Αυτή είναι μια ευκαιρία για το θεσμό να αναγεννηθεί και, τόσο ο θίασος όσο και το έργο βάζουν τις καλύτερες βάσεις για αυτό το σκοπό. Ο ίδιος ο Φίλιππος Σοφιανός μίλησε στην “Ε” σχετικά με το νέο καλλιτεχνικό του βήμα, αλλά και για την επιστροφή στην Καλαμάτα.

- Νέα θεατρική σεζόν στο ΔΗΠΕΘΕ Καλαμάτας, με τον “Απατεώνα”. Πώς επιλέχθηκε το έργο αυτό;

“Οι επιλογές των έργων συνήθως υπαγορεύονται από τις διανομές. Το όνειρο του κάθε καλλιτέχνη είναι να ανεβάσει ένα έργο με πολλά πρόσωπα επί σκηνής, όμως αυτό δε θα γινόταν. Για αν μπορεί να είναι “συγυρισμένη” η παραγωγή ψάχτηκαν έργα με 5 άτομα, όσα αποτελούν και το θίασο. Εφόσον επίσης μιλάμε για ένα κρατικό θέατρο, είναι μέσα στο ρεπερτόριο ενός τέτοιου θεάτρου να ανεβάσει έργα που δεν θα ανέβαζε ένας ιδιωτικός θίασος. Δεν είναι θέμα εμπορικότητας, αλλά παλαιότητας. Το έργο είναι γραμμένο το 1870, σε μια γλώσσα ημικαθαρεύουσα, δύσκολη, με πολλές απαιτήσεις πάνω στη σκηνή. Με αυτή την έννοια και με τη λεξιπενία που κυκλοφορεί στο θέατρο γενικότερα, όπου οι νέοι δραματουργοί είναι τίγκα στο μπινελίκι και στην εύκολη γλώσσα των 500 λέξεων, το να ανέβει ένα κείμενο με αυτό τον πλούτο, το θησαυρό, έχει τη δική του αξία. Η ιστορία διαδραματίζεται στην Κωνσταντινούπολη, σε ένα σταυροδρόμι πολιτισμών, ιστορικών γεγονότων. Τα ελληνικά βιβλία τότε μεταφράζονταν στα γαλλικά, η κουλτούρα πέρναγε μέσα από τη Γαλλική παιδεία. Είναι απίστευτες οι γλωσσικές πληροφορίες που έχει αυτό το έργο. Ως ένα έργο τεράστιας φιλολογικής αξίας, έχει και ανάλογη θεατρική αξία. Προϋποθέτει πολύ δεινούς ερμηνευτές, για να κερδίσει τη ζωντάνια του. Ολη μου η προσπάθεια είναι το έργο να περάσει κάτω στην πλατεία, όπως υποσημειώνει ο Μισιτζής ως “κωμωδία αστειοτάτη”. Θέλω ακριβώς αυτό, μια αστειότατη κωμωδία σε δύο πράξεις, η διάρκειά του δε θα ξεπεράσει τα 80 λεπτά. Το έργο πληροί τις προδιαγραφές της ψυχαγωγίας και πραγματικά είναι “κολακεία” για το κοινό, να επικοινωνήσει με αυτή τη γλώσσα”. 

- Το ανέβασμα θα είναι μοντέρνο ή προσαρμοσμένο στην εποχή;

“Θα κρατήσουμε το κλίμα της παλιάς εποχής. Οι μοντερνιές δε μ’ αρέσουν. Το να μεταφέρω ένα έργο με σύγχρονα κοστούμια και χαρτογιακάδες δε μου λέει κάτι, θα γίνει εξυπνακίστικο. Τα έργα έχουν μία αξία στον τόπο και χρόνο που γεννήθηκαν. Η όψη θα είναι κάτω από την ευθύνη του Γ. Μετζικώφ, ο οποίος έχει κάνει καταπληκτικά κοστούμια. Βέβαια αυτό το γεγονός εμπεριέχει μια δυσκολία για τους ηθοποιούς, γιατί είναι πολύ δύσκολο κομμάτι. Πρέπει ο ερμηνευτής να βρει μια ισορροπία, για να μην τον “καταπιεί” το κοστούμι”.

