Το πρόγραμμα "Αριάδνη" είναι ένα πρόγραμμα κατάρτισης επαγγελματιών ψυχικής υγείας για το φαινόμενο εθισμού των εφήβων στο Διαδίκτυο, καθώς και για τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν τα παιδιά και οι έφηβοι από την ανεξέλεγκτη χρήση του. Τα τελευταία 5 χρόνια οι συνεργάτες του προγράμματος στη Μεσσηνία έχουν επισκεφτεί πάνω από 50 σχολεία και έχουν μιλήσει σε εκατοντάδες γονείς, αλλά και μαθητές. Οπως διαπιστώνει η κ. Ρουμελιώτου "τα παιδιά γνωρίζουν καλά τη χρήση του Διαδικτύου. Αυτό που δεν γνωρίζουν πάντα είναι οι κίνδυνοι και οι τρόποι να είναι ασφαλή". Αλλωστε το ότι οι έρευνες δείχνουν ότι σε διάστημα ενός έτους το 19% των παιδιών και των εφήβων που χρησιμοποιούσαν το Διαδίκτυο έγινε στόχος σεξουαλικής παρενόχλησης, ενώ περίπου 25% των εφήβων χρηστών αναφέρουν εμπλοκή σε φαινόμενα διαδικτυακού εκφοβισμού (πριν τρία χρόνια μιλάγαμε για 5%), κάνει επιτακτική την ανάγκη για ενημέρωση και έγκαιρη πρόληψη.
Πόσο χρονών ανοίγουν τα παιδιά σελίδα στο Facebook;
"To Facebook, τυπικά, δεν επιτρέπει το άνοιγμα σελίδας από παιδιά κάτω των 13 ετών. Λέω «τυπικά», καθώς -πολύ συχνά- μικρότερα παιδιά ανοίγουν σελίδες, δηλώνοντας ψευδείς ημερομηνίες γέννησης. Φυσικά, το Facebook θα έπρεπε να εφαρμόσει πιο ουσιαστικά μέτρα για την τήρηση αυτού του ορίου, πράγμα που δεν έχουμε δει ακόμη.
Γι΄ αυτόν το λόγο, ενώ πριν μερικά χρόνια μιλούσαμε μόνο στους μαθητές Γυμνασίου/ Λυκείου για ανάγκη πρόληψης των διαδικτυακών κινδύνων, σήμερα εφιστούμε την προσοχή και στα παιδιά του Δημοτικού, ενίοτε δε και στο Νηπιαγωγείο, αφού έχουμε πλέον 1-2 % χρήστες του Fb και στην προσχολική ηλικία. Φαντάζεστε βέβαια πόσο εκτεθειμένο σε κινδύνους είναι ένα παιδί Δημοτικού ή Νηπιαγωγείου σε μια τέτοια σελίδα κοινωνικής δικτύωσης, αφού μέσω αυτής μπορεί να έλθει σε επαφή με αγνώστους, να συνομιλήσει, να δει ακατάλληλο υλικό ή να ανεβάσει προσωπικά δεδομένα".
Στην επαφή με τους εφήβους και τα παιδιά των τελευταίων τάξεων του Δημοτικού μέσα από το πρόγραμμα "Αριάδνη", φαίνεται να είναι ενημερωμένα για τους κινδύνους του Διαδικτύου;
"Τα παιδιά γνωρίζουν καλά τη χρήση του Διαδικτύου. Αυτό που δεν γνωρίζουν πάντα, είναι οι κίνδυνοι και οι τρόποι να είναι ασφαλή. Αν σκεφτούμε ότι και η σύγχρονη γενιά γονιών δεν είναι τεχνολογικά ενήμερη, δημιουργείται επιτακτική ανάγκη για ουσιαστική ενημέρωση. Το πρόγραμμα "Αριάδνη" του Πανεπιστημίου Αθηνών έκανε μια τεράστια επιμορφωτική διαδρομή σε όλη την Ελλάδα που περιελάμβανε σεμινάρια, διά ζώσης και e-learning, εκπαιδεύοντας 1.000 επαγγελματίες ψυχικής υγείας και εκπαιδευτικούς ώστε να μπορούν να ενημερώσουν με τη σειρά τους μαθητές, γονείς και τοπικές κοινωνίες.
Στη Μεσσηνία εκπαιδεύτηκαν ήδη 25 στελέχη και είμαστε στη φάση οργάνωσης του δεύτερου κύκλου με 25 ακόμη νέους συνεργάτες που θα επιμορφωθούν σε αυτόν τον τομέα. Τα τελευταία πέντε χρόνια έχουμε επισκεφθεί πάνω από 50 σχολεία του νομού και έχουμε μιλήσει σε εκατοντάδες γονείς. Ομως χρειάζεται διαρκής ανανέωση γνώσης, καθώς το Διαδίκτυο έχει δυναμική και ταχεία εξέλιξη, ενώ παράλληλα επεκτείνεται σε όλο και περισσότερα παιδιά".
