Εχοντας ζήσει και δημιουργήσει τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, η Νίνα Ράπη έχει αναπτύξει ένα πολυσχιδές έργο με διεθνή απήχηση. Η πρώτη της ταινία μικρού μήκους, "Stay still so you don't hurt", απέσπασε βραβείο και προβλήθηκε σε διεθνή φεστιβάλ σε πόλεις όπως η Νέα Υόρκη, το Τόκιο, η Ρώμη, το Οσλο, η Πράγα και το Παρίσι.

Στο θεατρικό της έργο περιλαμβάνονται τίτλοι όπως: «Είχε η Περσεφόνη το σύνδρομο της Στοκχόλμης;», «What reality?», «Splinters», «Angelstate», «(Α)βεβαιότητες», «Αγριες νότες», «Kiss the shadow», «Reasons to hide», «Edgewise», «Lovers», «Dreamhouse», «Dance of guns», «Ithaka» και το λιμπρέτο «Raven revisited». Πολλά από τα έργα της έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά, ιταλικά, σλοβάκικα, πολωνικά και γερμανικά.

Η προηγούμενη συλλογή διηγημάτων της, "Κατάσταση Φούγκας", κυκλοφόρησε το 2014 από τις εκδόσεις "Κέδρος". Παράλληλα, δοκίμια τόσο για το έργο της από πανεπιστημιακούς όσο και δικά της δοκίμια για τη γραφή, την αισθητική και τη σεξουαλικότητα έχουν δημοσιευθεί από εκδοτικούς οίκους όπως οι "Cambridge University Press", "Cambridge Scholars Publishing", "Routledge", "Mimesis", εκδόσεις "Σοκόλη" κ.ά. εχει διδάξει δημιουργική και θεατρική γραφή στα Πανεπιστήμια του Λονδίνου και του «Greenwich», ενώ υπήρξε ιδρύτρια και αρχισυντάκτρια του πρωτοποριακού λογοτεχνικού περιοδικού «Brand Literary Magazine». Η έκδοση του βιβλίου "Πεδίου ροής" που κυκλοφορεί από την "Κάπα εκδοτική" δίνει την αφορμή για έναν ενδιαφέρον διάλογο στην "Ε" και στο diastixo.gr. 

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ: Κερδίστε το βιβλίο «Πεδίο Ροής» της Νίνας Ράπη

Συνέντευξη στην Κωνσταντίνα Δρακουλάκου

-Στο "Πεδίο ροής" συναντάμε δεκαπέντε ιστορίες που κινούνται ανάμεσα στο ονειρικό και το πραγματικό. Τι σας ενέπνευσε να εξερευνήσετε αυτή τη ρευστότητα μεταξύ κόσμων;

Σε κάποιο επίπεδο πάντοτε ακροβατούσα ανάμεσα στο ονειρικό και στο πραγματικό και αυτό αντικαθρεφτιζόταν στη γραφή μου. Ίσως τώρα που γύρισα Ελλάδα, ακόμη περισσότερο. Τα όνειρα είναι μια πηγή έμπνευσης για μένα. Με ενδιαφέρει ιδιαίτερα η επαφή μας με το υποσυνείδητο για τη φαντασία του, το ανεξερεύνητό του τοπίο, καθώς και για τη Σκιά μας (κατά τον Γιουνγκ) όπως αποκαλύπτεται σε αυτά. Πιστεύω ότι όσο περισσότερη επαφή έχουμε με τη Σκιά μας, τόσο λιγότερο μπαίνουμε στον πειρασμό να προβάλουμε όλα μας τα αρνητικά στοιχεία στο Άλλο, σε οτιδήποτε διαφορετικό. Έτσι, όχι μόνο προστατεύουμε οτιδήποτε θεωρούμε ξένο από άδικες επιθέσεις, αλλά εξελισσόμαστε κι εμείς. Φυσικά, το ονειρικό πεδίο πρέπει να επικοινωνεί με το πραγματικό, χρειάζεται αυτή η ισορροπία. Και κάτι τέτοιο ήθελα να δημιουργήσω με αυτή τη συλλογή.

-Οι χαρακτήρες σας συχνά αγγίζουν τα όρια του φύλου, της σεξουαλικότητας, των σχέσεων. Τι σας έλκει στην περιπλάνηση στις «σκιώδεις περιοχές» της ταυτότητας;

