Στην Μεσσηνία, η κουβέντα αγγίζει το θέμα των Ρομά, τα πνεύματα αγριεύουν. Και η πιο καλοπροαίρετη προσέγγιση υποχωρεί μπροστά στην αγανάκτηση όσων υποφέρουν από την μικρή ή μεγάλη παραβατικότητα, που βάζει σε κίνδυνο περιουσίες αλλά και ανθρώπινες ζωές. Πώς να μιλήσεις για «ανθρώπινα δικαιώματα» και «ένταξη» σε κάποιον που ζει καθημερινά σκηνές Άγριας Δύσης έξω από την πόρτα του;
Όπως έχει παγιωθεί τις τελευταίες δεκαετίες, η συνύπαρξη με τους Ρομά δημιουργεί τεράστια προβλήματα. Και για «εμάς» και για «αυτούς», αν θέλουμε να κάνουμε τον διαχωρισμό. Υπάρχει όμως πραγματικά διαχωρισμός;
Σε μία άσχημη οικονομική και κοινωνική κατάσταση, το πρώτο θύμα είναι πάντα οι φτωχοί. Ωστόσο, όσο βαθαίνει η κρίση, η ομπρέλα «φτωχοί» χωράει όλο και περισσότερους, και η πίεση απλώνεται όλο και πιο ψηλά στην κοινωνική κλίμακα. Όταν κορυφωθεί, ελάχιστοι μένουν αλώβητοι. Και είναι συνήθως αυτοί που προκάλεσαν την κρίση.
Γιατί άραγε το επίσημο κράτος δεν έχει ασχοληθεί ποτέ ουσιαστικά με τους Ρομά;
Επειδή η κατάσταση αυτή ευνοεί το πελατειακό κράτος και τους εκπροσώπους του. Είναι γνωστές οι επισκέψεις πολιτικών προσώπων σε καταυλισμούς τις παραμονές των εκλογών. Είναι εύκολο άλλωστε να εξαγοράσεις κάποιον που δεν έχει μάθει να επιβιώνει μόνος του.
Άλλος λόγος είναι ότι η περιθωριοποίηση και στοχοποίηση κάποιων ομάδων βοηθά στον έλεγχο όλων των υπόλοιπων. Σε καιρούς κρίσης, ο πληθυσμός στρέφεται προς εξιλαστήρια θύματα, ώστε οι υπεύθυνοι της κατάστασης να ασκούν εξουσία βασισμένοι στον φόβο.
Πραγματικά, παρά τις εξαγγελίες, κανένα ουσιαστικό μέτρο δεν έχει υλοποιηθεί και οι Ρομά παραμένουν στο κοινωνικό περιθώριο. Ως αποτέλεσμα, έχουμε έναν φαύλο κύκλο εγκληματικότητας και συγκρούσεων.
Οι συνθήκες ζωής τους είναι ιδιαίτερα άσχημες: Το 50% ζει σε άθλιες συνθήκες, σε παραπήγματα και καταυλισμούς χωρίς βασικές παροχές. Το 96% ζει στο όριο της φτώχειας. Υπάρχει υψηλή παιδική θνησιμότητα και χαμηλό προσδόκιμο ζωής. Το 70% δεν τελειώνει τη βασική εκπαίδευση. Το 82% ασκεί άτυπη εργασία, ενώ το 27% έχει ως κύρια πηγή εισοδήματος κάποιο κοινωνικό επίδομα. Σε αρκετούς δήμους, οι τοπικές αρχές αρνούνται να τους εγγράψουν στα δημοτολόγιά τους, αποκλείοντας τους ουσιαστικά από όλες τις δημόσιες υπηρεσίες.
Η Ελλάδα έχει επικριθεί από πολλούς διεθνείς οργανισμοί για διακρίσεις απέναντι στους Ρομά (Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κοινωνικών ∆ικαιωµάτων, Επιτροπή κατά των Βασανιστηρίων, Συνήγορος Πολίτη, Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου κ.ά.): Παράνοµες εξώσεις και βίαιες αποµακρύνσεις από καταυλισµούς χωρίς µετεγκατάσταση σε άλλο χώρο, πολλαπλή διάκριση στην πρόσβαση στην εκπαίδευση, την περίθαλψη και την απασχόληση των γυναικών, παιδιά του δρόµου. Οι συνθήκες διαβίωσής τους έχουν καταδικαστεί ως μορφή γκετοποίησης «θεσμοθετημένου απαρτχάιντ».
Ο κοινωνικός αποκλεισμός και οι διακρίσεις έχουν ενταθεί κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης, η οποία έπληξε πρώτα και πιο έντονα τους Ρομά και άλλες ευάλωτες ομάδες της κοινωνίας.
Η αντιμετώπιση της εξαθλίωσης και των κακών συνθηκών διαβίωσης των Ρομά πρέπει να είναι προτεραιότητα. Όχι ως πράξη φιλανθρωπίας, αλλά ως τον μόνο τρόπο να προστατεύσουμε την κοινότητα και να βελτιώσουμε την ζωή μας. Αν δεν παταχθεί άμεσα η παραβατικότητα και δεν ενισχυθεί η κοινωνική τους ένταξη, η όξυνση της οικονομικής κρίσης θα κάνει ακόμα πιο άγριο τον αγώνα για ατομική επιβίωση.
Δεν υπάρχουν εύκολες λύσεις. Πιστεύει σοβαρά κανείς ότι τα επιδόματα και τα μεμονωμένα μέτρα θα λύσουν το πρόβλημα; Πρέπει να σχεδιαστεί μία συνολική πολιτική με αποφασιστικές δράσεις για οριστικές λύσεις.
Μόνο με τη βελτίωση των συνθηκών ζωής και την ένταξη στην κοινωνία θα αποτραπεί η εμπλοκή τους σε κυκλώματα παρανομίας και παραβατικές συμπεριφορές.
Τέτοιες πετυχημένες κινήσεις για ένταξη των Ρομά έχουν γίνει σε πολλές περιοχές του κόσμου, αλλά και στην Ελλάδα. Σε μία προσπάθεια να αναδειχθούν οι δράσεις αυτές και να εξεταστεί η δυνατότητα εφαρμογής τους στον τόπο μας, το ΜέΡΑ25 Μεσσηνίας ανοίγει τον φάκελο «Ρομά». Σε επόμενα άρθρα θα παρουσιαστούν περισσότερες πλευρές του θέματος.