Το “Οπου και να ταξιδέψω” είναι μια παραίνεση για ένα άλλο βλέμμα στην Ελλάδα. Ενας στοχασμός πάνω στον αστικό χώρο του χτες και του αύριο. Το βιβλίο, με πλούσιο φωτογραφικό υλικό του ίδιου, κυκλοφόρησε στις 14 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις "Μεταίχμιο", περιλαμβάνοντας κείμενα για τις πόλεις Αμφισσα, Αρτα, Βόλο, Δράμα, Ερμούπολη, Ζάκυνθο, Ηράκλειο, Ιωάννινα, Καλαμάτα, Καρδίτσα, Καστοριά, Κατερίνη, Κομοτηνή, Κόρινθο, Λαμία, Λάρισα, Λιβαδειά, Μυτιλήνη, Πάτρα, Ρόδο, Τρίκαλα, Τρίπολη και Φλώρινα. Σε αυτό ο συγγραφέας επιχειρεί μια αποτύπωση του αστικού χώρου στην Ελλάδα μέσα από το ασκημένο, υποκειμενικό του βλέμμα εστιάζοντας στην ατμόσφαιρα των προαναφερόμενων πόλεων, σε κτήρια και σε διαδρομές.
- Τι είναι εκείνο που σας ώθησε να γράψετε το βιβλίο;
H ανάγκη να δω εξ αρχής τη χώρα μου. Να περιηγηθώ στην Ελλάδα, στην ενδοχώρα της, στα αστικά της κέντρα, με το βλέμμα πλέον ενός συνειδητού αρχαιολόγου μνήμης. Επί σειρά ετών περιηγούμαι στις συνοικίες της Αθήνας και αναζητώ την αφανή πόλη. Θεωρούσα ότι μου έλειπε το προσωπικό βίωμα του περιπατητή στις πόλεις της Ελλάδας, με οδηγό την αναζήτηση της ιδιαίτερης ατμόσφαιρας και του ιστορικού ίχνους. Ενιωσα πως υπάρχει ένα απόθεμα αστικού και λαϊκού πλούτου πλήρως υποτιμημένου, αγνοημένου, εγκαταλελειμμένου. Η νέα προοπτική της χώρας δεν θα μπορούσε να αγνοεί την ανάταξη των αστικών κέντρων από την Καλαμάτα ως την Αλεξανδρούπολη και την καλλιέργεια μιας πιο επεξεργασμένης αστικής συνείδησης.
- Ο τίτλος του νέου σας βιβλίου είναι “Οπου και να ταξιδέψω”. Τι σας έκανε να περιηγηθείτε σε προορισμούς εκτός της Αθήνας;
Πρώτα απ' όλα η περιέργεια. Θεωρώ πως η καλώς εννοούμενη φυσική περιέργεια για τα πράγματα, η απορία γιατί κάτι είναι στην κατάσταση που είναι και όχι αλλιώς, η επιθυμία να θέσει κανείς ερωτήματα και αν μπορεί να βρει απαντήσεις, είναι κινητήριος δύναμη για κάθε δημιουργική κίνηση. Η περιήγηση στον αστικό πλούτο της χώρας μας είναι αυτόνομη πράξη δημιουργίας. Ανασυνθέτει, ανατέμνει, αναλύει, συσχετίζει εκ νέου. Είναι πηγή έμπνευσης. Δεν μπορώ να δεχθώ να ζω στην πατρίδα μου και να μην γνωρίζω όσα περισσότερα μπορώ. Το προσωπικό βίωμα από περιηγήσεις σε συνδυασμό με διάβασμα και συζητήσεις είναι ο καλύτερος συνδυασμός.
- Η επιλογή 24 πόλεων είναι τυχαία ή υπάρχει κάποιο “νήμα” που τις συνδέει;
Το σκεπτικό ήταν να γράψω τις εντυπώσεις μου από πόλεις που επισκέφθηκα πρόσφατα, ώστε οι μνήμες να είναι νωπές. Αυτό ήταν το μόνο κριτήριο. Ετσι λοιπόν, η επιλογή δεν είναι αξιολογική ούτε απηχεί κάποιον άλλον κανόνα. Είναι απλώς το αποτέλεσμα των πρόσφατων διαδρομών μου. Το μείγμα που προέκυψε με ικανοποιεί. Διότι περιλαμβάνει μεγάλες και γνωστές πόλεις, όπως είναι η Πάτρα, η Καλαμάτα, το Ηράκλειο ή τα Ιωάννινα, αλλά και λιγότερο γνωστές ή προβεβλημένες πόλεις όπως η Κατερίνη, η Λαμία ή η Κόρινθος. Υπηρετείται έτσι ένα αίτημα για μια εκπροσώπηση της αστικής ποικιλίας στην Ελλάδα.