Ποιος ο ρόλος των γονιών;
"Ο ρόλος των γονιών είναι καθοριστικός, όπως άλλωστε για όλα τα θέματα που αφορούν στη ζωή των παιδιών. Οι σύγχρονοι γονείς μεγάλωσαν σε αλάνες αλλά τα παιδιά τους μεγαλώνουν με ψηφιακές πλατφόρμες. Αυτό δημιουργεί ένα γνωσιακό χάσμα σε σχέση με την τεχνολογία. Βέβαια κανένας γονιός δεν καλείται να γίνει ειδήμονας στην πληροφορική. Οφείλει όμως κάθε γονέας να γνωρίζει βασικά πράγματα για την ασφαλή πλοήγηση του παιδιού του στο Διαδίκτυο. Διαφορετικά είναι σαν να το αφήνει να «σερφάρει» σε κύματα που δεν γνωρίζει τι κρύβουν στο βυθό τους".
Είναι συχνές οι παρενοχλήσεις από παιδόφιλους και πώς αυτοί προσεγγίζουν παιδιά και εφήβους;
"Οι έρευνες δείχνουν ότι σε διάστημα ενός έτους το 19% των παιδιών και των εφήβων που χρησιμοποιούσαν το Διαδίκτυο έγινε στόχος σεξουαλικής παρενόχλησης. Τα ποσοστά αυτά είναι τρομακτικά. Μιλάμε για το φαινόμενο grooming κατά το οποίο κάποιος ενήλικος, προσποιούμενος τον ανήλικο, τον προσεγγίζει διαδικτυακά με κακόβουλες διαθέσεις (αποπλάνηση, εκβιασμός κ.λπ.). Η σεξουαλική κακοποίηση του θύματος, η σωματική βία ή η παιδική πορνεία και η κακοποίηση μέσω πορνογραφικού υλικού μπορεί να είναι τα αποτελέσματα αυτής της συνάντησης, κάτι που καθιστά το grooming ένα είδος ψυχολογικού χειρισμού.
Ολη αυτή η διαδικασία προσέγγισης μπορεί να διαρκέσει μήνες επικοινωνίας, φαινομενικά «αθώας», ώστε τα παιδιά να νιώσουν εμπιστοσύνη και περιλαμβάνει οργανωμένα κακόβουλα στάδια με προετοιμασία για την πρώτη διαδικτυακή επαφή, σταθερή επαφή με το θύμα, προετοιμασία για προσωπική συνάντηση και προσωπική συνάντηση ενίοτε".
Ολο και πιο συχνά ακούμε για εξαρτημένους από το Διαδίκτυο εφήβους. Εχει πάρει πράγματι ανησυχητικές διαστάσεις αυτό το φαινόμενο;
"Οσο το Διαδίκτυο θα μπαίνει ανεξέλεγκτα στη ζωή των παιδιών και θα παίρνει όλο και μεγαλύτερο χώρο μέσα στην οικογένεια, τόσο θα γίνονται και πιο ανησυχητικές οι διαστάσεις του. Εξαρτημένος έφηβος είναι ο έφηβος που σταδιακά αποκόπτεται από την καθημερινή λειτουργικότητα του, απομονώνεται, κλείνεται στο ηλεκτρονικό μικρόκοσμό του (που μόνο μικρόκοσμος δεν είναι), διακόπτει τις προσωπικές σχέσεις με τους φίλους, συγκρούεται για το Διαδίκτυο με τους γονείς του, έχει προβλήματα στο σχολείο, γίνεται ευερέθιστος γύρω από αυτό το θέμα, καταλήγει να είναι το μοναδικό του ενδιαφέρον και εν τέλει χάνει τη δυνατότητα να το ελέγξει. Είναι σημαντικό σε αυτήν την περίπτωση, οι γονείς να μιλήσουν με κάποιον ειδικό για να προλάβουν σοβαρότερες επιπτώσεις. Οι συγκρούσεις δεν βοηθούν κανέναν. Η κατανόηση, ο διάλογος, η ενσυναίσθηση, το καλό παράδειγμα των γονιών και κυρίως η σχέση, είναι τα στοιχεία που θα οδηγήσουν στην κατάλληλη αντιμετώπιση".
