Κυριακή, 10 Νοεμβρίου 2019 19:03

Η κακοποίηση της φυσικής κοίτης του χειμάρρου Νέδοντα!

Γράφτηκε από την
Η κακοποίηση της φυσικής κοίτης του χειμάρρου Νέδοντα!

 

Του Γιώργου Θ. Μπένου

Με το νόμο ΑΩΝΕ΄/06.06.1890, ΦΕΚ 131, εγκρίθηκε η εκτέλεση των παρακάτω υδραυλικών έργων στο χείμαρρο Νέδοντα:

«α) Αναδασώσεως και στερεώσεως των εκατέρωθεν του χειμάρρου κλιτύων.

β) Εγκαρσίων φραγμάτων είτε επί του Νέδοντος είτε επί των εις αυτόν εκδιδουσών ρύσεων.

γ) Προχώσεως και διευθετήσεως της υπαρχούσης κοίτης και εν ανάγκη ανορύξεως νέας διά την προς την θάλασσαν εκροήν των υδάτων.

δ) Παντός χρησίμου έργου προς προφύλαξιν των αγρών και της πόλεως Καλαμών κατά τας αναβάσεις του χειμάρρου».

Ο νόμος αυτός θεσπίστηκε σε μία εποχή που οι άνθρωποι είχαν ακόμη σχέση και επαφή με τη φύση και γνώριζαν πολύ καλά τη σημασία των χειμάρρων και τη λειτουργία τους. Ομως, η προσπάθεια αυτή ανεκόπη, όταν το έτος 1960 το κράτος προέβη σε αφαίρεση των υλικών της φυσικής κοίτης του Νέδοντα (μπαλάστρο) και μεταφορά τους δίπλα στον Πάμισο ποταμό. Εκεί, με αυτά τα υλικά του Νέδοντα, κατασκεύασαν παράλληλα προς την κοίτη του ποταμού Παμίσου, ένα εφεδρικό αεροδρόμιο του ΝΑΤΟ.

Η αφαίρεση του μπαλάστρου από τη φυσική κοίτη έγινε σε μήκος τριών χιλιομέτρων περίπου, ξεκινώντας από τη θέση που βρίσκεται το 5ο Δημοτικό Σχολείο Μπενάκη και προχωρώντας προς τα επάνω, δηλαδή ανάντι του ποταμού. Στη θέση της φυσικής κοίτης του Νέδοντα δημιουργήθηκε ένα τεράστιο όρυγμα στο οποίο επί σειρά ετών γινόταν εναπόθεση μπάζων.

Στο τέλος της δεκαετίας του 1960 το κράτος κατασκεύασε στο Νέδοντα, μεταξύ των αρχικών μανδρότοιχων κατάντι του χειμάρρου, τεχνητή κοίτη μήκους 3.100 μέτρων από το ύψος της γέφυρας που βρίσκεται βόρεια της Κεντρικής Αγοράς Καλαμάτας μέχρι την εκβολή του στη θάλασσα. Η επιφάνεια της τεχνητής κοίτης, πλάτους περίπου 16 μέτρων έχει κατασκευασθεί σε όλο το μήκος της από σκυρόδεμα, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει διήθηση του νερού και εμπλουτισμός του υπόγειου υδροφορέα. Οι μανδρότοιχοι της τεχνητής κοίτης του Νέδοντα έχουν ύψος 3 μέτρων. Ενα αρκετά μεγάλο τμήμα της τεχνητής κοίτης του χειμάρρου σκεπάστηκε αργότερα με οροφή από μπετόν.

Το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους, το έτος 1978 γνωμοδότησε ότι η κοίτη του χειμάρρου Νέδοντα ανήκει στην κυριότητα του Δήμου Καλαμάτας (Αριθμός Γνωμοδότησης ΝΣΚ 189/1978).

