Η Καλαμάτα ως γνωστό, πριν την επέκταση του Σχεδίου Πόλεως το 1993, αναπτύσσετο με βάση το σχέδιο πόλης του 1905 σε 3 km2. Η περιοχή της πόλης μετά τις σταδιακές επεκτάσεις του σχεδίου έχει φτάσει στα 9 km2, με αποτέλεσμα 6 km2 περίπου να μετατραπούν από αγροτικές σε αστικές εκτάσεις, χάνοντας τουλάχιστον κατά 50% την υδροληπτική τους ισχύ. Ως αποτέλεσμα, σε περίπτωση μικρών ακόμη βροχοπτώσεων η αναγκαία εκροή στους αγωγούς αποχέτευσης να έχει αυξηθεί, ενώ στις μεγάλες βροχοπτώσεις των τελευταίων χρόνων παρουσιάζονται τα φαινόμενα των πλημμυρών. Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι, για την αναφερόμενη μετατροπή των αγροτικών εκτάσεων σε αστικές, επιβάλλονται με νόμο στους ιδιοκτήτες τους μεγάλες εισφορές σε γη και χρήμα. Ο εν λόγω νόμος προβλέπει και αντίστοιχες εισφορές σε χρήμα εκ μέρους του κράτους για τη δημιουργία έργων υποδομής στις νεοεντασσόμενες περιοχές, συμπεριλαμβανομένης της δημιουργίας κατάλληλου αποχετευτικού δικτύου, όπως και της διεύρυνσης του υπάρχοντος που δέχεται τα επιπλέον νερά των εντασσομένων περιοχών. Δυστυχώς όμως, την ανάπτυξη της πόλης δεν ακολούθησε η απαιτούμενη ανάπτυξη, αύξηση και εκσυγχρονισμός των ομβρίων αγωγών. Μοναδική εξαίρεση αποτελεί ο αγωγός της οδού Ηρώων. Προφανώς ο νόμος, και εδώ, δεν ίσχυσε παρά μόνο για τους πολίτες αγρότες και ιδιώτες, ενώ αντίθετα άφησε αδιάφορο το κράτος και δευτερευόντως τις αυτοδιοικήσεις
Η Καλαμάτα εκτείνεται στις βόρειες και ανατολικές παρυφές του Ταϋγέτου, με αποτέλεσμα να έχουν κατασκευαστεί ή δημιουργηθεί από μόνα τους, ποταμοί, ρέματα, λαγκάδες, μεγάλοι αγωγοί και υπόνομοι για να μεταφέρουν όχι μόνο τα όμβρια ύδατα των αστικών περιοχών της διευρυμένης πόλης μας αλλά και των βουνών που αναφέραμε προς τη θάλασσα. Οι προαναφερόμενες δίοδοι προς τη θάλασσα θα έπρεπε να είχαν προστατευθεί από το ελληνικό κράτος μέσω των αυτοδιοικητικών οργάνων ή και του ιδίου. Συγκεκριμένα, έπρεπε να έχουν γίνει:
1. Οριοθέτηση και αποτύπωση του προαναφερομένου συστήματος απομάκρυνσης των ομβρίων υδάτων, ώστε αυτά να προστατευθούν ως δημόσιες εκτάσεις από τους απαράδεκτους καταπατητές των ρεμάτων, τα οποία εκτρέπουν από τη φύση τους τη ροή και από αυτούς που τα καλύπτουν πετώντας κάθε μορφής μπάζα και απορρίμματα, προκαλώντας μεγάλες ζημιές.
2. Υποχρεωτικός καθαρισμός από τη θαμνώδη και δενδρώδη βλάστηση, η οποία παρεμποδίζει τη φυσική λειτουργία των ρεμάτων και λαγκάδων. Αυτές οι ενέργειες πρέπει να καλύπτονται οικονομικά από θεσμοθετημένους πόρους του ελληνικού κράτους, των αυτοδιοικήσεων ή της Ε.Ε. Δυστυχώς μέχρι σήμερα, τα τελευταία χρόνια καμία από τις ανωτέρω ενέργειες δεν καλύπτεται ή υποχρηματοδοτείται από την πολιτεία και τις αυτοδιοικήσεις. Σε κάθε περίπτωση, οι χρηματοδοτήσεις για τις ανωτέρω ενέργειες είναι αντιστρόφως ανάλογες με τις αυξήσεις των φόρων, ειδικά αυτών που επιβάλλονται στις οικοδομές, οικόπεδα, αγροτεμάχια με την ανεκπλήρωτη προσδοκία της προστασίας από την πλευρά της πολιτείας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, η παρουσία και μόνο του Ε.Ν.Φ.Ι.Α.