Το φύλο και η σεξουαλικότητα είναι αναπόσπαστα κομμάτια του εαυτού μας, που αν τα αφήσουμε ανεξερεύνητα οδηγούν σε «σκιώδεις περιοχές». Αυτές οι περιοχές αναπόφευκτα με έλκουν, διότι έχουν να κάνουν και με τη Σκιά που προανέφερα. Χωρίς αυτογνωσία, προβάλλεται «το σκοτεινό» σε οτιδήποτε Άλλο και καταστρέφει ζωές, κάτι που με απασχολούσε από παιδί. Πράγματα που εγώ θεωρούσα τερατώδη μού παρουσιάζονταν σαν «κανονικά». Παρατηρούσα, για παράδειγμα, τον κόσμο γύρω μου και έβλεπα καταπιεσμένες/υποταγμένες γυναίκες που έπεφταν σε κατάθλιψη και αφέντες άντρες που δεν μπορούσαν να διαχειριστούν τον θυμό τους, και σκεφτόμουν «αυτό είναι λάθος, αυτό είναι άδικο». Όσο για τις σχέσεις, πιστεύω ότι είμαστε σχέσεις, σε κάθε επίπεδο, είτε αυτές είναι ερωτικές είτε συγγενικές, είτε ιδεολογικές/πολιτικές, είτε φιλικές. Συνδεόμαστε μεταξύ μας με σχέσεις: τοξικές, εξουσιαστικές, απάνθρωπες ή ισότιμες, ανθρώπινες, αυθεντικές. Είναι επιλογή μας και ένας συνεχής αγώνας για να επιτύχουμε το δεύτερο τρίπτυχο.

-Πώς διαφέρει για εσάς η διαδικασία της συγγραφής θεατρικού έργου από αυτή του διηγήματος; Υπάρχει μια ροή ανάμεσά τους;

Ροή υπάρχει σίγουρα. Η θεατρική γραφή επηρεάζει το πώς γράφω τα διηγήματα, όπως αυτό εκδηλώνεται στην οικονομία λόγου, στους διαλόγους, στον ρυθμό. Διαφέρουν όμως ως προς την ώθηση να γράψεις το ένα ή το άλλο. Τα θεατρικά μου έχουν περισσότερο πολιτικό περιεχόμενο, ενώ τα διηγήματά μου είναι πιο προσωπικά. Το θεατρικό είναι πιο κοινωνικό, το διήγημα πιο ατομικό. Η απεύθυνση του θεατρικού είναι συλλογική, η έκθεση πιο έντονη. Το θεατρικό φεύγει από σένα και για να γίνει παράσταση περνάει από ένα σωρό άλλες ερμηνείες, πριν φτάσει στο κοινό του. Το διήγημα αντιθέτως είναι πιο άμεσο, πηγάζει περισσότερο από τον εσωστρεφή εαυτό μας, που θέλει να διεισδύσει στον εσωτερικό κόσμο των μυθοπλαστικών προσώπων. Επίσης, εδώ επικοινωνείς με ένα άτομο στον ιδιωτικό του χώρο, είναι άλλου είδους επαφή, υπάρχει περισσότερη εγγύτητα.

-Στο βιβλίο σας, οι πόλεις (Αθήνα, Λονδίνο, συνοριακή πόλη) δεν λειτουργούν μόνο ως σκηνικά αλλά και ως «συμπρωταγωνιστές». Τι ρόλο παίζει για εσάς το αστικό τοπίο στη λογοτεχνική αφήγηση;

Πολύ σημαντικό. Σίγουρα δεν είναι μόνο μια γεωγραφική αναφορά. Οι τρεις αυτοί τόποι είναι οι τρεις πατρίδες μου, η καθεμιά με τη δική της επιρροή στον ψυχισμό μου, τις αντιλήψεις μου, το πώς προσλαμβάνω την πραγματικότητα και, κατά συνέπεια, πώς γράφω ιστορίες που διαδραματίζονται στους τόπους αυτούς, τα πρόσωπα που επιλέγω.

-Το queer στοιχείο, ο πειραματισμός και η φεμινιστική ματιά είναι σταθερά στο έργο σας. Πώς συνδέονται με τις επιλογές μορφής και ύφους που κάνετε στα διηγήματα;

Βέβαια έχω εκδώσει δοκίμια για την queer αισθητική, καθώς και για τη φεμινιστική ή πιο συγκεκριμένα τη «θηλυκή» γραφή (που, σύμφωνα με την Ελέν Σιξού, μπορεί να γραφτεί από οποιοδήποτε φύλο, μια που πηγάζει από το υποσυνείδητο, όπου δεν υπάρχει διαφοροποίηση αλλά μια συνεχής μεταμόρφωση). Είναι δηλαδή μεγάλη συζήτηση. Πάντως, τα τρία στοιχεία που αναφέρετε συνδέονται άμεσα με τις επιλογές μορφής και ύφους των διηγημάτων. Το πώς προσλαμβάνω το φύλο και τη σεξουαλικότητα, για παράδειγμα, με ωθεί στον πειραματισμό όσον αφορά τη φόρμα και το ύφος που επιλέγω – που συχνά εμπεριέχει ένα υποδόριο χιούμορ και μια κάποια αποσπασματικότητα. Επίσης, τα πρόσωπα και οι καταστάσεις για τα οποία γράφω επηρεάζουν τη μορφή των διηγημάτων με τη γλώσσα τους, τον τρόπο σκέψης τους, τον ρυθμό τους. Αναπόφευκτα, υπάρχει μια κριτική στάση απέναντι στην κυρίαρχη ιδεολογία.