Ωστόσο, η τεχνητή κοίτη του Νέδοντα αναφέρεται στα κτηματολογικά φύλλα του Εθνικού Κτηματολογίου ως ανήκουσα στην κυριότητα του Ελληνικού Δημοσίου και φέρει ΚΑΕΚ (Κωδικό Αριθμό Εθνικού Κτηματολογίου): 36088 ΕΚ 00524, 36088 ΕΚ 00525, 36088 ΕΚ 00526, 36088 ΕΚ 00527 και 36088 ΕΚ 00528.

Τμήματα της υπόλοιπης κοίτης του χειμάρρου, ανατολικά και δυτικά της τεχνητής κοίτης του, αναγράφονται στο Εθνικό Κτηματολόγιο ως γεωτεμάχια «αγνώστου ιδιοκτήτη», πλην δύο ακινήτων της περιοχής της Κεντρικής Αγοράς Καλαμάτας Α.Ε. (ΚΑΚ Α.Ε.) που φέρουν ΚΑΕΚ 36088 14 65 001 και 36088 14 65 002, η κυριότητα των οποίων ανήκει στο Δήμο Καλαμάτας και στην ΚΑΚ Α.Ε. αντιστοίχως.

Ειρήσθω εν παρόδω, ότι ακίνητα που δεν έχουν εγγραφεί στο Εθνικό Κτηματολόγιο ως ανήκοντα σε ορισμένο πρόσωπο και φέρονται ως ακίνητα «αγνώστου ιδιοκτήτη» θεωρείται ότι ανήκουν στην κυριότητα του Ελληνικού Δημοσίου, μόλις καταστεί οριστική η πρώτη εγγραφή, δηλαδή στις 31.12.2020, σύμφωνα με το άρθρο 102 του ν. 4623/2019, Α 134.

Ολα τα παραπάνω συνιστούν κακοποίηση και όχι διευθέτηση της κοίτης του Νέδοντα, όταν μάλιστα «το κράτος υποχρεούται να διατηρεί τα πάσης φύσεως υδατορεύματα στη φυσική τους κατάσταση προς διασφάλιση της λειτουργίας τους ως οικοσυστημάτων, επιτρέπεται δε μόνον η εκτέλεση των απολύτως αναγκαίων τεχνικών έργων διευθέτησης της κοίτης και των πρανών τους προς διασφάλιση της ελεύθερης ροής των υδάτων αποκλειομένης κάθε αλλοίωσης της φυσικής τους κατάστασης με επίχωση ή κάλυψη της κοίτης τους ή τεχνική επέμβαση στα σημεία διακλάδωσής τους» (βλ. ΣτΕ 572-3/2012 7μ.,899/2011 7μ., 2591/2005 7μ.).

 

Εξίσου κακοποιημένη και η προς οριοθέτηση κοίτη του Νέδοντα...

Εξάλλου, η κατάσταση στην προς οριοθέτηση κοίτη του Νέδοντα είναι το ίδιο κακοποιημένη, τόσο θεσμικά όσο και πραγματικά: Η προς οριοθέτηση κοίτη του Νέδοντα αναφέρεται στο κτηματολογικό φύλλο του Εθνικού Κτηματολογίου ως ανήκουσα στην κυριότητα του Ελληνικού Δημοσίου, φέρει ΚΑΕΚ 36088 ΕΚ 00650 και είναι εμβαδού 173.742 τ.μ.

Στο κτηματολογικό φύλλο του χειμάρρου έχουν εγγραφεί διεκδικήσεις τμημάτων της κοίτης του εκ μέρους ιδιωτών.

Στο ίδιο κτηματολογικό φύλλο ενεγράφη το έτος 2006 η ΚΥΑ 1059404/4627/0010/ 25.07.2006 με την οποία απαλλοτριώθηκε αναγκαστικά τμήμα του Νέδοντα προκειμένου να κατασκευασθεί η γέφυρα του αυτοκινητοδρόμου, χωρίς το Ελληνικό Δημόσιο να οριοθετήσει ολόκληρο το Νέδοντα πριν από την κατασκευή του έργου (βλ. ΣτΕ 572-3/2012 7μ., 899/2011 7μ., 2669/2001 7μ.).

