Μια σπουδαία αρχαία πόλη, η δεύτερη σε σπουδαιότητα μετά την Αρχαία Μεσσήνη, έχει αρχίσει να έρχεται στο φως. Είναι η Αρχαία Θουρία στην οποία έχει αρχίσει να διενεργείται συστηματική ανασκαφή από το 2009 με την ευθύνη της δρ. αρχαιολόγου Ξένης Αραπογιάννη, διευθύντριας της ΛΗ' Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων.
Μιλήσαμε μαζί της για την σπουδαιότητα των ευρημάτων που έρχονται στο φως, ενώ μας εξέφρασε και την αγωνία της για την έλλειψη χρηματοδοτικών μέσων που κάνουν την ανασκαφή να παραμένει στάσιμη.
"Στην Αρχαία Θουρία έχουμε μια συστηματική ανασκαφή η οποία έχει ξεκινήσει εδώ και δύο χρόνια, υπό την αιγίδα της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας. Το να συνεχιστεί βεβαίως είναι πρόβλημα χρημάτων. Μιλάμε για μια πολύ σημαντική ανασκαφή, σπουδαία για το Δήμο Καλαμάτας τώρα ειδικά με την διεύρυνσή του, στον οποίο ανήκει η Αρχαία Θουρία μαζί με τα Ελληνικά και τα Ακοβίτικα. Τη μεγαλύτερη σπουδαιότητα την έχει -πιστεύω- η Αρχαία Θουρία γιατί είναι ένας πολύ εκτεταμένος χώρος, ένας χώρος που τώρα αναδεικνύεται. Ολοι ξέραμε ότι η Αρχαία Θουρία ήταν μια αρχαία πόλη πολύ σημαντική. Ηταν η σπουδαιότερη πόλη της Μεσσηνίας πριν από την ίδρυση της Αρχαίας Μεσσήνης και μετά, όταν ιδρύθηκε η Αρχαία Μεσσήνη, ήταν η δεύτερη σε δύναμη πόλη της Μεσσηνίας.
Είναι λοιπόν εξαιρετικά εκτεταμένη και είναι μια πόλη που έχει μια τεράστια χρονολογική εξέλιξη και διάρκεια, καθώς τα πρώτα αρχαιολογικά δείγματα τα έχουμε ήδη από την τρίτη χιλιετία προ Χριστού. Υπάρχουν ενδείξεις ότι υπήρχε κατοίκηση στην πρωτοελλαδική εποχή. Στη συνέχεια έχουμε κατοίκηση στην μυκηναϊκή εποχή, που έχουμε το περίφημο νεκροταφείο των 16 θαλαμωτών μυκηναϊκών τάφων, εξαιρετικά μνημεία ανασκαμμένα τα οποία έχουν και στέγαστρα και έχουν διαφυλαχτεί πάρα πολύ καλά. Οι επισκέπτες μάλιστα εντυπωσιάζονται, καθώς δεν το φαντάζονται ότι υπάρχει τέτοιος αρχαιολογικός χώρος δίπλα στην Καλαμάτα.
Στη συνέχεια έχουμε κατοίκηση στους γεωμετρικούς χρόνους, στους κλασικούς, στους ελληνιστικούς χρόνους, στη ρωμαϊκή εποχή μέχρι και την τουρκοκρατία. Εχουμε δηλαδή μια διαχρονικότητα κατοίκησης του χώρου κι αυτό είναι το πολύ σημαντικό".
Οπως μας εξηγεί η κ. Αραπογιάννη η πόλη άλλαζε μορφή σε κάθε εποχή και προστίθεντο νέα οικοδομήματα.
"Στην κλασική και ελληνιστική εποχή έχουμε μάλιστα τη μεγάλη άνθηση όπου έχουμε τα μεγάλα κτήρια, την ακρόπολη, τα τείχη της, δημόσια κτήρια τα οποία βγαίνουν με αυτή την ανασκαφή στο φως. Είχαμε ενδείξεις, άφθονο αρχιτεκτονικό υλικό διάσπαρτο παντού. Η συστηματική ανασκαφή είναι τώρα σε εξέλιξη - και μόνο ότι την έχει υπό την αιγίδα της η Αρχαιολογική Εταιρεία δείχνει τη σπουδαιότητά της. Αλλες ανασκαφές υπό την αιγίδα της είναι η ανασκαφή της Αρχαίας Μεσσήνης υπό τη διεύθυνση του καθηγητή Αρχαιολογίας Πέτρου Θέμελη και η ανασκαφή στην Ικλαινα που κάνει ο καθηγητής του Πανεπιστημίου του Σεν Λιούις Μιχάλης Κοσμόπουλος.
Ο οποίος παρεμπιπτόντως έχει βρει ένα μυκηναϊκό κέντρο στην Ικλαινα που είναι πάρα πολύ σημαντικό. Να σημειωθεί επίσης ότι η Αρχαιολογική Εταιρεία υπό την αιγίδα της σε όλη την Ελλάδα έχει ελάχιστες ανασκαφές".
Τα στοιχεία που έρχονται στο φως με την αρχαιολογική σκαπάνη είναι σημαντικά, ενώ η αρχή της έρευνας το 2009 έγινε χάρις την ευαισθησία της προέδρου της Καπνοβιομηχανίας Καρέλια.
