 Απριλίου. Τα δυο πρώτα ψηφίσματα αναιρέθηκαν από τη ζοφερή εξέλιξη. Και τότε, με αναφορά του στην Εθνοσυνέλευση αποφασίζει να «μιλήσει» ο Δημήτριος Υψηλάντης:

 

«Προς την Εθνικήν Συνέλευσιν των Ελλήνων

Κύριοι,

Και ως απλούς πολίτης και ως πρωταίτιος του σημερινού αγώνος χρεωστώ εις το έθνος μου, εις την οικογένειά μου, εις εμένα τον ίδιος να εκφράσω παρρησία τα φρονήματά μου εις μίαν κρίσιμον περίπτωσιν εκ της οποίας κρέμαται η μέλλουσα τύχη της Ελλάδος.

Η εθνική συνέλευσις αποφασίζουσα να ζητήση την μοναδικήν μεσιτείαν του εν Κωνσταντινουπόλει πρέσβεως της Αγγλίας δια να συμβιβάση την Ελλάδα με τους τυράννους της, παρεκτρέπεται από τα ιερά χρέη της και από τον προς ον όρον της συγκροτήσεώς της.

Ο λαός, κύριοι, του οποίου παρουσιάζετε το πρόσωπον, δεν σας έδωκε πληρεξουσιότητα να καταργλησητε την εθνικήν και πολιτικήν ανεξαρτησίαν του, αλλά να την στερεώσετε και να την διαιωνίσετε. Η ιστορία θέλει κρίνει μίαν ημέραν αδεκάστως την πράξίν σας.

Η Ευρώπη, κύριοι, ησθάνθη παρά ποτε πλέον ότι η υπόθεσις των Ελλήνων είναι αρκετά προχωρημένη, δια να μην υποπέση εφεξής εις τας εναντιότητας της τύχης· και πώς γίνεται οι πληρεξούσιοι του ίδίου αυτού έθνους δια μιάς πράξεως, ανηκούστου εις τα χρονικά των λαών, ν’ αποδεικνύωσιν εις τον κόσμον ότι μόνοι αυτοί δεν γνωρίζουν αυτήν την αλήθειαν!

Σας φοβίζει η πτώσις του Μεσολογγίου; αφιερωθήτε, ως και τ6ας αρχάς του αγώνος, εις την χαρακτηριστικήν ενέργειαν και εις τον πατριωτισμόν των Ελλήνων· το στήθος κάθε Έλληνος είναι δεύτερον Μεσολόγγιον.

Σας θορυβεί η έλλειψις των χρηματικών πόρων; Καταφύγετε εις την γενναιοφροσύνην των πολίτων. Έλλην δεν εκώφευσέ ποτε εις την φωνήν της πατρίδος.

Έχομεν ανάγκην προστασίας; ας καταφύγωμεν εις τους ηγεμόνας όλων των εθνών. Εξίσου όλα έχουσι δικαιώματα εις την ευγνωμοσύνην μας· αι περιστάσεις μας, αι θέσεις των, εγγυώνται την επιθυμητήν βοήθειαν. Τα μεγάλα έθνη και οι καλοί πατριώται φαίνονται εις τας κρισίμους περιστάσεις της πατρίδος των· δούλος είν’ εύκολον να γενή τις όταν θέλη· αυθέντης είναι δύσκολον· επιθυμούμεν την ειρήνην; ας τρέξωμεν εις τα όπλα· αν εξ εναντίας δια λόγους απόκρυφους εις εμέ η εθνική συνέλευσις επιμένη εις την προλαβούσαν απόφασίν της, κρίνω χρέος μου ιερόν και απαραίτητον να διαμαρτυρηθώ, ως και ήδη διαμαρτύρομαι επισήμως κατ’ αυτής ενώπιον του Ελληνικού λαού και των λοιπών της χριστιανικής Ευρώπης, ως κατά μιας πράξεως παρανόμου, ανθελληνικής και διόλου αναξίας ενός έθνους, το οποίον υπεδουλώθη μεν πολλάλις, πλην ποτέ δεν εσυμβιβάσθη με τους τυράννους του.

