Οι πρόσφυγες, που προέρχονται από εστίες κρίσεων και πολέμων, συνεχίζουν να καταφθάνουν στην χώρα μας, βάζοντας σε δοκιμασία το σύστημα προστασίας τους μιας και ενίοτε είναι αναποτελεσματικό για την σωστή και δίκαια μεταχείρισή τους.
Το επικίνδυνο ταξίδι των προσφύγων που πολλές φορές έχει τραγική κατάληξη με πολλούς νεκρούς και αγνοούμενους, ανάμεσά τους πολλά γυναικόπαιδα, συνεχίζεται ακατάπαυστα, με τους διακινητές να τρίβουν τα χέρια τους λόγω των οικονομικών απολαβών.
Τα στοιχεία ποικίλουν και διαφοροποιούνται από έτος σε έτος, κάνοντας τον τελικό απολογισμό και την ανάλογη σύγκριση δύσκολη υπόθεση.
Οι εκθέσεις καταγράφουν το μέγεθος του προβλήματος και υποδεικνύουν το πόσο αναγκαία είναι μια οριστική λύση
Εθνικό σύστημα Ασύλου
Η Ετήσια Έκθεση AIDA 2023 (Asylum Information Database) για την Ελλάδα δόθηκε στην δημοσιότητα παρέχοντας πληροφορίες για τις κύριες αλλαγές που έλαβαν χώρα στο εθνικό σύστημα ασύλου κατά τη διάρκεια του έτους και τις αρχές του 2024.
To Asylum Information Database (AIDA) είναι μια βάση δεδομένων που διαχειρίζεται το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες και τους Εξόριστους (ECRE), η οποία περιέχει λεπτομερείς πληροφορίες για τα εθνικά συστήματα ασύλου σε 23 χώρες, συμπεριλαμβανομένων 19 κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) (Αυστρία, Βέλγιο, Βουλγαρία, Κύπρος, Γερμανία, Ισπανία, Γαλλία, Ελλάδα, Κροατία, Ουγγαρία, Ιρλανδία, Ιταλία, Μάλτα, Ολλανδία, Πολωνία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Σουηδία, Σλοβενία) και 4 χωρών εκτός ΕΕ (Ελβετία, Σερβία, Τουρκία, Ηνωμένο Βασίλειο).
Αφίξεις – νεκροί – αγνοούμενοι
Η Έκθεση μεταξύ άλλων καταγράφει τις πρόσφατες εξελίξεις σχετικά με τη διαδικασία ασύλου, τις συνθήκες υποδοχής, τη διοικητική κράτηση των αιτούντων άσυλο και το περιεχόμενο της διεθνούς προστασίας.
Μεταξύ των κυρίων ζητημάτων που καταγράφονται για το 2023 περιλαμβάνονται:
• Αύξηση των αφίξεων (159%) και υπερδιπλασιασμός του αριθμού νεκρών και αγνοουμένων (799) σε σχέση με το 2022 (343).
• Η συντριπτική πλειοψηφία των αφίξεων συνεχίζει να είναι από χώρες που βιώνουν παρατεταμένες συνθήκες βίας και διώξεων. Σχεδόν ένα στα τέσσερα άτομα που έφτασαν στην Ελλάδα δια θαλάσσης ήταν ανήλικα (24%).
• Το ποσοστό αναγνώρισης διεθνούς προστασίας σε πρώτο βαθμό ήταν 76,7%, καταγράφοντας αύξηση σε σχέση με το 2022 (62,3%).
Σημαντικός παραμένει ο αριθμός ατόμων των οποίων οι αιτήσεις απορρίπτονται χωρίς να εξετασθούν επί της ουσίας, λόγω ορισμού της Τουρκίας ως «αφαλούς τρίτης χώρας», παρά το ότι δεν είναι εφικτό να επιστραφούν στην Τουρκία για περισσότερα από 4 χρόνια και βρίσκονται σε άμεσο κίνδυνο εξαθλίωσης και κράτησης.