Περαιτέρω, τμήματα της υπόλοιπης κοίτης του Νέδοντα, ανατολικά και δυτικά της προς οριοθέτηση κοίτης του χειμάρρου, αναφέρονται στο Εθνικό Κτηματολόγιο ως γεωτεμάχια, η κυριότητα των οποίων ανήκει σε άλλους ιδιοκτήτες πλην του Δήμου Καλαμάτας ή είναι «αγνώστου ιδιοκτήτη».

Τέλος, οι ανθρώπινες επεμβάσεις στην υπό οριοθέτηση φυσική κοίτη του Νέδοντα, πέραν της αφαιρέσεως των υλικών του για την κατασκευή του αεροδρομίου του ΝΑΤΟ, είναι πρωτοφανείς, μολονότι ο χείμαρρος βρίσκεται εντός περιοχής "Natura"! (βλ. ΣτΕ 1245/2016 7μ., σκέψεις 5 & 11, σελίδα 809 της απόφασης έγκρισης του ΓΠΣ Καλαμάτας ΑΑΠ 77/03.05.2011 και τη στήλη του Ηλία Μπιτσάνη "Επί Τάπητος", με θέμα "Νέδοντας και προτεραιότητες" στην εφημερίδα "Ελευθερία" στις 02.10.2019, στην 4η σελίδα).

- Αραγε, το κράτος με την επιχειρούμενη οριοθέτηση θα λάβει υπόψη του ότι «σκοπός της οριοθέτησης είναι η αποτύπωση της φυσικής κοίτης του χειμάρρου λαμβανομένου υπόψη του χαρακτήρα του, αφενός ως υδρογεωλογικού στοιχείου και αφετέρου ως οικοσυστήματος, και επομένως η αποτύπωση αυτή δεν στηρίζεται μόνο στην πραγματική κατάσταση της κοίτης, η οποία ενδεχομένως έχει διαμορφωθεί και κατόπιν αυθαιρέτων επιχώσεων ή άλλων ανθρωπίνων επεμβάσεων»; (βλ. ΣτΕ 572-3/2012 7μ., 899/2011 7μ.,2591/2005 7μ., 2215/2002 7μ.).

- Αραγε, το κράτος με την επιχειρούμενη οριοθέτηση θα λάβει υπόψη του ότι «τα υδατορεύματα προστατεύονται καθ’ όλη τους την έκταση και ανεξάρτητα από τις διαστάσεις τους, ώστε να διατηρείται η φυσική τους κατάσταση και να διασφαλίζεται η επιτελούμενη από αυτά λειτουργία της απορροής των υδάτων»; (βλ. ΣτΕ 572-3/2012 7μ., 899/2011 7μ., 3849/2006 7μ., 319/2002, 2669/2001 7μ. κ.ά.).

Κατά την παρούσα επιχειρούμενη οριοθέτηση της κοίτης του χειμάρρου Νέδοντα, πρέπει να του αποδοθεί ολόκληρη η φυσική κοίτη του. Αυτό επιβάλλουν η σημειούμενη κλιματική αλλαγή, οι σύγχρονες τάσεις επαναφοράς των φυσικών χαρακτηριστικών στους ποταμούς και στους χειμάρρους, η Κοινοτική Νομοθεσία, το Σύνταγμα και η πάγια νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας. Δηλαδή, πρέπει να αποτυπωθεί ολόκληρη η φυσική κοίτη του Νέδοντα και να διατηρηθεί ο χείμαρρος ανοικτός σε όλο το μήκος του.

Σημαντικές πληροφορίες για το χείμαρρο Νέδοντα υπάρχουν στην έγκριση του σχεδίου διαχείρισης κινδύνων πλημμύρας λεκανών απορροής ποταμών του υδατικού διαμερίσματος Δυτικής Πελοποννήσου (ΕL01) και της αντίστοιχης στρατηγικής μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων στο ΦΕΚ Β 2640/05.07.2018.

 

* Στη φωτογραφία: Έργασίες κατασκευής της τεχνητής κοίτης του Νέδοντα στο τέλος της δεκαετίας του 1960


NEWSLETTER