Όπου και να αναζητήσεις πηγές για τους αρχαιολογικούς θησαυρούς τόσο στην δυτική Πελοπόννησο όσο και στην ενάλια αρχαιολογία, αναμφισβήτητα θα «πέσεις» πάνω στον «ογκόλιθο» Νικόλαο Γιαλούρη. Είχε γεννηθεί στη Σμύρνη το 1918. Σπούδασε αρχαιολογία στην Αθήνα και συνέχισε με μεταπτυχιακές σπουδές στη Βασιλεία, στη Ζυρίχη και στη Γενεύη, Το 1949 ανακηρύχθηκε διδάκτορας του πανεπιστημίου της Βασιλείας. Γύρισε στην Ελλάδα και από το 1951 υπηρέτησε στην Αρχαιολογική Υπηρεσία. Αεικίνητος, πρόσφερε σημαντικές υπηρεσίες στην οργάνωση των μουσείων στην Ηλεία, την Αχαΐα αλλά και τη Μεσσηνία. Ανέλαβε την επίβλεψη και την έκθεση των ευρημάτων του αρχαιολογικού μουσείου της Ολυμπίας.
Διεξήγε πολυάριθμες ανασκαφές σε ολόκληρη τη Δυτική Πελοπόννησο και πρόσφερε πολύτιμες γνώσεις για την αρχαιολογία της περιοχής. Βέβαια έργο ζωής για τον Νίκο Γιαλούρη υπήρξε η συστηματική ανασκαφή της αρχαίας Ήλιδας, της οργανώτριας πόλης των αρχαίων Ολυμπιακών Αγώνων. Είχε όμως σημαντική συμβολή και στην έρευνα και τεκμηρίωση πολλών ευρημάτων σε ολόκληρη την Πελοπόννησο, αφού στην Αρχαιολογική Υπηρεσία ανέλαβε τη νευραλγική θέση του Γενικού Επιθεωρητή Αρχαιοτήτων. Μεταξύ όλων των ανασκαφών, των μελετών, των συντηρήσεων που διεξήγε στην Πελοπόννησο, ο Νίκος Γιαλούρης πρωτοστάτησε και στην ανακατασκευή της γέφυρας για το Μπούρτζι και της βασιλικής ταράτσας στο κάστρο της Μεθώνης. Αυτή η επανασύνδεση του επιθαλάσσιου οχυρού πύργου με το υπόλοιπο κάστρο απέδωσε στη Μεθώνη το τοπόσημό της. Πάμπολλες δημοσιεύσεις του πραγματεύονται την αρχαιολογία της Πελοποννήσου. Πολλές από τις ανακοινώσεις του βρίσκονται στα «πρακτικά της Αρχαιολογικής Εταιρείας» καθώς και στο «Έργον της Αρχαιολογικής Εταιρείας». Αεικίνητος και όπου δεν προλαβαίνει, υποδεικνύει τα ευρήματα σε συναδέλφους του. Έτσι έγινε και με το λαξευτό κοιμητήριο του Αγίου Ονουφρίου της Μεθώνης που το υπέδειξε στον καθηγητή και αρχαιολόγο της χριστιανικής αρχαιολογίας, Δημήτριο Πάλλα.
Το 1960 περιέγραψε τα θεμέλια κτηρίου του 4ου π.Χ. αιώνα που ανήκε στις αρχαίες Φαρές και βγήκαν στο φως κατά την ανακατασκευή της πλατείας της Υπαπαντής, στο όριο της με την οδό Χρυσοστόμου Θέμελη. Την επόμενη χρονιά και μετά την κατάχωση των ευρημάτων ο Γιαλούρης υπέδειξε την ανάγκη μιας κανονικής ανασκαφής που θα αποσκοπεί στη μελέτη και την κατά το δυνατόν ταυτοποίηση των ευρημάτων που θα με σιγουριά θα ταυτίζουν τις αρχαίες Φαρές με την Καλαμάτα. Αυτή η υπόδειξη καθυστέρησε να υλοποιηθεί για περίπου εξήντα χρόνια.
Αυτός ο χαρισματικός αρχαιολόγος, αυτό το ανήσυχο πνεύμα, συνέβαλε με την οργάνωση μεγάλων διεθνών εκθέσεων ελληνικών αρχαιοτήτων στο εξωτερικό, στην αναγνώριση του προαιώνιου πλούτου του ελληνικού πνεύματος και την τεκμηρίωση της ιστορίας των Ελλήνων. Η συνολική προσφορά του Νικόλαου Γιαλούρη είναι ανεκτίμητη. Εκτός των αρχαιολογικών ερευνών του στην ξηρά, ξεκίνησε και θεμελίωσε και την ενάλια αρχαιολογική έρευνα στην Ελλάδα. Το συγγραφικό έργο του είναι μεγάλο αφού η βαθιά γνώση του ελληνικού πολιτισμού τον οδήγησε στη συστηματική δημοσίευση των ανασκαφικών του πορισμάτων, τη διδασκαλία της αρχαιολογίας καθώς και της ιστορίας της αρχαίας ελληνικής γλυπτικής, στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Αγαπημένο θέμα του, λόγω της επίβλεψής του στη συστηματική ανασκαφή της αρχαίας Ήλιδας, ήταν βέβαια η ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων.
Ο Νικόλαος Γιαλούρης απεβίωσε σε ηλικία 93 ετών το 2011. Παραμένει όμως στην ελληνική αρχαιολογία και βιβλιογραφία ως ένας φάρος ήθους, προσφοράς και δημιουργικής αναζήτησης.