- Σε ποια ηλικία ανακαλύψατε την κλίση σας στην αρχιτεκτονική και στην παρατηρητικότητα γενικότερα;
Στην οικογένεια δεν υπήρχε κανένας αρχιτέκτονας. Η κλίση μου στην παρατήρηση του περιβάλλοντος ήταν φυσική, και από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου έβλεπα με δέος τα κτήρια και την κίνηση στους δρόμους. Από προσχολική ηλικία έχω μνήμες κατεδαφίσεων νεοκλασικών κτηρίων και θυμάμαι όψεις δρόμων ή εσωτερικά σπιτιών. Μεγάλωνα μαζί με την πόλη που άλλαζε εκείνα τα χρόνια. Ηταν μια παράλληλη ενηλικίωση. Το σπίτι μας ήταν ένα αστικό διαμέρισμα στην Πατησίων, σε μια περιοχή καθαρά μεσοαστική με πολλές υπό ανέγερση πολυκατοικίες την εποχή που πήγαινα σχολείο. Αργότερα, σκεφτόμουν ότι αυτά τα βιώματα επέδρασαν χωρίς αμφιβολία στη ματιά μου και ως ένα βαθμό την καθόρισαν.
- Ποια ήταν η πρώτη σας εντύπωση όταν περπατήσατε στους δρόμους της Καλαμάτας;
Η Καλαμάτα μου αρέσει ως πόλη. Αλλά δεν είμαι ο μέσος όρος γιατί αγαπώ όλες τις πόλεις που έχω γνωρίσει, επειδή αναζητώ το ιδιαίτερο ύφος κάθε τόπου. Κάθε πόλη έχει κάτι να πει. Την Καλαμάτα την πρωτοείδα λίγο μετά τον σεισμό του 1986 και έκτοτε έχω έρθει αρκετές φορές. Στις πρόσφατες επισκέψεις μου είδα μια πόλη ευημερούσα, εξαιρετικά ευχάριστη, με πλούσια πολιτιστική ζωή και ωραία μέρη να βγεις. Είναι μια ελληνική, μεσογειακή πόλη, περπατιέται και έχει θαυμάσιες εξοχές, είτε πάει κανείς προς τη Μάνη είτε προς τη Μεθώνη και την Κορώνη. Η Αρχαία Μεσσήνη αλλά και όλη η ενδοχώρα είναι μια μεγάλη υπεραξία για την πόλη. Επίσης, εκτιμώ πολύ ότι μπορείς να κολυμπήσεις σε υπέροχα νερά σχεδόν δίπλα στο κέντρο της πόλης. Η καταγωγή του οικογενειακού μου ονόματος εντοπίζεται στην Καλαμάτα. Ο παππούς μου, Νίκος Βατόπουλος, είχε γεννηθεί το 1894 στην πόλη της Καλαμάτας αλλά πήγε στην Αθήνα αρκετά νέος. Δυστυχώς, δεν υπήρχαν δεσμοί με την πόλη, αλλά πάντα είχα μεγάλη περιέργεια και ένιωθα έλξη για την Καλαμάτα.
- Η σχέση σας με τη φωτογραφία ποια είναι; Θεωρείτε πως πρέπει να έχει ταλέντο κανείς για να γίνει φωτογράφος ή να έχει σπουδάσει κάτι ανάλογο;
Είμαι ερασιτέχνης φωτογράφος, όπως χιλιάδες άλλοι. Με τα χρόνια έχω βελτιωθεί, έχω μάθει κάποιες τεχνικές και έχω φτιάξει το κάδρο μου. Αλλά η φωτογραφία είναι κυρίως βλέμμα. Σε κλάσμα του δευτερολέπτου μπορεί να εντοπίσεις το θέμα σου και ξέρεις ότι πρέπει να το φωτογραφίσεις. Το ταλέντο είναι αποτέλεσμα της συνεχούς τριβής και της έκθεσης που έχει ο καθένας σε άλλες μορφές τέχνης, στα εικαστικά, στον κινηματογράφο, στη λογοτεχνία... Τα πράγματα κατακτώνται, το ταλέντο καλλιεργείται.