- Πώς αποφασίσατε μετά από χρόνια πορείας, να επιστρέψετε στην Καλαμάτα, στον τόπο καταγωγής σας και να κάνετε αυτό το βήμα;

“Η παραγωγή αυτή σηματοδοτεί μια επιστροφή, ένα “homecoming” που λέει και ο Πίντερ. Έλειψα για 6 συναπτά έτη στην Κύπρο και επέστρεψα. Η συνεργασία με το Δημοτικό Θέατρο προέκυψε πολύ απλά. Ρώτησα “τι γίνεται στο ΔΗΠΕΘΕΚ;” Και μου είπαν “τίποτα”. Ετσι σκέφτηκα γιατί να μην γίνει κάτι, να μην καταθέσω μια πρόταση; Πρότεινα λοιπόν στο δήμαρχο Καλαμάτας Π. Νίκα και σιγά σιγά προχώρησε η ιδέα. Δεν θα μπορούσε όμως να υλοποιηθεί αν δεν υπήρχε και η έμπρακτη στήριξη από το “Elite City Resort και του “Κύματος”.

- Πώς βλέπετε τα ΔΗΠΕΘΕ σήμερα; Σε τι κατάσταση βρίσκονται;

“Στο όραμα των ΔΗΠΕΘΕ, ήμουν παρών στη γέννησή τους, σήμερα το όραμα αυτό έχει γονατίσει κάτω από αυτή την εθνική ένδεια, την εθνική συμφορά, τον εθνικό μαρασμό των λειψών χρημάτων που διατίθενται για τον πολιτισμό και την παιδεία. Αν και θεωρητικά στο θέατρο επιτρέπονται τα πάντα, στην πράξη αυτό δε συμβαίνει, υπάρχουν περιορισμοί. Δεξιά και αριστερά τα ΔΗΠΕΘΕ είναι ακέφαλα, χωρίς καλλιτεχνικούς διευθυντές. Υπάρχουν γραφειοκρατικές δυσκολίες που αντίκειται σε οποιαδήποτε θεατρική πρακτική. Ετσι όπως έχουν δομηθεί τα θέατρα μέσα από αιτήσεις, εγκρίσεις επιτρόπων, ενιαίας αρχής πληρωμών, οδηγούμαστε στο θάνατο του θεάτρου”. 

- Ο θίασος του “Φιάκα” από ποιους απαρτίζεται;

“Οι ηθοποιοί είναι ο Κώστας Χαλκιάς, η Ματθίλδη Μαγγίρα, η Ολγα Αλεξανδροπούλου, ο Αρης Τσαμπαλίκας, ένας νέος ηθοποιός από τα Γιάννενα που ζει πλέον εδώ με την οικογένειά του. Πρόκειται για ένα ζεστό θίασο, με χαλαρές πρόβες. Οι συντελεστές του είναι απαλλαγμένοι από ... νευρώσεις, γεγονός που διευκολύνει ακόμα περισσότερο τη συνεργασία. Είναι συγκινητικό, η Ολγα έχει παίξει σε αυτό το έργο σε νεότερη ηλικία και τώρα υποδύεται τον πιο ώριμο ρόλο. Είναι κάπως σαν καρμικό... Βοηθός σκηνοθέτη είναι η θεατρολόγος Χριστίνα Τζιάλλα, που μεγάλωσε στην Καλαμάτα και που έχει κάνει ήδη τα βήματά της και στο χώρο της υποκριτικής”. 

- Εχετε σχηματίσει άποψη για το κοινό της πόλης;

“Το επίπεδο των θεατών της πόλης θα αποτυπωθεί μετά την ολοκλήρωση των παραστάσεων, καθότι τον παλμό τον εισπράττεις από το χειροκρότημα και τον τρόπο που παρακολουθεί κανείς ένα έργο”.

- Μετά από μια μεγάλη καριέρα στην τηλεόραση, σε πολύ σημαντικές δουλειές, τι βλέπετε για την τηλεόραση του σήμερα; Θα ξαναδούμε μεγάλες και αξιόλογες παραγωγές ίσως σε κάποια χρόνια;

“Η οικονομική ένδεια έχει δώσει το αποτύπωμά της παντού, έχει σφραγίσει τα πάντα. Είναι λογικό να έχει σφραγίσει και την τηλεόραση. Τις χρυσές εποχές ξοδεύονταν σκανδαλωδώς πολλά χρήματα για ένα επεισόδιο. Είμαστε μια φτωχή τηλεόραση τώρα και το μόνο που μπορεί να αντιπαρατεθεί εδώ, είναι αυτό που έχει πει ο σπουδαίος, ο μεγάλος ο Τσαρούχης ότι “η τέχνη θέλει έμπνευση δε θέλει επιχορήγηση”. Στο πλαίσιο της μη επιχορηγούμενης τηλεόρασης, μπορείς να δεις μια εξαιρετικά φρέσκια και ωραία ιδέα που δεν έχουν άμεση συνάρτηση τα χρήματα με την ποιότητά της”.

- Φοβάμαι όμως ότι το ελληνικό κοινό δεν είναι και τόσο ανοιχτόμυαλο για να δεχτεί και πιο καινοτόμες προτάσεις...

