24 Ιουλίου 1923: στη Λωζάνη της Ελβετίας υπεγράφη η ομώνυμη Συνθήκη, που επικύρωσε τη δημιουργία του νέου τουρκικού κράτους και τις σχέσεις του με τους γείτονες και τις μεγάλες δυνάμεις της εποχής. Η προηγούμενη Συνθήκη των Σεβρών του 1920, που προέβλεπε το διαμελισμό της Τουρκίας και την Ελλάδα «των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών» ήταν ήδη παρελθόν.
Η νέα Τουρκία του Μουσταφά Κεμάλ, θα ήταν πλέον εθνικά και θρησκευτικά ομοιογενής, με σαφώς οριοθετημένα σύνορα, δυτικού τύπου πολιτική δομή και νομικό σύστημα αλλά και με κοσμικό χαρακτήρα στους θεσμούς της. Ανελάμβανε επίσης ρητές και συγκεκριμένες δεσμεύσεις για σεβασμό των μικρών θρησκευτικών μειονοτήτων στη χώρα
Τις δεσμεύσεις αυτές βέβαια ελάχιστα σεβάστηκε και εκτεταμένα παραβίασε τις επόμενες δεκαετίες. Παρέμεινε όμως τουλάχιστον σχετικά πιστή στην κεμαλική κληρονομιά και εντάχθηκε σε διεθνείς οργανισμούς, όπως το ΝΑΤΟ και το Συμβούλιο της Ευρώπης, εμπεδώνοντας τη θέση της εντός του λεγόμενου δυτικού κόσμου, έστω και με αρκετές ιδιαιτερότητες.
Η Αγία Σοφία ως συμπλεγματικό «λάφυρο»: ολοταχώς προς τον ισλαμικό αυταρχισμό
24 Ιουλίου 2020: Σχεδόν εκατό χρόνια μετά τη Λωζάνη, το καθεστώς Ερντογάν έθεσε επίσημα την «ταφόπλακα» στον κεμαλισμό, μετατρέποντας ξανά το εμβληματικό μνημείο της Αγίας του Θεού Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη σε ισλαμικό τέμενος με μια κακόγουστη φιέστα.
Η προκλητική και εξόχως συμβολική αυτή κίνηση ήλθε ως αδιάσπαστος κρίκος μιας αλυσίδας ενεργειών σε γεωπολιτικό, διπλωματικό και στρατιωτικό πεδίο που αποδεικνύουν έμπρακτα την υλοποίηση της αναβίωσης ενός νεοοθωμανικού εθνικισμού με αυταρχικό πρόσημο στο εσωτερικό της χώρας και τη de facto ανάδειξη στο εξωτερικό ενός κράτους-πειρατή που εκμεταλλεύεται αδίστακτα το θρησκευτικό φανατισμό και περιφρονεί προκλητικά το διεθνές δίκαιο και τις αξίες του δυτικού πολιτισμού.
Προηγήθηκε άλλωστε η ποσοτική και ποιοτική κλιμάκωση των παραβιάσεων της ελληνικής και κυπριακής κυριαρχίας και Α.Ο.Ζ στο Αιγαίο και τη Μεσόγειο. Πώς θα αντιδράσουν όμως Δύση και Ελλάδα σε όσα προηγήθηκαν και κυρίως σε όσα θα ακολουθήσουν;
Το μήνυμα της 24ης Ιουλίου: Λωζάνη ή Σέβρες για την ερντογανική Τουρκία;
Η χλιαρή έως αδιάφορη αντίδραση της διεθνούς κοινότητας στις κλιμακούμενες τουρκικές προκλήσεις με κορωνίδα την Αγία Σοφία είναι σίγουρα «βούτυρο στο ψωμί» του Ερντογάν. Ο «κολλητός» του Αμερικανός Πρόεδρος σιωπά ασχολούμενος με την επανεκλογή του, ο «ορθόδοξος» Ρώσος Πρόεδρος μετέφερε την «έντονη δυσαρέσκεια» της κοινής του γνώμης προτάσσοντας όμως τις μπίζνες με πυραύλους, αγωγούς και πυρηνικά εργοστάσια, το ΝΑΤΟ ως συνήθως «αγνοείται», οι Ευρωπαίοι «εταίροι» μας «λυπήθηκαν» πολύ, αλλά συνεχίζουν ακάθεκτοι τις πωλήσεις οπλικών συστημάτων στην Τουρκία (ιδίως Γερμανία και Ιταλία) και αρνούνται να συναινέσουν σε αυστηρές κυρώσεις εις βάρος της.
Και η Ελλάδα; Κυβέρνηση και αντιπολίτευση καταδίκασαν λεκτικά την ιταμή τουρκική πρόκληση ενώ η χώρα μας έθεσε το θέμα σε επίπεδο Ε.Ε πετυχαίνοντας μια ήπια αποδοκιμασία και μια αόριστη υπόσχεση για μελλοντικές κυρώσεις στην Άγκυρα.