Έλλην όμως, και φίλος άδολος της ελευθερίας του έθνους μου, δεν θέλω λέίψει να συναγωνισθώ μετά των λοιπών συναδέλφων μου, και να χύσω και την τελευταίαν ρανίδα του αίματός μου, εν όσω διαρκεί ο υπέρ ανεξαρτησίας πόλεμος.

Παρακαλώ δε να μοι δοθή επίσημον αντίγραφον της παρούσης μου διαμαρτυρήσεως· μένω με το ανήκον σέβας.

 

Εις Πιάδαν την 12 Απριλίου 1826,

Ο Πατριώτης,

Δημήτριος Υψηλάντης

(Απομνημονεύματα – Νικόλαος Σπηλιάδης – 1857. τομ. Β, σ. 553-554)

 

Η Εθνοσυνέλευση συνεχίστηκε την ίδια ημέρα. Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος σιωπούσε και απομακρύνθηκε από το προσκήνιο αφού το σχέδιο του Τρικούπη αλλά και του Ζαΐμη για υποτέλεια προχωρούσε και ταυτόχρονα παράτυπα, καταπνίγηκε κάθε αντίδραση που εξέφραζε ο Υψηλάντης:  

 

Στις 12 Απριλίου,

  1. (Αριθ. Γ.) τον αποκλεισμό του Δημητρίου Υψηλάντη από κάθε πολιτική και στρατιωτική υπηρεσία.
  2. (Αριθ. Δ.) τη διακοπή της Εθνοσυνέλευσης και την αναβολή των εργασιών της μέχρι τον Σεπτέμβριο.

III. (Αριθ. Ε.) τον διορισμό της «Επιτροπής της Συνελεύσεως». Η κύρια αποστολή αυτής της Επιτροπής ήταν να φροντίσει για την επανέναρξη της Εθνοσυνέλευσης.

  1. (Αριθ. ς´ - Ψήφισμα μυστικό). Η ίδια Επιτροπή έπρεπε να φροντίσει, με τη μεσολάβηση του Άγγλου πρέσβη στην Κωνσταντινούπολη Stratford Canning, για την σύναψη ανακωχής με την Οθωμανική αυτοκρατορία.
  2. (Αριθ. Ζ - Ψήφισμα μυστικό). Οδηγίες προς την Επιτροπή για τη διαπραγμάτευση του συμβιβασμού μεταξύ του ελληνικού έθνους και της οθωμανικής Πόρτας. Αυτές αποτυπώνουν το πολιτικό κλίμα αλλά και την σκιώδη παρουσία της Αγγλίας στις όποιες μελλοντικές εξελίξεις. Με αυτές τις οδηγίες ορίζεται η ελληνική επικράτεια και δίνεται η εξουσιοδότηση στην Επιτροπή για την διαπραγμάτευση της αυτονομίας της Πελοποννήσου, της Ανατολικής και Δυτικής Ελλάδος, των ναυτικών νήσων, των νήσων του Αιγαίου πελάγους και της Κρήτης. Η κυριότερη οδηγία προς την Επιτροπή αφορά τη συγκατάθεση για την υπεροχή (suzeraineté) της Πόρτας και την καταβολή φόρου σε αυτήν. Ένα επίσης ιδιαίτερα σημαντικό σημείο των οδηγιών αποτελεί η επίμονη απαίτηση για τον ορισμό της Μεγάλης Βρετανίας ως εγγυήτριας δύναμης. Με την έναρξη των συνομιλιών για τον συμβιβασμό ειρήνης, η Επιτροπή θα απαιτούσε την ανακωχή των όπλων μεταξύ των διαμαχομένων μερών.
  3. (Αριθ. Η.) την παύση της «Προσωρινής Διοίκησης» (κυβέρνηση Κουντουριώτη). Η Εθνοσυνέλευση εμπιστεύτηκε προσωρινώς τα ελληνικά πράγματα στην ενδεκαμελή «Διοικητική Επιτροπή της Ελλάδος». Αυτή αποτελούνταν από τους Π. Μαυρομιχάλη, Α. Ζαΐμη, Α. Παπαγιαννόπουλο, Γ. Σισίνη, Δ. Τζαμαδό, Α. Χ´Αναργύρου, Α. Μοναρχίδη, Σ. Τρικούπη, Α. Ίσκο, Π. Δ. Δημητρακόπουλο και Ιω. Βλάχο.