-Εχετε ζήσει και δημιουργήσει τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Πώς έχει επηρεάσει αυτό το «διπλό βλέμμα» τη ματιά σας πάνω στον άνθρωπο και την κοινωνία;

Πιστεύω ότι από πλευράς γραφής, η «ελληνικότητα» και η «αγγλικότητα» αναπόφευκτα συγκρούονται, ανασχηματίζονται και δημιουργούν ένα υβριδικό ύφος, όπου συνυπάρχουν είτε σαν κύριο κείμενο είτε σαν subtext η καθεμία.

-Η εμπειρία της καραντίνας γέννησε την πρώτη σας ταινία μικρού μήκους. Τι σας προσέφερε το κινηματογραφικό μέσο που δεν σας έδινε μέχρι τότε το θέατρο ή η λογοτεχνία;

Το κύριο και ιδιαίτερα εμπνευστικό στοιχείο της ήταν η ελευθερία έκφρασης μέσα στον εγκλεισμό και ο τρόπος γραφής που προέκυψε. Είχα την ιδέα, έγραψα και ηχογράφησα το κείμενο και το πέρασα στη μουσικοσυνθέτρια Μαρία Βουμβάκη. Εκείνη πρόσθεσε μουσική πάνω στο ηχογραφημένο κείμενο. Το επόμενο στάδιο ανήκε στη χορογράφο/χορεύτρια Λήδα Δουμουλιάκα, που χορογράφησε και κατέγραψε τον χορό σύμφωνα με το κείμενο και τη μουσική. Τέλος, αυτό το σύνολο το έστειλα στην COM.ODD.OR_Σόφη Παπαδοπούλου, video artist, που πρόσθεσε video art. Αυτό γινόταν μέσα στην απομόνωση του σπιτιού της καθεμίας. Όλη η διαδικασία βέβαια σε συνεχή και φιλικό διάλογο μαζί μου. Αυτή η συλλογική και αρμονική συνεργασία πολλών μέσων για ένα ενιαίο αποτέλεσμα, ενώ ταυτόχρονα διατηρούσαμε η καθεμία την προσωπική της αισθητική έκφραση, ήταν απελευθερωτική. Επαναλαμβάνουμε το καλοκαίρι την ίδια μέθοδο στο πρότζεκτ ACorporealPath, που είναι μέρος της εκδήλωσης WAC25 της Σχολής Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας.

-Εχετε διδάξει δημιουργική και θεατρική γραφή. Ποιο είναι το πιο σημαντικό που προσπαθείτε να μεταδώσετε στους φοιτητές και στις φοιτήτριές σας;

Πιστεύω ακράδαντα στη μέθοδο διδασκαλίας που δίνει έμφαση στην ενθάρρυνση και τον διάλογο. Βίωσα την αποτελεσματικότητά της. Είδα παιδιά με ταλέντο να υποκύπτουν στην αλαζονεία («δεν χρειάζομαι μάθηση εγώ») και να καταστρέφουν το ταλέντο τους. Και ικανά παιδιά που ανέπτυξαν δυνατή γραφή με την αφοσίωση στο έργο τους. Μαθαίνουν να σκέφτονται με ερωτήσεις, αντί να έχουν προκάτ απαντήσεις. Τι γράφεις; Γιατί γράφεις; Έχεις κάτι να πεις; Το πιστεύεις; Είναι χιλιοειπωμένο ή κάτι διαφορετικό; Πώς αλλιώς θα μπορούσες να το πεις αυτό ή εκείνο; Ανοιχτά μυαλά, περιέργεια, εξερεύνηση. Το πιο σημαντικό λοιπόν που προσπαθώ να μεταδίδω είναι η ήρεμη αυτοπεποίθηση στις δυνατότητές τους, στη δική τους πρόσληψη της πραγματικότητας και της φαντασίας, χωρίς να χτίζουν τοίχους γύρω από αυτό. Και, φυσικά, στην αναγκαιότητα της επιμέλειας και της επιμονής.

-Από τα θέατρα του Λονδίνου και της Νέας Υόρκης μέχρι τις queer σκηνές της Αθήνας και τις σελίδες ενός διηγήματος, υπάρχει κάποιο κοινό νήμα που διατρέχει όλο το έργο σας;

Η βαθιά ανάγκη και επιθυμία έκφρασης και επικοινωνίας διατρέχει τα πάντα.

-Κλείνοντας, τι εύχεστε να πάρει μαζί του ο αναγνώστης φεύγοντας από αυτό το Πεδίο; Ενα συναίσθημα, μια σκέψη;

Μια αίσθηση συγγένειας ή ενός ανοίγματος σε άγνωστες εμπειρίες. Μια ικανοποίηση, μια αισθητική απόλαυση, μια αναγνώριση βιωμάτων. Μια σκέψη ότι «κι εγώ το έχω νιώσει αυτό, αλλά δεν μπορούσα να το εκφράσω» ή «για δες, ποτέ δεν το σκέφτηκα αυτό». Μια αίσθηση του ανήκειν μέσα στη διαφορετικότητα σαν φυσική κατάσταση.ω