Όμως, όλα αυτά καθίστανται πλέον απολύτως ανεπαρκή και ετεροχρονισμένα. Ήρθε η στιγμή η Ευρώπη, και συνολικά ο δυτικός κόσμος, να αναλάβουν δράση ώστε να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά ο «νεο-οθωμανός κουρσάρος».
Ο Ερντογάν δεν μπλοφάρει. Αντίθετα, θα πραγματοποιήσει όλες τις απειλές του με την Κύπρο και την Ελλάδα ως πρώτα θύματα. Και το δείχνει ήδη στο Καστελόριζο. Όσοι λοιπόν επιμένουν ακόμα στη λογική διαλόγου και διευθέτησης διαφορών βάσει του διεθνούς δικαίου με τη σημερινή Τουρκία διακρίνονται είτε από εγκληματική αφέλεια είτε από αντεθνική σκοπιμότητα. Μόνη λύση είναι η επιβολή δια της ισχύος, οικονομικής, πολιτικής και στρατιωτικής. Μόνο αυτό καταλαβαίνει και φοβάται η Τουρκία, διαχρονικά και ανεξαρτήτως ηγεσίας.
Πέραν λοιπόν των όσων αναλυτικά είχαμε εκθέσει σε παρέμβασή μας τον περασμένο Ιούνιο (βλ. φύλλο 6-6-2020), Ελλάδα και Κύπρος πρέπει:
-να προωθήσουν τη μετεξέλιξη των συνεργασιών με Ισραήλ, Αίγυπτο και Γαλλία σε σύμφωνα αμοιβαίας αμυντικής συνδρομής σε περίπτωση επίθεσης ώστε να επαυξήσουν την αποτρεπτική μας ισχύ. Θα το σκεφτεί πάρα πολύ η Τουρκία να συγκρουστεί με άλλους τρεις ισχυρούς στρατούς, εκ των οποίων οι δύο με πυρηνικά όπλα.
-να επιδιώξουν την επιβολή αυστηρών κυρώσεων σε επίπεδο ΕΕ στοχεύοντας πρόσωπα του καθεστώτος και κρίσιμους τομείς της τουρκικής οικονομίας αλλά και την αναστολή της τελωνειακής Ένωσης των δύο μερών, καθώς και την καθολική διακοπή χρηματοδότησης της Τουρκίας για το προσφυγικό.
-να απαιτήσουν την διακοπή εξαγωγών οπλικών συστημάτων εκ μέρους κρατών- μελών της ΕΕ προς την Τουρκία καθώς και την ενεργοποίηση του πακέτου των ψηφισμένων από το αμερικανικό κογκρέσο σημαντικών κυρώσεων που επιδεικτικά παραβλέπει και δεν εφαρμόζει ο Πρόεδρος Trump.
-να προχωρήσουν άμεσα σε επιτάχυνση των εξορύξεων υδρογονανθράκων στην Ανατολική Μεσόγειο με απαίτηση μόνιμης ισχυρής ναυτικής παρουσίας των χωρών προέλευσης των εταιριών εκεί (ιδίως ΗΠΑ, Γαλλία)
-να αναπτύξουν οργανωμένη στρατηγική διεθνούς ανάδειξης των τουρκικών παραβιάσεων της Συνθήκης της Λωζάνης σε κάθε επίπεδο και διεθνή οργανισμό, με έμφαση στην πρόσφατη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί.
-τέλος, η Ελλάδα να προχωρήσει σε μερική αλλά συμβολική υποβάθμιση των διπλωματικών σχέσεων με την Τουρκία, αναστέλλοντας τη λειτουργία του Γενικού Προξενείου της Σμύρνης, που θα προκαλέσει αντίστοιχα την αναστολή λειτουργίας του τουρκικού Προξενείου της Κομοτηνής.
Με το βλέμμα στα ορόσημα του 2021 (200 χρόνια από την ελληνική Επανάσταση του 1821) και του 2023 (100 χρόνια από την ίδρυση της σύγχρονης κεμαλικής Τουρκίας), ο Ερντογάν επιδιώκει τη μείωση της κυριαρχίας Ελλάδας και Κύπρου και την περαιτέρω ενίσχυση του νεο-οθωμανικού του αφηγήματος, πιθανότατα και με υφαρπαγή εδαφών. Χρέος λοιπών όλων των πολιτισμένων λαών, αλλά ιδιαίτερα των Ελλήνων, είναι να αφυπνιστούμε και να καταστήσουμε σαφές στην Τουρκία ότι θα αντιμετωπίσει αναβίωση των απευκταίων για αυτήν «Σεβρών», αν δεν περιοριστεί και αποκαταστήσει έμπρακτα το σεβασμό στην εκ μέρους της κατακρεουργημένη «Λωζάνη».
*Ο Νίκος Θεοδώρου είναι Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω και Διδάκτωρ Δημοσίου και Ευρωπαϊκού Δικαίου της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ludwig-Maximilians του Μονάχου. / Ιστοσελίδα: www.ntheodorou.gr
