Επ’ ευκαιρία της Παγκόσμιας Ημέρας για το Θέατρο στην Εκπαίδευση στις 27 Νοεμβρίου, ημέρα που έχει οριστεί από τον Διεθνή Οργανισμό για το Θέατρο στην Εκπαίδευση IDEA (International Drama/Theatre & Education Association), ας κρατήσουμε τις λέξεις Θέατρο, Εκπαίδευση και Δημοκρατία κι ας δούμε παρακάτω πώς εμπλέκονται μεταξύ τους προς όφελος των μελλοντικών πολιτών, των μαθητών.
Δημοκρατική Εκπαίδευση αποτελεί η εκπαίδευση με στόχο την ώθηση και υποβοήθηση των μαθητών προκειμένου να γίνουν υπεύθυνοι και ενεργοί μελλοντικοί πολίτες με σεβασμό προς τις δημοκρατικές αξίες και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Αναπτύχθηκε έντονα κατά τη δεκαετία του 1990 σε Ευρώπη και Αμερική. Κάποια χρόνια νωρίτερα όμως, μεγάλοι φιλόσοφοι, ήδη από την εποχή του διαφωτισμού, όπως οι Ρουσσώ, Καντ και Λόκ, και παιδαγωγοί, όπως ο Κομένιος και αργότερα οι Πεσταλότσι και Φρενέ, διαμόρφωσαν με το έργο τους την αντίληψη ότι η εκπαίδευση μπορεί να θεμελιώσει στις νεωτερικές κοινωνίες την ελευθερία και την αρετή, οι οποίες αποτελούν βασικές αρχές και αξίες της δημοκρατίας.
Ωστόσο ή έννοια της δημοκρατικής εκπαίδευσης είναι ζητούμενο από αρχαιοτάτων χρόνων. Στην αρχαία Ελλάδα και δη στην αρχαία Αθήνα, δεν είχαν όλοι οι πολίτες πρόσβαση στην εκπαίδευση. Για την ακρίβεια οι φτωχοί ήταν σχεδόν ολοκληρωτικά αποκλεισμένοι. Τί έκανε όμως η Αθηναϊκή Δημοκρατία για να φέρει σ' επαφή αυτούς τους πολίτες με τους δημοκρατικούς θεσμούς; Μα φυσικά χρησιμοποιούσε το θέατρο και μάλιστα τους πλήρωνε το εισιτήριο (θεωρικά) και σε αρκετές περιπτώσεις ημερήσια αποζημίωση για να παρακολουθήσουν τις παραστάσεις απρόσκοπτα, αφού θα έπρεπε ν’ απέχουν από τις καθημερινές δραστηριότητες, που τους εξασφάλιζαν τα προς το ζην.
Μέσα από γνωστούς μύθους σε όλους τους πολίτες, η Αθηναϊκή Πολιτεία δίδασκε την πίστη και την υπακοή στους δημοκρατικούς θεσμούς. Είναι χαρακτηριστικό ότι για έναν Αθηναίο πολίτη ήταν μεν κατάπτυστη η απόφαση του Κρέοντα να μην θαφτεί ο προδότης αδερφός (παράβαση των ηθικών νόμων) αλλά εξίσου κατάπτυστη και η επιλογή της Αντιγόνης να μην υπακούσει στις εντολές του Κρέοντα, που ήταν ο εκπρόσωπος της Πόλις (παράβαση των νόμων της πόλης) γι’ αυτό και οι δύο έχουν άσχημο τέλος. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Κ. Καστοριάδης χαρακτηρίζει και τους δύο Απόλιδες. Στις κωμωδίες δίδασκε τους Αθηναίους πολίτες να έχουν κρίση και αντίλογο, να υπερασπίζονται το δίκαιο και να επιδιώκουν τον θρίαμβο του.
Επιπλέον - κι αυτό για εμένα είναι το πιο σημαντικό- έδινε λόγο και στον «τελευταίο» πολίτη μέσα από τον Χορό Τραγωδίας και Κωμωδίας. Ο Χορός επιλεγόταν με κλήρωση από τις 10 φυλές και δικαίωμα συμμετοχής είχαν όλοι οι πολίτες, ασχέτως της κοινωνικής τους θέσης ή των οικονομικών δυνατοτήτων τους. Οποιοσδήποτε πολίτης - μέλος του Χορού (εν Χορώ - εν συνόλω) άρθρωνε λόγο και αντίλογο απέναντι στον κεντρικό ήρωα , αμφισβητούσε, συμφωνούσε ή διαφωνούσε. Μάθαινε να έχει λόγο, μάθαινε ότι έχει λόγο και κυρίως πώς να κάνει δημοκρατικό διάλογο. Δεν είναι τυχαίο ότι ακόμη και Χοροί που υποδύονταν ομάδες σκλάβων έκαναν διάλογο, συμφωνούσαν ή διαφωνούσαν με τον κεντρικό ήρωα.
Κατά αναλογία του τότε, αυτό κάνει το θέατρο σήμερα και κυρίως αυτό κάνει στην τάξη η θεατρική αγωγή. Μέσα από τεχνικές του θεάτρου και του εκπαιδευτικού δράματος δίνει χώρο έκφρασης και λόγο και στον πιο αδύναμο μαθητή και τον διδάσκει ότι ο λόγος του και οι ιδέες του είναι εξίσου σημαντικές με των συμμαθητών του, είτε είναι άριστος στ’ άλλα μαθήματα, είτε όχι. Γιατί εξίσου σημαντικό μ’ όλα τ’ άλλα μαθήματα είναι να μπορώ να εκφράσω αυτό που είμαι, αυτό που θέλω και κυρίως αυτό που πιστεύω αλλά και να μάθουν οι άλλοι να το ακούν και να το σέβονται.
Στην χώρα που γέννησε την Δημοκρατία και το Θέατρο οφείλουμε να προστατεύουμε την έννοια της Δημοκρατικής Εκπαίδευσης και των μαθημάτων που την προάγουν!
*Εκπαιδευτικός ΠΕ 91.01 - Θεατρικής Αγωγής
Απόφοιτος του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών Αθήνας (Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών - ΕΚΠΑ)
Αριστούχος απόφοιτος του Μεταπτυχιακού Προγράμματος « Το Θέατρο ως κοινωνικός και πολιτικός θεσμός στην Μεσόγειο κατά την Αρχαιότητα» του τμήματος Μεσογειακών Σπουδών -Πανεπιστήμιο Αιγαίου .
Βραβευθείσα από την Εθνική Επιτροπή για την UNESCO το 2017 για την εκπαιδευτική προσφορά της σε παραμεθόριες περιοχές.