Είναι ενδεικτικές οι ώρες και μόνο που περνά ένας έφηβος μπροστά στον υπολογιστή;
"Ο χρόνος είναι σημαντικός αλλά μόνο ενδεικτικός. Δεν είναι το μοναδικό μας κριτήριο, αφού ξέρουμε ότι με τα κινητά τηλέφωνα οι έφηβοι μπορούν να είναι διαρκώς on line. Μερικές φορές μάλιστα νιώθουν το κινητό σαν να είναι επέκταση του χεριού τους. Εκείνο που μας απασχολεί διαγνωστικά ως επαγγελματίες αλλά και ως γονείς είναι η συνολική εικόνα του παιδιού ή του εφήβου, η καθημερινότητά του και όλα αυτά που σας ανέφερα παραπάνω. Μόνο έτσι μπορούμε να διαγνώσουμε κάποια προβληματική κατάσταση".
Στη Μεσσηνία έχουμε φαινόμενα διαδικτυακού bullying; Γιατί το κάνουν οι έφηβοι; Τι λένε οι ίδιοι;
"Περίπου 25% των εφήβων χρηστών αναφέρουν εμπλοκή σε φαινόμενα cyberbullying. Πριν τρία χρόνια μιλάγαμε για 5%. Αυτό σημαίνει ότι το καμπανάκι χτυπά επιτακτικά για ενημέρωση και έγκαιρη πρόληψη.
Οι έφηβοι εμπλέκονται σε τέτοιες διαδικασίες, όπως μας λένε και οι ίδιοι, όχι κακόβουλα αλλά στο πλαίσιο της «πλάκας». Δεν ξέρουν όμως ότι αυτό μπορεί να συνιστά αδίκημα και να βρεθούν υπόλογοι. Στις ενημερώσεις που κάνουμε δείχνουν να ξαφνιάζονται αντιλαμβανόμενοι τις πιθανές συνέπειες τέτοιων πράξεων. Στην έννοια του cyberbullying περιλαμβάνονται οι αναρτήσεις video ή φωτογραφιών που εκθέτουν ή δυσφημούν άλλα πρόσωπα, οι αποστολές μηνυμάτων (σε Διαδίκτυο ή κινητό) με απειλητικό ή εκβιαστικό περιεχόμενο, οι αναρτήσεις σχολίων με συκοφαντικό ή υβριστικό χαρακτήρα, η ανάρτηση ψεύτικων προφίλ σε σελίδες κοινωνικής δικτύωσης, οι δημόσιες ηλεκτρονικές συνομιλίες που διακωμωδούν συμμαθητές και γενικότερα η χρήση της τεχνολογίας με σκοπό την άσκηση ψυχολογικής βίας ή τη γελοιοποίηση προσώπων".
Η λύση είναι να απαγορεύσουμε στα παιδιά κάθε επαφή με το Διαδίκτυο, μέχρι κάποια ηλικία;
"Τα παιδιά πρέπει να έρχονται σε επαφή με το Διαδίκτυο σταδιακά όπως ακριβώς έρχονται σε επαφή και με τη γνώση, την εκπαίδευση και το περιβάλλον. Θα πρέπει όμως να εκπαιδεύονται στο δημιουργικό Διαδίκτυο αντί να θεωρούν Διαδίκτυο μόνο το Facebook και τα παιγνίδια. Θα πρέπει επίσης να το αντιμετωπίζουν μόνο ως εργαλείο και να μαθαίνουν από μικρά τους κινδύνους. Μπορούμε να τους μιλήσουμε στην δική τους γλώσσα ώστε να τους κατανοήσουν.
Το κυριότερο, φυσικά, είναι να δίνουν οι γονείς το καλό παράδειγμα στα παιδιά μέσα από τη δική τους συμπεριφορά για την ορθολογική και θετική χρήση του διαδικτύου. Να διδάξουν τα παιδιά, από μικρή ηλικία, την έννοια του ορίου μέσα από μια θετική και ουσιαστική σχέση επικοινωνίας".
Πού μπορεί ένα γονιός να απευθυνθεί για να μάθει περισσότερα για τη σχέση του παιδιού του με το Διαδίκτυο και τις προφυλάξεις που πρέπει να παίρνει;
"Μπορεί να έλθει σε επαφή με τους συνεργάτες του "Αριάδνη" που βρίσκονται στο νομό μας και τους οποίους μπορεί να αναζητήσει μέσω της γραμμής Υποστηρίζω 8001180015 (πρωινές ώρες, χωρίς χρέωση). Μπορεί επίσης να ενημερωθεί για όλα αυτά μέσω της ιστοσελίδας saferinternet.gr αλλά και της σελίδας http://ariadni.med.uoa.gr".
