Το φαράγγι του Βυρού βρίσκεται στη δυτική πλευρά του Ταΰγετου, στη μεσσηνιακή Μάνη. Το ψηλότερο σημείο του φαραγγιού βρίσκεται σε υψόμετρο 1.400 μέτρων.
Πιστεύεται ότι κατά την αρχαιότητα, κατά μήκος του φαραγγιού διερχόταν η αρχαία Βασιλική Οδός, η οποία ένωνε την αρχαία Σπάρτη με το λιμάνι της Καρδαμύλης στο Μεσσηνιακό Κόλπο.
Στα χρόνια του μεσαίωνα, οι κάτοικοι της περιοχής δημιούργησαν σε σπηλιές ή απόκρημνα σημεία του φαραγγιού ειδικά πέτρινα παρατηρητήρια, γνωστά και ως βίγλες. Τα παρατηρητήρια αυτά είχαν ως βασικό σκοπό την προστασία των κατοίκων από τις συχνές επιδρομές των πειρατών. Ήταν κατασκευασμένα έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η οπτική μετάδοση από το ένα στο άλλο ενός μηνύματος για κάποια πιθανή επιδρομή.
Τα παρατηρητήρια αυτά χρησιμοποιήθηκαν και κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας και του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, ως καταφύγια για τους εκάστοτε κυνηγημένους. Στις μέρες μας, απομεινάρια από την Βασιλική οδό και τα λίθινα παρατηρητήρια εντοπίζονται σε διάφορα σημεία του φαραγγιού.
Από τη χρήση της κοίτης του ποταμού (Βασιλική υδάτινη οδός- Βασιλική υδροδός- Βυρός), εξ άλλου, πιθανολογείται ότι πήρε και ο ποταμός το όνομα: Βυρός.
Οι πλαγιές του Ταΰγετου κατά μήκος του φαραγγιού είναι γεμάτες από δάση μαυρόπευκου και κεφαλληνιακής ελάτης. Ανάμεσα τους εντοπίζονται και άλλα είδη δέντρων, όπως κέδροι, κυπαρίσσια και καρυδιές.
Μονή του Σωτήρος
Στο φαράγγι του Βυρού, κοντά στη Μονή Λυκάκη, βρίσκεται η Μονή του Σωτήρος. Σύμφωνα με έγγραφο του 1681, η Μονή κτίσθηκε τον 14ο αιώνα. Η ανακαίνισή της πραγματοποιήθηκε το 1807 βάσει εγχάρακτης επιγραφής που βρίσκεται στη δυτική πλευρά του ιερού. Λέγεται ότι στη Μονή Σωτήρος ανήκει Ευαγγέλιο του Ευαγγελιστή Λουκά.
Ο ναός, αφιερωμένος στην Μεταμόρφωση του Σωτήρα, βρίσκεται μέσα στη Μονή Σωτήρος, είναι τύπου βασιλικής μονόκλιτης με οκτάπλευρο τρούλο και μεγάλο περίβολο μπροστά στο ναό. Νοτιοδυτικά του περιβόλου σώζονται 2 ορθογώνια κτίσματα που φέρουν ως χρονολογίες τα έτη 1864 και 1900. Στα βόρεια του ναού διακρίνονται βραχώδη σπήλαια. Ο μοναστηριακός ατείχιστος χώρος περιλαμβάνει ακόμη ένα ελαιοτριβείο και ένα μελισσουργείο.
Η Mονή του Σωτήρος, κάθε χρόνο στις 6 Αυγούστου, προσελκύει κατοίκους και επισκέπτες των γύρω περιοχών, οι οποίοι καταφτάνουν με τα αυτοκίνητά τους διαμέσου χωματόδρομου που ξεκινά από το χωριό Πετροβούνι πάνω από την Καρδαμύλη και τερματίζει στην κοίτη του φαραγγιού, απέναντι από τη Mονή.
Αδύνατον να μείνει κανείς ασυγκίνητος μπροστά στις ομορφιές της ελληνικής φύσης και τα καλντερίμια της Μάνης. Η περιοχή της Καρδαμύλης είναι ένας από τους μικρούς πεζοπορικούς παραδείσους της Ελλάδας.