Το 2023 έφτασαν στην Ελλάδα συνολικά 48.721 πρόσφυγες και μετανάστες, καταγράφοντας μια αύξηση της τάξεως του 159% συγκριτικά με το 2022 (18.780). Εξ αυτών, 41.561 άτομα έφτασαν δια θαλάσσης και 7.160 από τα χερσαία σύνορα, σύμφωνα με στοιχεία που δημοσιεύονται από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες.
Κατά την ίδια περίοδο, όπως αναφέρει η έκθεση, ο αριθμός των νεκρών και αγνοουμένων (799) υπερδιπλασιάστηκε σε σύγκριση με το 2022 (343), κυρίως λόγω του ναυαγίου της Πύλου, που υπενθύμισε με τον πλέον τραγικό τρόπο αυτό που η Ευρωπαία Συνήγορος του Πολίτη χαρακτήρισε ως ένα «πρόσφατο ιστορικό ανησυχιών σχετικά με τη συμμόρφωση των ελληνικών αρχών με τις υποχρεώσεις που απορρέουν από ταθεμελιώδη δικαιώματα».
Καταγωγή
Η πλειοψηφία των νεοαφιχθέντων ατόμων είχαν καταγωγή από την Συρία (31,3%), το Αφγανιστάν (20%), την Παλαιστίνη (16.3%), τη Σομαλία (6.5%) και την Ερυθραία (4.2%). Σχεδόν ένα στα τέσσερα άτομα που έφτασαν στην Ελλάδα δια θαλάσσης ήταν ανήλικα (24%), εκ των οποίων το 17% καταγράφηκαν ωςασυνόδευτα κατά την άφιξη, ενώ 18,2% ήταν γυναίκες και 56,9% άνδρες, με την πλειονότητα των Αφγανών προσφύγων να φθάνουν σε οικογενειακές ομάδες, όπως και τα προηγούμενα χρόνια.
Ωστόσο, όπως και τα προηγούμενα χρόνια, ο καταγεγραμμένος αριθμός αφίξεων για το 2023 ενδέχεται να είναι μικρότερος του πραγματικού αριθμού των ατόμων που επιχείρησαν να έχουν πρόσβαση στην Ελληνική Επικράτεια, δεδομένων των συνεχιζόμενων καταγγελιών περί επαναπροωθήσεων, που συνέχισαν να καταγράφονται συστηματικά κατά τη διάρκεια του έτους
Η ελληνική διαδικασία ασύλου σε αριθμούς το 2023
Σε ότι αφορά την διαδικασία ασύλου εντός του 2023 η οργάνωση «Refugee Support Aegean (RSA)» υπογραμμίζει, μεταξύ άλλων σε πρόσφατη ανακοίνωσή της, ότι είναι σαφής η ανάγκη διεθνούς προστασίας για τους περισσότερους αιτούντες άσυλο στην Ελλάδα
Τα ποσοστά αναγνώρισης, σύμφωνα με την οργάνωση, παρέμειναν εξαιρετικά υψηλά για τις κύριες χώρες προέλευσης των ατόμων που ζητούν προστασία στην Ελλάδα, σύμφωνα με την ανάλυση των βασικών εξελίξεων και τάσεων της ελληνικής διαδικασίας ασύλου το 2023 που δημοσίευσε η RSA.
Η ανάλυση αυτή βασίζεται σε μηνιαία στατιστικά στοιχεία που δημοσιεύονται από το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου, σε συνδυασμό με στοιχεία που δόθηκαν σε απάντηση κοινοβουλευτικών ερωτήσεων.
Τα επίσημα στοιχεία των ελληνικών αρχών επιβεβαιώνουν λοιπόν ότι οι περισσότεροι άνθρωποι που υποβάλλουν αίτηση διεθνούς προστασίας στην Ελλάδα έχουν προφανώς ανάγκη διεθνούς προστασίας.
