Για το βιβλίο θα μιλήσουν οι Γιώργος Γιαννόπουλος (πολιτικός μηχανικός) και Αντώνης Κατσάς (δικηγόρος). Αποσπάσματα θα διαβάσει η ηθοποιός-σκηνοθέτρια Όλγα Αλεξανδροπούλου. Τη συζήτηση θα συντονίσει ο Βασίλης Παπαευσταθίου (πολιτικός μηχανικός). Ο ταλαντούχος συγγραφέας με αφορμή την παρουσίαση του βιβλίου του μίλησε μεταξύ άλλων στην «Ε» για τον “Αμερικάνο”, τους αγώνες των Ελλήνων μεταναστών στις ΗΠΑ, καθώς και για τη «συνομιλία» της ιστορίας με τη μυθοπλασία.

Τέταρτη πράξη για τη συγγραφική σας πορεία. O “Αμερικάνος” συνδέεται κατά κάποιο τρόπο με τα προηγούμενα βιβλία σας ή κινείται σε ξεχωριστά μονοπάτια;

Ολα τα βιβλία μου έχουν κοινά σημεία. Με ενδιαφέρουν συγκεκριμένα πράγματα και η θεματολογία μου κινείται γύρω από αυτά. Σε ένα πολύ γενικό πλαίσιο, θα έλεγα ότι με ενδιαφέρουν οι κοινωνίες. Πώς σκέφτονται, πώς λειτουργούν, γιατί έπραξαν το ένα και όχι το άλλο. Αν μικρύνουμε το γενικό πλαίσιο και το κάνουμε πιο ειδικό, θα έλεγα ότι με ενδιαφέρει η πολιτική, με την ευρεία έννοια. Με ενδιαφέρουν οι ιδέες και οι ιδεολογίες, η προσπάθεια των ανθρώπων να απαντήσουν συλλογικά στα όποια προβλήματα. Λαμβάνοντας υπόψη τα προηγούμενα, «ο Αμερικάνος» δεν θα μπορούσε να αποτελεί εξαίρεση. Μέσω του μύθου, διότι δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι μιλάμε για λογοτεχνία, προσπαθεί να θίξει διάφορα θέματα όπως το μεταναστευτικό, ο συνδικαλισμός, η εθνική συνείδηση κλπ.

Το βιβλίο αναδεικνύει τους αγώνες των Ελλήνων μεταναστών στις ΗΠΑ σχεδόν πριν ένα αιώνα. Έχουν αλλάξει κατά τη γνώμη σας οι αγώνες αυτοί ερχόμενοι στο σήμερα;

Νομίζω ότι οι συνθήκες έχουν διαφοροποιηθεί. Η τόση βαρβαρότητα που συνάντησαν οι μετανάστες στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, σήμερα δεν μπορεί να γίνει εύκολα ανεκτή. Από την άλλη όμως, είναι αυτονόητο ότι οι συντριπτικά περισσότεροι μετανάστες αντιμετωπίζονται ως παρίες. Κάνουν τις πιο σκληρές δουλειές, πληρώνονται λιγότερο, επιβιώνουν δια πυρός και σιδήρου. Κι αυτό είναι το καλό σενάριο. Διότι υπάρχουν κάποιες περιπτώσεις, όπως στο Κατάρ, το οποίο θα φιλοξενήσει το Μουντιάλ του 2022, όπου μέσα σε λίγα χρόνια, προσπαθώντας να χτίσουν γήπεδα ποδοσφαίρου και υποδομές, έχουν χάσει τη ζωή τους περισσότεροι από 6500 μετανάστες. Εν κατακλείδι, ο αγώνας των μεταναστών θα είναι πάντοτε σκληρός. Κατά τόπους και σε συγκεκριμένες περιόδους μπορεί να καλυτερεύουν οι συνθήκες, αλλά ο γενικός κανόνας είναι αυτός.

Ποια ήταν η αφορμή ώστε να γράψετε για το μακρύ ταξίδι του νεαρού Ισμαήλ; Επηρεαστήκατε από κάπου;

Το έναυσμα για να γράψω αυτό το βιβλίο ήταν το μεταναστευτικό. Θέλησα να δω και να συγκρίνω το τότε με το τώρα. Πώς συμπεριφέρθηκαν οι Έλληνες μετανάστες στην Αμερική στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, πώς τους αντιμετώπισαν οι γηγενείς Αμερικανοί και οι άλλοι μετανάστες, ποιες ήταν οι συνθήκες κάτω από τις οποίες εργάστηκαν και έζησαν. Εκτός του μεταναστευτικού όμως, το μυθιστόρημα καταπιάνεται και με τη μεγάλη απεργία που ξεκίνησε στα ανθρακωρυχεία του Κολοράντο το 1913, στην οποία πρωταγωνίστησε ο Κρητικός μετανάστης Λούις Τίκας (Ηλίας Σπαντιδάκης), και κατέληξε σε αυτό που έμεινε στην ιστορία ως η «σφαγή του Λάντλοου». Τούτο το σκέλος είχε δυο στόχους. Ο πρώτος ήταν να παρουσιάσω τον καπιταλισμό της εποχής. Έναν καπιταλισμό άγριο, πρωτόγονο που τα κέρδη του ήταν βουτηγμένα στο αίμα των μεταναστών. Ο δεύτερος ήταν τεχνικής φύσης. Ήθελα μέσω της απεργίας να «χτίσω» τον χαρακτήρα του κεντρικού πρωταγωνιστή του μυθιστορήματος, του Ισμαήλ. Ο οποίος Ισμαήλ, στο επόμενο βιβλίο, που θα είναι η συνέχεια του σημερινού, επηρεασμένος από τη βαρβαρότητα που συνάντησε στα ορυχεία του Κολοράντο θα μετατραπεί σε επαναστάτη. Ανελέητο επαναστάτη…

Διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο πως η «Ιστορία συνομιλεί με τη μυθοπλασία». Πόσο δύσκολη είναι αυτή η σύνδεση για ένα συγγραφέα;

Το δύσκολο σε ένα μυθιστόρημα δεν είναι να συνδέσεις το μύθο με την πραγματική ιστορία. Εφόσον διαθέτεις τα στοιχεία, δεν είναι δύσκολο να σκαρώσεις μια ιστορία. Το δύσκολο είναι να είσαι πειστικός, να νιώσει αυτός που θα σε διαβάσει ότι τα όσα αναφέρεις θα μπορούσαν να είναι μέρος της αληθινής ιστορίας. Κι αυτό, οφείλω να ομολογήσω, ότι ήταν ένα ζήτημα που με προβλημάτισε. Βλέπετε, για το θέμα των Ελλήνων μεταναστών στην Αμερική δεν έχει γραφτεί σχεδόν τίποτα. Η βιβλιογραφία, τόσο από λογοτεχνική σκοπιά όσο και από αυτή της επίσημης ιστορίας, είναι σχεδόν ανύπαρκτη. Με προβλημάτισε το γεγονός ότι δεν είχα κάπου να πατήσω, σε κάποια προηγούμενη προσπάθεια. Εν πάση περιπτώσει, έκανα την προσπάθειά μου και οι αναγνώστες θα κρίνουν αν ήταν επιτυχημένη ή όχι.

Η μετανάστευση ήταν και είναι επίκαιρο θέμα στη χώρα μας. Θεωρείτε πως η τέχνη την αναδεικνύει κατά καιρούς με ορθό τρόπο;

Προσωπικά με ενδιαφέρει η τέχνη που προσπαθεί να συνομιλήσει με την κοινωνία. Ως εκ τούτου, μου είναι αδιάφορο αν κάποιος καλλιτέχνης ασχολείται με το μεταναστευτικό ή άλλα προβλήματα με ορθό τρόπο. Ο συγγραφέας, ο ποιητής, ο τραγουδοποιός καταθέτουν τις απόψεις τους έχοντας, πρωτίστως, στραμμένο το βλέμμα στην τέχνη τους. Μπορεί, δηλαδή, για να καταθέσω ένα ακραίο παράδειγμα, να γράψει κάποιος ένα ρατσιστικό παραλήρημα αλλά, ταυτόχρονα, αυτό το παραλήρημα να είναι αριστούργημα από λογοτεχνική σκοπιά. Ο Σελίν, παραδείγματος χάρη, ο οποίος υπήρξε αντισημίτης και φιλοναζιστής έχει γράψει ένα από τα ωραιότερα βιβλία στην ιστορία της λογοτεχνίας, το «ταξίδι στο τέλος της νύχτας». Ο Ουελμπέκ επίσης, που είναι ένας από τους αγαπημένους μου συγγραφείς, είναι μια αμφιλεγόμενη προσωπικότητα και κατά βάση συντηρητικός. Για να μη μακρηγορώ, το ζητούμενο κατά την εκτίμησή μου είναι η τέχνη να ασχολείται με την πραγματική ζωή. Το πώς θα το κάνει αυτό, έχει μικρή αξία. «Η τέχνη για την τέχνη» είναι κάτι που δεν με αφορά.

Το προηγούμενο βιβλίο σας, «Το Δίκιο», είχε ως επίκεντρο την Καλαμάτα. «Ο Αμερικάνος» έχει κάποια σχέση με την πόλη;

«Ο Αμερικάνος» ξεκινάει από την Κρήτη, κάνει ένα μικρό πέρασμα από την Πάτρα και καταλήγει στις ΗΠΑ.  Όμως, ακόμη κι αν «ο Αμερικάνος» δεν περνάει από την Καλαμάτα, ένας από τους αγαπημένους μου ήρωες του βιβλίου, ο Πιτ Μπαστ (Παναγιώτης Μπαστακός), ιδιοκτήτης πορνείου και γενικώς άνθρωπος του περιθωρίου, έχει καταγωγή από την Καλαμάτα. Ως πνευματικό τέκνο του Ηλία Πετρόπουλου, έχω μια ιδιαίτερη αγάπη γι’ αυτού του είδους τους χαρακτήρες. Επίσης, στις υποσημειώσεις του βιβλίου, αναφέρεται ο Ιωάννης Μασουρίδης, μετανάστης στις ΗΠΑ από τη Θουρία, ο οποίος πυροβόλησε και σκότωσε έναν αστυνομικό. Με αφορμή αυτό το περιστατικό, κυνηγήθηκε ολόκληρη η ελληνική κοινότητα της Ομάχα. Όποιος ενδιαφέρεται για περισσότερες λεπτομέρειες θα πρέπει να διαβάσει το βιβλίο.