“Οι σειρές του εξωτερικού έχουν πολύ μεγάλα μπάτζετ. Παρουσίαση των συνθηκών με παράδειγμα: όταν κάνουμε τηλεόραση και το ωφέλιμο που βγάζουμε σε 10 ώρες δουλειάς είναι 25 - 30 λεπτά, αυτοί σε 10 ώρες δουλειάς βγάζουν ενάμιση με δύο λεπτά. Οπότε είναι χαώδης η διαφορά. Δεν γίνεται δηλαδή, είναι παράλογο, δεν βγαίνει και δεν σώζεται από τον ... πατριωτισμό των Ελλήνων”.

- Μια άλλη σας ενασχόληση αφορά  τη διδασκαλία σε νέους ηθοποιούς, πώς βλέπετε τη νέα γενιά;

“Αυτό αποτελεί μια αγαπημένη ενασχόληση δικιά μου, είναι πραγματικά κάτι που γουστάρω πολύ. Δεν με κουράζει καθόλου, αντίθετα είναι αναζωογονητικό, είναι η προπόνησή μου και μένω κοντά στα φρέσκα μυαλά των ανθρώπων. Κάνω αυτή τη δουλειά εδώ και 20 χρόνια, σε αυτά τα χρόνια έχω δει πολλά πλάσματα να έχουν τη φλόγα του να θέλουν να το κάνουν και να μην μπορούν, έχω δει ανθρώπους που τους καταδικάζαμε να ανθούν, να ξεπετάγονται και να γίνονται μονάδες και έχω δει και ανθρώπους που απλά συντηρούν ένα σύστημα, είναι “αιμοδότες”. Πάνε καταβάλουν τα δίδακτρά τους στις σχολές και τελειώνει η ιστορία. Είναι δυο - τρεις τέτοιες κατηγορίες των ανθρώπων”. 

- Ποιοι από αυτούς καταφέρνουν να γίνουν ηθοποιοί;

“Τα καταφέρνουν αυτοί που έχουν οίστρο, που έχουν ένα “φύσημα” ή κάτι μεταφυσικό, αυτοί τα καταφέρνουν. Που δεν είναι κανονικοί άνθρωποι, έχουν μια πετριά, έχουν τραύματα, πληγές, υπερβολική φαντασία, αλλά και παρέκκλιση από το κανονικό. Οι κανονικοί άνθρωποι δεν είναι για το θέατρο. Οταν είσαι ένας κανονικός, νορμάλ άνθρωπος δεν έχεις κανένα λόγο να ασχοληθείς με το θέατρο. Με τις τέχνες γενικά ασχολούμαστε (μας ρουφάνε, μας αγκαλιάζουν) όταν, είτε μας λείπει κάτι, είτε στην έλλειψή μας, είτε είμαστε πολύ γεμάτοι και έχουμε να δώσουμε, είτε δεν έχουμε τίποτα και μέσα από την τέχνη τα βρίσκουμε όλα. Οι άνθρωποι που ζουν μέσα από την τέχνη, δεν μπορούν να κάνουν άλλη δουλειά εκτός από αυτή. Η ιερή θέληση και η αφοσίωση είναι αυτό που λείπει από τα παιδιά τα νέα... Η νεολαία πάσχει από ελλειμματική προσοχή, είναι σπαρμένη σε χιλιάδες μεριές, είναι κατακερματισμένη, έχει αδυναμία στο να συγκεντρωθεί σε κάτι. Ηθοποιός σημαίνει ικανότητα συγκέντρωσης πολύ υψηλού βαθμού. Να μπορεί κανείς να συγκεντρωθεί σε κάτι και να διώξει τα πάντα από το μυαλό. Ηθοποιός δεν είναι τίποτε άλλο, παρά η ικανότητα να διώξω από την επιφάνεια κάθε σκέψη που αφορά εμένα και να αφήσω χώρο για να κατοικήσει ένας  ρόλος. Αυτό είναι αποτέλεσμα τρομακτικής συγκέντρωσης. Δεν αφορά κάποια ικανότητα αλλά θέλει καλλιέργεια, να το παλέψεις και να είσαι αποφασισμένος για αυτό καθότι θα πρέπει να απαρνηθείς πολλά πράγματα. Ηθοποιία δεν είναι μαθαίνω ένα ποίημα και το λέω απέξω, είναι υποτάσσομαι στη θέληση ενός ρόλου, συμπεριφέρομαι σαν ένας ρόλος, σαν ένας άλλος άνθρωπος, δεν είμαι εγώ. Για να το κάνω όμως αυτό υπάρχουν κάποιες προϋποθέσεις, πρέπει εγώ να αδειάσω και να αφήσω χώρο να κατοικήσει ένας άλλος άνθρωπος μέσα μου. Αυτό αποτελεί μια ιερή μανία που όταν υπάρχει στους ανθρώπους, τότε αυτοί προκόβουν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο”. 

