Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα, που εκδόθηκε τον Οκτώβριο του 2023 με τη φροντίδα των εκδόσεων Παπαζήση. Στις πρώτες σελίδες του ο αναγνώστης θα κάνει μια πρώτη γνωριμία με το ρολόι του πάρκου της κεντρικής πλατείας του Νησιού (Μεσσήνης) και την πρώτη σύνδεση με τον τίτλο του βιβλίου. Το ρολόι της νησιώτικης πλατείας δεν είναι το μοναδικό που ευθύνεται για τον τίτλο, αλλά και ένα ακόμη ρολόι χειρός που παίζει τον δικό του συμβολικό ρόλο, δίνοντας συγκεκριμένο περιεχόμενο στην εξέλιξη του αέναου χρόνου, όπως αυτή ορίζεται από τις εξωγενείς ιστορικές συνθήκες και από τις επιλογές του αφηγητή.
Η υπόθεση ξετυλίγεται με διαφορετική ονοματολογία στον καμβά πραγματικών γεγονότων και ηρώων που έδρασαν κατά τη μετακατοχική περίοδο στην λίγο ευρύτερη περιοχή της Μεσσήνης. Αποτελεί δε μέρος της τραγικής σελίδας του Εμφυλίου Πολέμου, που δυστυχώς για την Πελοπόννησο ή και την Ελλάδα ολόκληρη γεννήθηκε μέσα στο δράμα της ιταλικής κατοχής και εκείνης από τους Γερμανούς που την ακολούθησε.
Η τραγικότερη συνέπεια του δράματος ήταν οι στυγερές δολοφονίες – εκτελέσεις εν προκειμένω- της ηρωικής συζύγου του κομμουνιστή Παν. Λαμπρόπουλου και μητέρας τριών παιδιών, η οποία έγινε από γνωστούς ταγματασφαλίτες λόγω της ιδεολογίας του συζύγου της, καθορίζοντας τη μοίρα και την πορεία όλης της οικογένειας, που υποχρεώθηκε σε μετανάστευση στην Αθήνα και απώλεια της περιουσίας της.
Ο τριτότοκος γιος της οικογένειας Θοδωράκης, συνώνυμος του συγγραφέα και παρόμοιος στον χαρακτήρα και στις σπουδές, είναι ο κεντρικός ήρωας στην αφήγηση και η πορεία του ολόκληρη συνειδητά ή ασυνείδητα ορίζεται εν πολλοίς από τη σκιώδη πρωταγωνιστική μορφή της δολοφονημένης μητέρας του.
Στο βιβλίο του ο καθηγητής Θ. Λιανός, μέσα από μια τραγική ιστορία που σκιαγραφεί μέρος μόνο των συνεπειών του Εμφυλίου -κυρίως σε κοινωνικό επίπεδο- διερευνά με αφηγηματική μαεστρία τόσο υπό το πρίσμα του απλού ανθρώπου όσο και από την άποψη της νομικής επιστήμης, τις συνέπειες μιας κομβικής απώλειας, εκείνης της μάνας, σε μια οικογένεια με έμφαση στα νεαρά μέλη της, μιας μάνας που εκτελέστηκε ειδεχθώς για λόγους πολιτικούς σε χρόνο που ακολουθεί τη συμφωνία της Βάρκιζας το 1944.
Μέσα από την αφήγηση, άλλοτε τριτοπρόσωπη και συχνά πρωτοπρόσωπη που συμπληρώνει την πρώτη, εγείρονται ερωτήματα για τα ζητήματα της απονομής της δικαιοσύνης στο πλαίσιο της δομημένης Πολιτείας, τα ελλείμματα σε αυτή την απονομή, και στη συνέχεια την εκδικητική τιμωρία με τη μορφή της αυτοδικίας, όχι μόνο ως αποτέλεσμα των ελλειμματικών ή ανύπαρκτων αντιμετωπίσεων μέσα στο πλαίσιο μιας ώριμης ή και ανώριμης και καχεκτικής δημοκρατίας αλλά και ως προσωπική – ατομική αίσθηση καθήκοντος για την απόδοση του δικαίου από την πλευρά των θυμάτων, τα οποία ισχυρώς αγνοούνται ακόμη και όταν θεσμικά αποδίδεται η δικαιοσύνη.