VII. (Αριθ. Θ.). Οδηγίες προς την «Διοικητική Επιτροπή της Ελλάδος» για τις αρμοδιότητες της κυβέρνησης στη διεύθυνση του Αγώνα, τα εθνικά κτήματα, τα δάνεια, την δικαιοσύνη κ.ά. 

Στις 13 Απριλίου,

  1. (Αριθ. Ι.) την επικύρωση του ψηφίσματος της Β’ Εθνοσυνέλευσης του 1823 που είχε γίνει στο Άστρος
  2. (Αριθ. ΙΑ.) τη σύσταση και την αύξηση των τακτικών στρατευμάτων

III. (Αριθ. ΙΒ.) την επεξεργασία όλων των εθνικών λογαριασμών του υπουργείου της Οικονομίας και του Εθνικού Ταμείου. Επίσης την παύση της επιτροπής δανείου στο Λονδίνο και την αντικατάστασή της από άλλη τριμελή επιτροπή που θα παραλάβει και θα ελέγξει τα δάνεια.

Στις 14 Απριλίου, (Αριθ. ΙΓ.) την αποδοχή των δανείων της Αγγλίας και την αναγνώριση  του χρέους από την ελληνική κυβέρνηση κατά τα συμφωνητικά και τις συνθήκες τους

Στις 16 Απριλίου,

  1. (Αριθ. ΙΔ.) την παύση του νόμου της Β’ Εθνικής Συνελεύσεως, που επέτρεπε την εκποίηση εθνικών γαιών. Τα εθνικά κτήματα που είχαν εκποιηθεί επέστρεφαν και πάλι στην εθνική ιδιοκτησία με ταυτόχρονη αποζημίωση των αγοραστών.
  2. (Αριθ. ΙΕ.) τον διορισμό προσωρινού, πενταμελούς εγκληματικού δικαστηρίου

III. (Αριθ. Ις’.) την επικύρωση του ψηφίσματος της Β’ Εθνοσυνέλευσης του Άστρους, την αναγνώριση ως εθνικών χρεών των αποδεδειγμένων και πραγματικών εξόδων των τριών θαλασσίων νήσων και την αναγνώριση της υποχρέωσης της επιβράβευσης των αριστευσάντων κατά τον Αγώνα ναυάρχων, καπεταναίων, οπλαρχηγών και στρατηγών της ξηράς με αντάξιες αμοιβές.

 

 Οι εργασίες της Γ’ Εθνοσυνέλευσης έπρεπε να διακοπούν άμεσα, αφού ο Ιμπραήμ είχε επιστρέψει στον Μοριά και οι πληρεξούσιοι έπρεπε να επιστρέψουν στους τόπους τους για την υπεράσπισή τους. Η νέα κυβέρνηση εγκαταστάθηκε αμέσως στο Ναύπλιο και ανέλαβε τα καθήκοντά της το Μεγάλο Σάββατο, 17 Απριλίου 1826. Πρώτη ενέργειά της ήταν η έκδοση διαγγέλματος που καλούσε όλους τους Έλληνες «είς συνεργασίαν διά τήν σωτηρίαν της πατρίδος».