- Μιας και είπατε την λέξη ψυχή... Εκτός από τους φοιτητές σας στις σχολές του θεάτρου, θα κάνετε και μαθήματα σε άτομα που αντιμετωπίζουν ψυχοκοινωνικές δυσκολίες.

“Αυτό δεν έχει ξεκινήσει ακόμα, αλλά είναι η πρώτη φορά που θα ασχοληθώ με κάτι τέτοιο και είμαι πολύ περίεργος και συνάμα αγχωμένος για το πώς θα εξελιχθεί. Δεν χρειάζεται καμία διαφορετική προετοιμασία, το μοναδικό που χρειάζεται είναι να αγαπούν το θέατρο και θέλουν να δουν πως λειτουργεί αυτό. Αν πούμε ότι το θέατρο είναι ένας κοινωνικός καθρέφτης - καθρεφτίζει μια ζωή, οι άνθρωποι που απαρτίζουν τη ζωή είναι άνθρωποι με χιλιάδες προβλήματα και εκεί έχει ενδιαφέρον βέβαια η ίδια η ζωή”.

- Σε αυτό το νέο “ρόλο” θα είστε και εσείς μαθητής, θα μάθετε νέα πράγματα όπως δείχνει.

“Η διδασκαλία είναι η προπόνησή μου. Μαθαίνω από τον τρόπο που σκέφτονται και αντιμετωπίζουν και λειτουργούν, καθοδηγούμενοι οι μαθητές μου, πάντα έχω να πάρω πάρα πολλά πράγματα, από εκεί ουσιαστικά τροφοδοτούμαι. Από τη μια πλευρά υπάρχει αυτού του είδους η τροφοδοσία, το update και η άλλη τροφοδοσία είναι οι μεγάλες ερμηνείες πολύ μεγάλων και σπουδαίων ηθοποιών που μπορούμε να δούμε σε ένα θέατρο ή στον κινηματογράφο”. 

- Στον κινηματογράφο επίσης έχετε συνεργαστεί με μεγάλους σκηνοθέτες, τα τελευταία χρόνια γνωρίζει μεγάλη άνθιση ο σύγχρονος ελληνικός κινηματογράφος. Αργησε να βγει έξω από τα σύνορα της χώρας;

“Νομίζω είναι πολύ ενδιαφέρον. Ο Λάνθιμος που έκανε αυτές τις ταινίες είναι το κορυφαίο παράδειγμα. Οταν έχεις ένα δείγμα γραφής και μια ταινία προκαλεί το ενδιαφέρον και τη ματιά όλων και είναι αμφισβητούμενη (με ένθερμους υποστηρικτές ή μη) προκαλείται συζήτηση, αυτό ταρακουνάει τα πράγματα, αυτό είναι κινητικότητα, είναι δημιουργία, είναι ζωή, είναι ενδιαφέρον. Δεν μπορούμε να ζούμε στα ίδια, δεν έχει ενδιαφέρον να βλέπεις ταινίες οι οποίες είναι αναμενόμενες. Ο ελληνικός κινηματογράφος πέρασε δεκαετίες ολόκληρες που ήταν προβλέψιμος. Αναφέρομαι στη δεκαετία του ‘80 και μετά που άρχισε η υποτιθέμενη κουλτούρα και διώξανε τους θεατές από τις αίθουσες. Φτάσαν οι ελληνικές ταινίες να κόβουν 300 - 400 εισιτήρια το χρόνο και αυτό ερμηνεύεται ως κατάντια. Δεν μπορείς να έχεις από τη μία πλευρά την Μetro Goldwyn Mayer και από την άλλη την Σπέντζος Φιλμ, να συγκρίνονται αυτά τα μεγέθη. Οι νέοι κινηματογραφιστές -  δεν αναφέρθηκα τυχαία στο Λάνθιμο διότι είναι εκείνος που ανοίγει τα σύνορα - τολμούν και παίρνουν έναν ηθοποιό (όπως έκανε και ο Παπακαλιάτης) και πάνε τα πράγματα παρακάτω. Εχουν τόλμη, θάρρος, όραμα”. 

- Υπάρχει μια απαισιόδοξη άποψη που λέει ότι στη τέχνη δεν έχει να γίνει κάτι άλλο, ότι έχουν γίνει όλα πια. Εσείς συμφωνείτε με αυτό;

“Από τότε που ο Αισχύλος, ο Σοφοκλής και ο Ευριπίδης έγραψαν τις τραγωδίες τους ... όλα είναι μια διαρκής επεξεργασία των πρωταρχικών εννοιών και θεμάτων”.