Όσον αφορά την καταγραφή των αιτήσεων ασύλου, οι αρμόδιες αρχές για την παραλαβή των αιτήσεων ασύλου, η Υπηρεσία Ασύλου και η Υπηρεσία Υποδοχής και Ταυτοποίησης, κατέγραψαν συνολικά 64.084 αιτούντες άσυλο πέρυσι, σημειώνοντας σημαντική αύξηση σε σχέση με το 2022 (37.362 αιτούντες). Πάνω από το 90% αυτών των αιτούντων υπέβαλαν αρχικές αιτήσεις ασύλου.
Όσον αφορά τις πρωτοβάθμιες αποφάσεις, η Υπηρεσία Ασύλου εξέδωσε 52.314 πρωτοβάθμιες αποφάσεις καθ' όλη τη διάρκεια του 2023. Οι 30.423 από αυτές ήταν αποφάσεις επί της ουσίας. Περισσότερα από τα ¾ των αιτήσεων ασύλου που επεξεργάστηκε επί της ουσίας η Υπηρεσία Ασύλου έγιναν δεκτές και το ποσοστό αναγνώρισης σε πρώτο βαθμό αυξήθηκε σε 76,6% το 2023 από 62,3% το 2022.
Η πλειονότητα των απορρίψεων αφορά προδήλως αβάσιμες αιτήσεις (5.164) που απορρίφθηκαν στο πλαίσιο της ταχείας διαδικασίας, σχεδόν αποκλειστικά με βάση τον εθνικό κατάλογο των "ασφαλών χωρών καταγωγής".
Περαιτέρω, 3.444 αιτήσεις ασύλου απορρίφθηκαν ως απαράδεκτες, για λόγους "ασφαλούς τρίτης χώρας". Υπενθυμίζουμε ότι ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας εκκρεμεί δικαστικός έλεγχος της νομιμότητας του εθνικού καταλόγου των ασφαλών τρίτων χωρών και της εφαρμογής της έννοιας της "ασφαλούς τρίτης χώρας" έναντι της Τουρκίας, εν αναμονή της απόφασης του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) επί προδικαστικής παραπομπής σχετικά με την ερμηνεία της έννοιας.
Όσον αφορά τη διαδικασία σε δεύτερο βαθμό, 10.973 προσφυγές κατά της Υπηρεσίας Ασύλου υποβλήθηκαν πέρυσι στην Αρχή Προσφυγών. Οι Επιτροπές Προσφυγών εξέδωσαν συνολικά 12.626 δευτεροβάθμιες αποφάσεις καθ' όλη τη διάρκεια του 2023. Οι προσφυγές εξετάστηκαν μέσω προφορικής ακρόασης μόνο σε 409 περιπτώσεις.
Από αυτές, οι 5.942 ήταν αποφάσεις επί της ουσίας των αιτήσεων ασύλου, καταδεικνύοντας ένα συνολικό ποσοστό αναγνώρισης σε δεύτερο βαθμό 14,8% για το 2023 (ελαφρώς υψηλότερο σε σύγκριση με το 11,8% το 2022).
Στα Διοικητικά Δικαστήρια, τα οποία ασκούν δικαστικό έλεγχο των Επιτροπών Προσφυγών, το ποσοστό αναγνώρισης των αιτήσεων ακύρωσης των αποφάσεων ασύλου ήταν 22,6%.
Τέλος, όσον αφορά τις εκκρεμείς αιτήσεις, στο τέλος του περασμένου έτους, 29.885 αιτήσεις ασύλου εκκρεμούσαν σε πρώτο βαθμό και 2.845 σε δεύτερο βαθμό. Άλλες 1.589 υποθέσεις εκκρεμούσαν στο στάδιο της δικαστικής επανεξέτασης των αποφάσεων του δεύτερου βαθμού ενώπιον των διοικητικών δικαστηρίων.