Ο πεζοπόρος μπορεί να συνδυάσει μονοπάτια ή δρομάκια και να συνθέσει τη δική του διαδρομή. Οι περισσότερες πεζοπορικές διαδρομές γύρω από την Καρδαμύλη είναι κατάλληλες για παιδιά.
Μια ανάσα στην Αγία Σοφία, με θέα στον κάμπο της Καρδαμύλης, είναι απαραίτητη πριν αρχίσεις να κατηφορίζεις στο μικρό μονοπάτι που οδηγεί στην παλιά πόλη της Καρδαμύλης.
Ο ναός της Αγίας Σοφίας είναι σταυροειδής και κατασκευασμένος από πορόλιθο. Οι λεπτεπίλεπτες αναλογίες του και ο διπλός τρούλος του εντυπωσιάζουν τον επισκέπτη. Παλαιότερα ήταν μοναστήρι, ενώ μια επιγραφή αναφέρει ότι η εκκλησία κατασκευάστηκε το 1630 και αγιογραφήθηκε το 1700 από τον Γεώργιο Μακρυμάλλη, ονομαστό αγιογράφο.
Μονή Λυκάκη
Παλιά Καρδαμύλη
Πρόκειται για ένα οχυρωμένο σύμπλεγμα από πυργόσπιτα, χτισμένα γύρω από την όμορφη εκκλησία του 18ου αιώνα, τον Άγιο Σπυρίδωνα. Όλη η περιοχή, καθώς και το οχυρωμένο συγκρότημα, ανήκαν στη γνωστή οικογένεια των καπεταναίων Mούρτζινων-Tρουπάκηδων, οι οποίοι ήταν το αντίπαλο δέος των Mαυρομιχάληδων στην κυριαρχία της Mάνης.
H Παλιά Kαρδαμύλη έχει μεγάλη ιστορία και έπαιξε σημαντικό ρόλο στον απελευθερωτικό αγώνα ενάντια στους Τούρκους. Περνώντας από την καστρόπορτα στην αυλή του πύργου του Μούρτζινου, θα δείτε τη μαρμάρινη επιγραφή από τα απομνημονεύματα του Κολοκοτρώνη: «και εις τας 6 Iανουαρίου ήλθα εις το σπίτι του πατρικού μου φίλου καπετάν Παναγιώτη Tρουπάκη».
Ήταν στην Παλιά Καρδαμύλη που βρέθηκε ο Κολοκοτρώνης για να οργανώσει την επανάσταση και να ξεκινήσει τον απελευθερωτικό αγώνα, στις 22 Μαρτίου του 1821, όταν ξεκίνησε μαζί με 2.500 Μανιάτες να απελευθερώσει την Καλαμάτα, την Τρίπολη και μετά το Ναύπλιο.
Σήμερα, στο οχυρό συγκρότημα στεγάζεται Μουσείο – σταθμός ενημέρωσης των επισκεπτών για την πολιτισμική κληρονομιά της Μάνης. Στην οχυρή κατοικία («οντάς») του συγκροτήματος φιλοξενείται μόνιμη έκθεση με θέμα «Μανιάτικοι οικισμοί», η οποία περιλαμβάνει πλούσιο εποπτικό υλικό και λίγα χαρακτηριστικά αντικείμενα. Ο ναός του Αγ. Σπυρίδωνα, ο πολεμόπυργος, το ελαιοτριβείο και ο εξωτερικός περίβολος αποκαταστάθηκαν το 2014.
Το οχυρωμένο συγκρότημα των Μούρτζινων – Τρουπάκηδων λειτουργεί Σαββάτο - Κυριακή 8.30 το πρωί με 3.30 το μεσημέρι. Δευτέρα - Παρασκευή οι επισκέψεις γίνονται κατόπιν συνεννόησης με την ΕΦΑ Μεσσηνίας, στα τηλ. 27210 73638 και 27210 63100 (ΕΦΑ Μεσσηνίας). Η γενική είσοδος είναι 3 ευρώ, και 2 ευρώ το μειωμένο.