Στην Καλαμάτα φέτος τελειώνει η κατασκευή του εθνικού δρόμου (βόρεια παράκαμψη της πόλεώς μας), που διέρχεται μεταξύ αυτής και των παρυφών του ορεινού όγκου του Ταϋγέτου. Είναι βέβαια έργο πνοής η κατασκευή του. Εντούτοις, όπως φαίνεται, η κατασκευή αυτή αποτέλεσε μαζί με τις προαναφερθείσες παραλείψεις βασικό πρόβλημα και αιτία των πλημμυρών διότι:
1. Διετάραξε την μέχρι τώρα φυσική ροή των ομβρίων υδάτων των παρυφών των βουνών του Ταϋγέτου σε δρόμους, ρέματα και λαγκάδες που μετέφεραν τα όμβρια ύδατα προς τη θάλασσα με κάθετη τομή του εθνικού δρόμου και των παράδρομών του σε αυτά.
2. Μείωσε την υδροληπτική ικανότητα των ακάλυπτων εδαφών (αγροτικών καλλιεργειών ως επί το πλείστον) που διετέθησαν για τη διέλευση του ιδίου του εθνικού δρόμου, των πρανών και των παράδρομών του. Η (υποχρεωτική βέβαια αυτή) μείωση του συνόλου του ακάλυπτου εδάφους μπορεί να υπολογιστεί ανά χιλιόμετρο διάνοιξης δρόμου σε 50.000 m2, έκταση που συνεπάγεται αντίστοιχη μείωση της απορρόφησης των ομβρίων υδάτων και αύξησης των ροών των υδάτων.
3. Βασικό πρόβλημα της κατασκευής του εθνικού δρόμου στις πλημμύρες της πόλεώς μας υπήρξε η μεταφορά στις πληγείσες περιοχές μεγαλύτερου όγκου υγρού στοιχείου, περιεχομένου χιλιάδων τόνων λάσπης, φαινόμενο πρωτόγνωρο στην πόλη μας.
Ολα τα ανωτέρω πιστεύω, για πολλούς λόγους και αιτίες, συνέβαλαν στις καταστροφικές πλημμύρες της 7ης Σεπτεμβρίου. Σε αυτά πρέπει να συμπεριληφθεί και η μη ύπαρξη σοβαρής ή ορθής υδρολογικής μελέτης του έργου της κατασκευής του νέου δρόμου ή η μη ορθή εφαρμογή της, κάτι που θα πρέπει να διερευνηθεί από το αρμόδιο υπουργείο και τις αυτοδιοικήσεις, συμπληρώνοντας, βελτιώνοντας και αποκαθιστώντας τις ζημιές που έγιναν ως συνέπεια των ανωτέρω, ενώ η απόδοση των σχετικών ευθυνών είναι απαραίτητη. Αμεση προτεραιότητα αποτελεί η πρόταξη των προαναφερθεισών ενεργειών χρηματοδοτικά από την πολιτεία και τις αυτοδιοικήσεις μέσω των προϋπολογισμών τους και των προγραμμάτων τους, όπως και των κοινοτικών προγραμμάτων. Τέλος, με τα στοιχεία τα οποία επιβεβαιώνονται εκ νέου με τις τελευταίες πλημμύρες της πόλης μας και τη δεδομένη αυξητική τάση της πόλεως, είναι βέβαιο ότι το αποχετευτικό δίκτυο της πόλεως, εντός και εκτός, είναι ανεπαρκές και επιβάλλεται η επισκευή, συντήρηση και αύξησή του.
Δημήτριος Ζαφειρόπουλος
Γεωπόνος και ασχοληθείς επί πολλά έτη με την αυτοδιοίκηση