- Υστερα από το πέρασμά σας από τις 4 πόλεις της Πελοποννήσου, θεωρείτε πως έχουν ένα δικό τους ύφος ή λόγω αστικοποίησης τείνουν να αποκτήσουν το προφίλ της πρωτεύουσας;
Πιστεύω ότι κάθε πόλη διατηρεί διακριτό ύφος. Αν μείνουμε στη μεταπολεμική ανοικοδόμηση, ναι, θα δούμε πολλά κοινά σε όλες τις πόλεις της χώρας, αλλά αυτή η όψη δεν σφραγίζει το σύνολο των πόλεων παρότι έχει αλλάξει κατά πολύ τη μορφή τους. Η Κόρινθος, η Πάτρα, η Τρίπολη και η Καλαμάτα, για να μείνουμε στις 4 πόλεις της Πελοποννήσου που αναφέρετε, είναι αστικά κέντρα με σημαντική ιστορική διαδρομή, η οποία αποτυπώνεται σε συγκεκριμένα κτήρια ξεχωριστής αρχιτεκτονικής αξίας. Στην Πελοπόννησο, όπως και στη Στερεά Ελλάδα, έχουμε και τον τύπο του νεοκλασικισμού της περιόδου 1840-1910, όπως ήκμασε στην Παλαιά Ελλάδα. Στην Κόρινθο, πόλη που καταστράφηκε από σεισμό το 1928, μου έκανε εντύπωση η μεσοπολεμική της ανοικοδόμηση, κάτι που έχει μοναδικότητα.
- Από την εμπειρία σας θα μπορούσατε να προσδιορίσετε κάτι που μπορεί να συναντήσει κάποιος μόνο στην Καλαμάτα;
Η Καλαμάτα έχει μια εξαιρετικά προνομιούχο γεωγραφική θέση στον μυχό του κόλπου. Περιβάλλεται από τοπίο μοναδικού κάλλους και η ενδοχώρα της της δίνει υπεραξία. Μου αρέσει ιδιαίτερα η ανάβαση στο Κάστρο, το βυζαντινό εκκλησάκι εκεί, η θέα προς την πόλη. Επίσης, η βόλτα στην παραλία, η ζωντάνια της Αριστομένους, τα ωραία μουσεία και τα πολλά νεοκλασικά κτήρια που διασώθηκαν και που μαρτυρούν την ακμή της Καλαμάτας πριν από 100 και πλέον χρόνια.
- Σπίτια-στολίδια, βγαλμένα από άλλες εποχές, βρίσκονται παρατημένα σε όλες σχεδόν της πόλεις της χώρας. Εχετε προβληματιστεί εάν είναι επιλογή ή αδυναμία της πολιτείας;
Πράγματι, υπάρχει μεγάλος αριθμός εγκαταλελειμμένων σπιτιών αρχιτεκτονικής αξίας σε όλη τη χώρα. Ηταν και ένας από τους λόγους που ήθελα να μιλήσω για τις πόλεις. Να εστιάσω σε αυτήν την αγνοημένη υπεραξία. Υπάρχει έλλειμμα ευαισθησίας και ενημέρωσης από μεγάλο ποσοστό πολιτών, παρότι έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος σε σχέση με το παρελθόν. Αλλά σαφώς οι πολίτες χρειάζονται διευκόλυνση από κίνητρα που θα θεσπίσει η πολιτεία και από φοροαπαλλαγές. Είναι λυπηρό που ακόμη συζητάμε για τα αυτονόητα.
- Ποια είναι τα μελλοντικά σας σχέδια σε σχέση με αυτή τη θεματική;
Θέλω να προχωρήσω σε έναν δεύτερο τόμο αυτού του βιβλίου ώστε να συμπεριλάβω πολλές ακόμη πόλεις που λείπουν. Εχω ήδη αρχίσει ταξίδια και συλλέγω υλικό. Πρόσφατα π.χ., επισκέφθηκα την Αλεξανδρούπολη, που με εντυπωσίασε με τη ζωντάνια της. Φιλοδοξώ να οργανώσω έναν αντίστοιχο τόμο με 24 επιπλέον πόλεις. Τότε, θα έχω καταθέσει μια βασική θεώρηση του αστικού κορμού της χώρας μας.