"Αυτή η συστηματική ανασκαφή που γίνεται στην Αρχαία Θουρία με τη δική μου διεύθυνση, έχει αποκαλύψει πάρα πολύ σημαντικά πράγματα. Δηλαδή έναν πυρήνα που περιλαμβάνει ναούς, επιγραφές που μας έχουν ταυτίσει τα μνημεία που έρχονται στο φως, ευρήματα και τώρα πλέον έχει αρχίσει και έρχεται στο φως μια πόλη εφάμιλλη και ισάξια με την Αρχαία Μεσσήνη. Αυτή όμως η ανασκαφή χρειάζεται ενίσχυση για να προχωρήσει. Πρέπει να το ξαναπώ ότι την πρώτη χρονιά της ανασκαφής μπορέσαμε και την πραγματοποιήσαμε με χορηγία από την κυρία Βίκυ Καρέλια, η οποία βοήθησε σημαντικά ώστε να ξεκινήσουμε αυτή την ανασκαφή το 2009. Εκτοτε όμως κανείς άλλος χορηγός δεν βρέθηκε".
Η αλήθεια είναι ότι απαιτούνται μεγάλα ποσά για την πραγματοποίηση μιας ανασκαφής, ωστόσο τα ευρήματα που βγαίνουν κάθε φορά, δικαιώνουν απόλυτα την όποια οικονομική παροχή των χορηγών, σημειώνει η Ξένη Αραπογιάννη.
"Ναι απαιτούνται μεγάλα ποσά τα οποία ωστόσο δεν είναι αναγκαίο να διατεθούν από την αρχή, αλλά σταδιακά ώστε να βγάζουμε κάποιες ανασκαφικές περιόδους, να δουλεύουμε και να μην μείνει αυτή η ανασκαφή λόγω έλλειψης χρημάτων.
Τα στοιχεία που βγαίνουν κάθε φορά είναι εκπληκτικά. Για την Αρχαία Θουρία, το μόνο που ξέραμε ήταν ότι υπήρχε εκεί η αρχαία πόλη. Ωστόσο τώρα αρχίζουμε με τα ευρήματα των ανασκαφών να μαθαίνουμε στοιχεία γι' αυτήν την πόλη. Δεν είχαμε μνημεία στην επιφάνεια, τα οποία τώρα αποκαλύπτονται. Αυτή τη στιγμή είμαστε σε ένα σημείο εκτός των τειχών της πόλης, που ούτε καν το φανταζόμαστε ότι υπήρχαν αρχαία οικοδομήματα, τα οποία ούτε ο Παυσανίας τα ήξερε και δεν τα έχει περιγράψει".
Εκείνο που μας κάνει εντύπωση είναι πως και το κράτος δεν χρηματοδοτεί μια τόσο σπουδαία δουλειά, ωστόσο η κ. Αραπογιάννη μας εξηγεί:
"Πρόκειται για συστηματικές ανασκαφές οι οποίες δεν χρηματοδοτούνται από το υπουργείο, αλλά θα πρέπει ο ανασκαφέας να βρίσκει τρόπο, να βρίσκει χορηγούς δηλαδή ώστε να κάνει τις ανασκαφές. Αν δεν βρεθούν λοιπόν χορηγοί ή κάποιο πρόγραμμα στο οποίο μπορεί να ενταχθεί χρηματοδοτικά τότε αυτή η τόσο σπουδαία ανασκαφή δεν θα μπορέσει να συνεχιστεί".
Οσο για το χρόνο ολοκλήρωσης της ανασκαφής σε μια τόσο σπουδαία αρχαία πόλη, η διευθύντρια της ΛΗ' ΕΠΚΑ σημειώνει:
"Αυτές οι ανασκαφές δεν εξαντλούνται ποτέ. Οταν έχεις μια ολόκληρη αρχαία πόλη, ποτέ δεν μπορείς να προσδιορίσεις χρονικά πότε τελειώνει μια ανασκαφή, διότι συνεχώς μπορεί να προκύπτουν ευρήματα. Εδώ ξέρουμε βέβαια ότι έχουμε μια μεγάλη αρχαία πόλη και μια αρχαία πόλη δεν ανασκάπτεται σε μια γενιά. Εμείς απλώς ξεκινήσαμε. Βέβαια πιστεύω ότι ο συγκεκριμένος αρχαιολογικός χώρος μπορεί να αξιοποιηθεί και να γίνει επισκέψιμος όχι μόνο για το τμήμα της συστηματικής ανασκαφής που κάνουμε τώρα, στα κτήρια των κλασικών χρόνων. Εχουμε τα μυκηναϊκά και τον ηγεμονικό θολωτό μυκηναϊκό τάφο της Ανθειας ο οποίος είναι ένα εκπληκτικό μνημείο και έχει δώσει εξαιρετικά ευρήματα - μέρος των οποίων εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Μεσσηνίας".
Τέλος, η Ξένη Αραπογιάννη τόνισε ότι ο αρχαιολογικός πλούτος της Μεσσηνίας είναι ανεξάντλητος και απλώς έχει γίνει μια καλή αρχή για την ανάδειξή του.
"Θα μπορούσε η Μεσσηνία να γίνει ένα μεγάλο αρχαιολογικό πάρκο, καθώς έχουμε πολύ σημαντικά μνημεία με κορυφαία την Αρχαία Μεσσήνη και το Ανάκτορο του Νέστορα. Επίσης στη Βοϊδοκοιλιά και την Περιστεριά έχουμε θολωτούς μυκηναϊκούς τάφους. Σε όλη την Τριφυλία και την Πυλία μπορεί να γίνει ένα δίκτυο επίσκεψης θολωτών μυκηναϊκών τάφων που αποτελούν σπάνια μνημεία. Η Μεσσηνία έχει το προνόμιο να θεωρείται κατ' εξοχήν τόπος όπου υπάρχει τεράστια μυκηναϊκή ανάπτυξη. Και δεν είναι μόνο αυτά, υπάρχουν και τα βυζαντινά μνημεία που επίσης είναι σπουδαία".
Μαρία Τομαρά
