Ο μήνας Αύγουστος, ιερός μήνας κατά την ορθόδοξη παράδοση λόγω των πολλών και σπουδαίων εορτών και θρησκευτικών εκδηλώσεων, αποτελεί ευκαιρία σκέψης και προβληματισμού –μεταξύ άλλων- για την κατάσταση των εκκλησιαστικών μας μνημείων, εκ των οποίων πολλά έχουν αφεθεί στην φθορά του χρόνου.
Αναφέρομαι σε ναούς και μοναστικά συγκροτήματα Βυζαντινών περιόδων αλλά και των νεότερων χρόνων (μέχρι το 1900), που είναι χαρακτηρισμένα ως μνημεία, και το κράτος έχει την αρμοδιότητα και την ευθύνη προστασίας και συντήρησής τους.
Πράγματι, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι στα τελευταία χρόνια, με τη χρηματοδότηση κυρίως της Ευρωπαϊκής ΄Ενωσης (ΕΣΠΑ/ΠΕΠ ), του κράτους και πολύ συχνά ευαίσθητων συμπολιτών μας (με χαρακτηριστικό παράδειγμα την πολύτιμη προσφορά της οικογένειας Μαρτίνου), συντελέσθηκε σπουδαίο έργο στην προστασία των εκκλησιαστικών μνημείων, πάντοτε με την επίβλεψη των Εφορειών αρχαιοτήτων.
Πέρα όμως από τις παρεμβάσεις σε εκατοντάδες εκκλησιαστικά μνημεία σε ολόκληρη τη χώρα, με πρώτο, τις πολύχρονες, εργώδεις και σωστικές παρεμβάσεις στις Ι.Μ. τους Αγίου ΄Ορους, σημαντικά είναι τα αντίστοιχα αποτελέσματα στην Πελοπόννησο, κυρίως με τη χρηματοδότηση της Περιφέρειας. Ενδεικτικά αναφέρονται οι εργασίες αποκατάστασης στην καστροπολιτεία του Μυστρά, στην Ι.Μ προφήτη Ηλιού στη Ζάχολη Κορινθίας, στην Ι.Μ Ταξιάρχη στην Κυνουρία, στον ΄Αγιο Νικόλαο Ναυπλίου, στον Ι.Ν Μεταμόρφωσης στους Χριστιάνους και σε πολλές δεκάδες άλλα μνημεία.
Όμως, παρά τη δημιουργική προσπάθεια και το προφανώς θετικό αποτέλεσμα, το υπολειπόμενο έργο στην αποκατάσταση των εκκλησιαστικών μνημείων είναι πολύ μεγάλο και επείγον. Τονίζεται ότι μοναστήρια και ναοί, συνδεδεμένοι με την εθνική Ιστορία και τη ζωή αλλεπάλληλων γενεών, απειλούνται από την καταστροφική φθορά του χρόνου.
Το ευτύχημα είναι πως για τη σωτηρία και την αποκατάσταση των εκκλησιαστικών μνημείων υπάρχει γενική λαϊκή κινητοποίηση και πιεστική απαίτηση, ίσως μεγαλύτερη από κάθε άλλο αίτημα, κι αυτό αποδεικνύει το σεβασμό, τη σταθερή προσήλωση και την άσβεστη αγάπη του λαού μας στις παραδόσεις, τις προγονικές αντιλήψεις και την ιστορία.
Ιδιαίτερα στην Πελοπόννησο, τα εκκλησιαστικά μνημεία κυρίως στις ορεινές και δύσβατες περιοχές (λόγω και Τουρκοκρατίας) αποτελούν θαυμαστά σημεία αναφοράς για την αρχιτεκτονική τους, την προσαρμογή τους στο περιβάλλον και την ιστορική μας διαδρομή.
Βέβαια, υπάρχει συνείδηση πως τα μνημεία είναι πολλά, πως το κόστος αποκατάστασης είναι μεγάλο και πως οι πόροι ποτέ δεν επαρκούν για την άμεση συντήρηση και αποκατάσταση όλων. Υπάρχουν όμως εκκλησιαστικά μνημεία, με ώριμες μελέτες, εγκεκριμένες από το ΥΠΠΟ αλλά και πρόβλεψη χρηματοδότησης, για τα οποία απαιτείται άμεση παρέμβαση. Ενδεικτικά, αναφερόμαστε στην Ι.Μ των Καλτεζών στην Αρκαδία, όπου συνήλθε η Πελοποννησιακή Γερουσία, στην Ι.Μ ‘’Παναγία η Πορτοκαλούσα’’ στο ΄Αργος, στον ΄Αγιο Ταξιάρχη στην Ερμιόνη (πρώην Ιερό της Δήμητρας), στην Ι.Μ “Παναγία η Φανερωμένη’’ στην Αρεόπολη, στην Ι.Μ “Παναγία η Δημιοβίτισσα’’ στην Καλαμάτα.
Συμπερασματικά, η αποκατάσταση και η συντήρηση των εκκλησιαστικών μας μνημείων αποτελεί απόδειξη σεβασμού στην Ιστορία μας, την παράδοσή μας, τις προγονικές γενεές, την εθνική μας ταυτότητα, τον διαχρονικό πολιτισμό μας. Αυτό είναι που προέχει. Πολύ σημαντικό θέμα είναι ασφαλώς η επισκεψιμότητα, ο θρησκευτικός τουρισμός και γενικά η οικονομική παράμετρος, που αποτελούν παρεπόμενο της αποκατάστασης, αλλά αυτό δεν είναι και δεν πρέπει να είναι το κυρίαρχο.
Απαιτούνται, λοιπόν, προγραμματισμός, αντικειμενική αξιολόγηση των μνημείων, αξιοποίηση πόρων (εκτός του ΕΣΠΑ/ΠΕΠ και από το ταμείο ανάκαμψης), αναζήτηση δωρεών και κυρίως γενική κινητοποίηση, για την ευόδωση εθνικού στόχου, που είναι η προστασία, η αποκατάσταση και η συντήρηση των εκκλησιαστικών μας μνημείων.