 

Η «Διοικητική Επιτροπή της Ελλάδος» ήταν το Σώμα που κυβέρνησε το Ελληνικό Κράτος από τον Απρίλιο 1826 μέχρι τον Απρίλιο 1827 και είχε πρόεδρο τον Ανδρέα Ζαΐμη. Μετά την πτώση του Μεσολογγίου, το κλίμα στο εξωτερικό έγινε ιδιαίτερα ζεστό. Το φιλελληνικό κίνημα ζωήρεψε επιταχύνοντας τις διαδικασίες για επίτευξη συμφωνίας μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων για την τελική λύση του ελληνικού ζητήματος.

Το τοπίο είχε πια ξεκαθαρίσει. Ο Υψηλάντης είχε απομονωθεί και δεν υπήρχαν αντίπαλοι στην πρόσδεση της κυβέρνησης Ζαΐμη στο αγγλικό άρμα. Η «Διοικητική Επιτροπή της Ελλάδος», υποκαθιστώντας την Γ΄ Εθνική Συνέλευση, στη συνεδρίασή της στις 5 Μαΐου 1826, ανακήρυξε τον George Canning ευεργέτη του Ελληνικού Έθνους:

«Προς τον Εξοχώτατον Κάννινγ.

Εάν το μέγα Έθνος των Άγγλων αγαπά την οποίαν ο Θεός εχάρισεν εις τον άνθρωπον ελευθερίαν, η Ελλάς έπρεπε να ελπίζη δικαίως πάσαν συνδρομήν από το Μυστικοσυμβούλιον της Μεγάλης Βρεταννίας μαχόμενη δια τ’ ανεκτίμητον δώρο του Υψίστου, διά την ζωήν και την ελευθερίαν της.

Δεν διεψεύσθη δε των ελπίδων, προ πάντων αφ’ ότου η Εξοχότης Σας ενεπιστεύθητε τας Εξωτερικάς αυτής υποθέσεις και προσαρμόζετε την πολιτικήν επί την ηθικήν υπερασπιζόμενος τα δίκαια των Εθνών κατά τους όρους της δικαιοσύνης.

Το Ελληνικόν Έθνος, εις Γ΄ Εθνικήν συνηγμένον Συνέλευσιν, Σας διακηρύττει Ευεργέτην του, προηγουμένως ευγνωμονούν δια την οποίαν απεκδέχεται από τας μεγάλας αρετάς Σας σωτηρίαν και ευδαιμονίαν του.

Η δε ιστορία της πολυπαθούς Ελλαδος θέλει λαμπρύνει επί μάλλον και μάλλον τας σελίδας της, αναφέρουσα εις τας γενεάς απάντων των μελλόντων αιώνων, ότι ο άξιος του μεγάλου και σεβαστού Έθνους των Άγγλων Λειτουργός των Εξωτερικών, δεν είχεν άλλον σκοπόν, των στοχασμών και των πράξεών του, παρά να ευεργετήση τον άνθρωπον.

Δέξασθε, Κύριε, την ευγνωμοσύνην του ανθρώπου, του Χριστιανού και του Έλληνος, δι’ όσα επράξατε και θέλει πράξετε καλά υπέρ της Ελλάδος, αγωνιζόμενος δια την ανεξαρτησίαν της.».

Α. Μάμουκα: Τα κατά την Αναγέννησιν της Ελλάδος. Τομ. IX, σελ. 67-68.  

Κι ενώ η κατάσταση φαινόταν ήρεμη, οι διαφωνίες και οι αντιθέσεις άρχισαν να οξύνονται δημιουργώντας ισχυρή αντικυβερνητική παράταξη. Με πρόσχημα την προσχώρηση του Ανδρέα Ζαΐμη στο Αγγλικό κόμμα, ο  Κολοκοτρώνης είχε αλλάξει τη στάση του απέναντι του. Τα βαθύτερα αίτια αυτής της διαφοροποίησης φαίνεται όμως ότι ήταν διαφορετικά. Ο Κολοκοτρώνης είχε συγκεντρώσει μεγάλη δύναμη και απέβλεπε σε ηγετικό ρόλο.


NEWSLETTER