Αναμφισβήτητα πρόκειται για ένα μυθιστόρημα, το οποίο ο αναγνώστης θα χαρεί για την ποικιλία των θεμάτων, καθώς άπτεται πλευρών της τοπικής ιστορίας και της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας καταγράφοντας και τις παθογένειες που κληροδότησε η δικτατορία στη Μεταπολίτευση.
Πλεονέκτημα στην αφήγηση είναι η παράθεση φιλοσοφικού στοχασμού, στοιχείο που προσθέτει κύρος, χωρίς ο στοχασμός να ξεφεύγει και να μετατρέπεται σε κοινοτοπία. Επίσης εξαιρετικό ενδιαφέρον προκαλεί η επιστημονική αλλά ταυτόχρονα και απλή τεκμηρίωση των νομικών θέσεων του αφηγητή – ήρωα – συγγραφέα. Το παραπάνω μαζί με την προσπάθεια του ίδιου και μαζί τού αναγνώστη για την ερμηνεία της ασταθούς συμπεριφοράς του έναντι των γυναικών δίνουν μέρος της ψυχολογικής και κοινωνιολογικής διάστασης του έργου. Το κοινωνικό γίγνεσθαι μεταπολεμικά και ως το ’70 και εξής αποτυπώνεται πειστικά, και είναι συμβατό με το τότε χρησιμοποιούμενο λεξιλόγιο, με τον τρόπο που γινόταν το φλερτ, ο αρραβώνας, η διάλυσή του ή ο γάμος, ενώ είναι αξιοσημείωτη η φυσικότητα και η λογική ροή των διαλόγων.
Τα ηθογραφικά στοιχεία, ενώ είναι πολλά, ουσιαστικά δεν αποτελούν τα κυρίαρχα στην υπόθεση ώστε να την κάνουν ηθογραφία. Οι δευτερεύοντες ήρωες, η οικογένεια, αφού παρουσιαστούν και αποκατασταθούν με επάρκεια, αφήνουν τόπο στον συγγραφέα που συνεχίζει μόνος πλαισιωμένος από άλλους δευτερεύοντες, και όλοι τακτοποιημένοι κλείνουν τον χρόνο της αφήγησης.
Σημαντικό πλεονέκτημα αποτελεί η καλά οργανωμένη με θεωρητικό νομικό υπόβαθρο προοικονομία, η ετεροτοπία με το σπίτι στην ερημιά και τον ψυχρό χώρο του αστυνομικού καταστήματος, όλα οργανωμένα και ταιριαστά με την επιλογή του ήρωα, ώστε να ετοιμαστεί ο αναγνώστης να αποδεχθεί φυσικά τις εξελίξεις και τη λύση που δίνεται. Κυρίαρχοι δύο ατελέσφοροι και τιμωρητικοί έρωτες, αλλά και δευτερεύοντα θέματα όπως η επιρροή των φωτισμένων δασκάλων τόσο στην Ελλάδα όσο και στις ΗΠΑ, οι πληροφορίες για τη ζωή και τους δεσμούς στην εκεί ελληνική κοινότητα, η ελευθερία του λόγου, βοηθούν να φανερωθεί η πορεία προς την τελική παγίωση του χαρακτήρα και των απόψεων του ήρωα.
Σε μια αφήγηση όπου η πραγματικότητα συναντά τη μυθοπλασία και η λογοτεχνία συναντά την Ιστορία σε καλές δόσεις, τα νομικά επιχειρήματα με εύληπτη μορφή και ο φιλοσοφικός στοχασμός παροτρύνουν σε ψυχολογική και κοινωνιολογική εμβάθυνση, μαζί με την ηθογραφία της εποχής και την ηθογράφηση των ηρώων, υπάρχει η εγγύηση για μια ενδιαφέρουσα ανάγνωση. Όλα τα παραπάνω κινητοποιούν ποικίλα συναισθήματα, ενώ εγγράφουν ισχυρά ερωτήματα για την κρίση του καθενός, καθώς ο αναγνώστης συχνά θα υπεισέλθει σε αυτά υποκινούμενοςς από την πρόσφατη κοινωνική πραγματικότητα και από τον τρόπο απονομής της δικαιοσύνης.
Η πρώτη παρουσίαση του βιβλίου έγινε στις 19 Ιανουαρίου 2024 στη Μεσσήνη, ακολούθησε η δεύτερη στην Καλαμάτα την επομένη και η τρίτη στο βιβλιοπωλείο Ιανός στην Αθήνα, στις 5 Φεβρουαρίου.
Ο Θεόδωρος Λιανός είναι ομότιμος καθηγητής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών.
