Ένα έργο της προεπαναστατικής εποχής, ένα επαναστατικό μανιφέστο για τον επερχόμενο απελευθερωτικό αγώνα της εθνεγερσίας, ήταν η «Ελληνική Νομαρχία» του «Ανονίμου του Έλληνος»που εκδόθηκε στην Bologna της Ιταλίας το 1806. Η «Νομαρχία» είναι αφιερωμένη στον Ρήγα Φερραίο καιαποτελεί έναν καταστατικό χάρτη για την απελευθέρωση της σκλαβωμένης Ελλάδας. Κατά τον συγγραφέα της, η «Νομαρχία»είναι η«φιλόνομη» πολιτεία που για να συσταθεί, πρέπει να προηγηθεί η απελευθέρωση των υπόδουλων. Θεωρεί δε ότι ο καιρός έχει ωριμάσει καιορίζει ότι η Επανάσταση θα πρέπει να στηριχθεί αποκλειστικά στις δυνάμεις των Ελλήνων.
Μετά τα έργα του Ρήγα η «Ελληνική Νομαρχία» είναι μια έντυπη απόπειρα για την εθνική αφύπνιση. Ο συγγραφέας της όμως,εκτός από τη φλογερή του παρότρυνση για τον ξεσηκωμό,δεν παραλείπει να ψέξει και τους Έλληνες των παροικιών που αφού πλούτισαν, σπούδασαν και μπορούσαν να αντιληφθούν και να εκτιμήσουν την κατάσταση της σκλαβωμένης πατρίδας, δεν επέστρεφαν για να βοηθήσουν στην απελευθέρωσή της:
«…'Ανοίξατε τάώτα τού νοός σας καί προσέξετε είς τούς λόγους τής 'Ελλάδος, ή όποίαάσθενήςκαί γεμάτη άπόπληγάς, μέθλιβεράνφωνήν σάς όμιλεί λέγουσα:
«'Ω 'Ελληνες! 'Ω τέκνα μου! Πού μέάφήσετε; Πώς δέν σάς πονεί δι' έμέ; Διατί μ' έπαρατήσατε; Διατί φεύγετε καίδένέπιστρέφετε πλέον; Τί σάς έκαμα καίδέν μ' ένθυμείσθε; Είς τί σάς έβλαψα καίδένμέάγαπάτε; Ποία μήτηρ έστάθηδυστυχεστέραάπόέμένα; Τί ούν, άγαπητοί; Τί στοχάζεσθε; Τί άποφασίζετε;» Είναι ή πατρίς όπού φωνάζει είς τέτοιον τρόπον. Αύτή είναι όπού κλαίει καίόδύρεται. 'Η άπουσία σας ποτέ δέντήνώφέλησεν, τώρα όμως τήνάφανίζει…»
Το εθνεγερτικό έργο του«Ανονίμου του Έλληνος» έχει σκοπό του να εξεγείρει του υπόδουλουςπροσβλέποντας στην «Ιερά Ελευθερία» όπως την ονομάζει και γι’ αυτό τονίζει τις αδικίες, τηφτώχεια και την τυραννία που βιώνουν. Στην προσπάθειά τουδεν διστάζει να καυτηριάσει τους προύχοντες και τον ανώτερο κλήρο για τη ραθυμία και την απροθυμία τους να συμβάλλουν στον κοινό σκοπό. Σε αυτό το έργο, που το ύφος του είναι ιδιαίτερα οξύ και δεν επιτρέπει τον χαρακτηρισμό του ως προϊόν του νεοελληνικού διαφωτισμού, υπάρχει μια σαφής ανάλυση της φιλοσοφικής, πολιτικής και κοινωνιολογικής κατάστασης της προεπαναστατικής Ελλάδας. Η ανωνυμία του συγγραφέα του, που κρατήθηκε από τον ίδιο για να τον προστατεύει στηδύσκολη και επικίνδυνη προεπαναστατική περίοδο, κάνει την ταυτοποίησή του ιδιαίτερα δυσχερή.
Για την ταυτότητα του ανώνυμου συγγραφέα της «Ελληνικής Νομαρχίας» υπάρχουν πολλές εικασίες. Όμως κατά τον Γεώργιο Βαλέτα, σχεδόν βέβαιος συγγραφέας της θεωρείται ο Κερκυραίος ιατροφιλόσοφος Ιωάννης-Πασχάλης Δονάς(1761-1839). Αυτός ήταν πνευματικά καλλιεργημένοςγιατρόςμε ευρυμάθεια, ένας λόγιος άνθρωπος των γραμμάτων. Σπούδασε Ιατρική και Φιλοσοφία στην Bologna ενώ ταυτόχρονα εργαζόταν σε εμπορική επιχείρηση.Μετά το τέλος των σπουδών του γύρισε στην Κέρκυρα όπου ασκώντας την Ιατρική αλλά και με τις ιατροκοινωνικές και φιλοσοφικές μελέτες του έγινε διάσημος και περιζήτητος. Στη συνέχεια διετέλεσε γιατρός του Αλή-πασά αλλά και δάσκαλος στηνΙόνιο Ακαδημία. Ο Δονάς ξεχώριζε για την «οξύνοιαν, το ορθόν της κρίσεως, την ζωηρότητα της φαντασίας..».
Η «Ελληνική Νομαρχία», αυτό το ελληνοκεντρικό έργο του ιατροφιλόσοφου Ιωάννη-Πασχάλη Δονά, κατάφερε να συνεισφέρει στην αφύπνιση των υποδούλων και να φέρει πίσω πολλούς ξενιτεμένους για την ανάπτυξη της Ελλάδας. Ενδεχομένως μια νέα «Ελληνική Νομαρχία»κι ένας νέος Δονάς είναι και σήμερα αναγκαίοι.
