Το κλίμα εντός του πολυτελούς ξενοδοχείου στο οποίο διεξήχθη το πρόσφατο συνέδριο της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδος ήταν μάλλον αντίθετο προς το θερμό περιβάλλον της κοσμοπολίτικης Ρόδου. Και αυτό γιατί ο ένας μετά τον άλλον, οι Δήμαρχοι της χώρας καταφέρονταν σαφώς κατά της κυβέρνησης και ορισμένων Υπουργών της για τη δραματική κατάσταση στην οποία έχουν περιαχθεί οι τοπικές κοινωνίες που εκπροσωπούν εξ αιτίας συγκεκριμένων κυβερνητικών πολιτικών.
Την ίδια στιγμή όμως, ο ευτραφής διορισμένος Υπουργός Εσωτερικών, εκπρόσωπος της κυβέρνησης και βεβαίως του πάλαι ποτέ σημιτικού ΠΑΣΟΚ (τι άλλο;), παρουσίαζε στους αιρετούς με ύφος Ναπολέοντα μια ακόμα «τρομερή» κυβερνητική μεταρρύθμιση: τον Κώδικα Αυτοδιοίκησης, στον οποίο θα δεσπόζει ξανά ένα «νέο» εκλογικό σύστημα χωρίς δεύτερο γύρο. Ακόμα και αν συμμερίζεται κανείς τις σοβαρές ανησυχίες των Δημάρχων, ποιος μπορεί να αγνοεί ότι οι ίδιοι, και ειδικά αυτοί που προέρχονται από το κυβερνών κόμμα και εξελέγησαν με το «χρίσμα» του Μεγάρου Μαξίμου, όπως και μείζονα λόγο και οι Περιφερειάρχες, φέρουν τη βασική ευθύνη για την κατάσταση αυτή;
Ας πούμε επιτέλους την αλήθεια: η κομματική μέγγενη στην αυτοδιοίκηση που ξεκίνησε επί ΠΑΣΟΚ και Ανδρέα Παπανδρέου βρίσκεται στο απόγειό της επί παρούσας κυβέρνησης. Όλα και όλοι ελέγχονται ασφυκτικά από το στενό πρωθυπουργικό περιβάλλον, όπως και η ροή των ευρωπαϊκών κονδυλίων. Το Μαξίμου υποδεικνύει τον εκλεκτό του σε κάθε επίπεδο και όλοι είναι υποχρεωμένοι να πειθαρχήσουν, χωρίς διάλογο και ψηφοφορία. Και είναι τουλάχιστον πρόκληση στη νοημοσύνη κάθε πολίτη με στοιχειώδη μνήμη να παραπονούνται πρώην και νυν αυτοδιοικητικοί που ευνοήθηκαν επί χρόνια σκανδαλωδώς από το κομματικό σύστημα της αναξιοκρατίας και της ρουσφετολογίας για τη συμπεριφορά όσων μέχρι προσφάτως «έγλυφαν» και εκλιπαρούσαν για μια χειραψία που θα τους εξασφάλιζε την εκλογή ή για «εργάκια» που θα τους έδιναν την επανεκλογή.
Σήμερα το πρόταγμα μια πραγματικά ελεύθερης και ανεξάρτητης αυτοδιοίκησης πρέπει να είναι η διαμόρφωση ενός συνεκτικού νομοθετήματος μακράς πνοής και ευρύτερης συναίνεσης, μακριά από τις σκοπιμότητες των εκάστοτε κυβερνήσεων.
Η μεταρρύθμιση αυτή πρέπει να ενσωματώνει τους ακόλουθους άξονες:
-σαφής διάκριση αρμοδιοτήτων μεταξύ κράτους, πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας αυτοδιοίκησης και απόδοση των αντίστοιχων πόρων στον ασκούντα οργανισμό
-κατάργηση του αποτυχημένου θεσμού των αποκεντρωμένων διοικήσεων
-ενίσχυση των επιτελικών και αποφασιστικών αρμοδιοτήτων των Ο.Τ.Α , με πλήρη συμμετοχή και συναπόφαση των εκλεγμένων οργάνων τους στην κατανομή των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης και του ΕΣΠΑ, θεσμοθέτηση της υποχρεωτικής συμμετοχής εκπροσώπων τους στα διοικητικά συμβούλια των τοπικών Ν.Π.Δ.Δ και των επιχειρήσεων διαχείρισης στρατηγικών υποδομών (Λιμανιών, Αεροδρομίων, Νοσοκομείων, Πανεπιστημίων, εταιρειών παραγωγής Ενέργειας κλπ) -πλήρης οικονομική και διοικητική αυτοτέλεια των Ο.Τ.Α με διατήρηση του ελέγχου νομιμότητας των πράξεών τους μόνο για τις πολύ σοβαρές περιπτώσεις (πχ. Προϋπολογισμός)
-νομοθετημένη ετήσια χρηματοδότηση των Ο.Τ.Α μέσω απόδοσης συγκεκριμένων εσόδων του κράτους και καθιέρωση πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου με προϋπολογισμούς που θα υπερβαίνουν τη θητεία της εκάστοτε αυτοδιοικητικής αρχής και θα ψηφίζονται με πλειοψηφία τουλάχιστον 2/3 από τα συμβούλια
-δραστική μείωση του αριθμού αντιδημάρχων και αντιπερφερειαρχών, των διοικήσεων νομικών προσώπων και των επιτροπών-συμβουλίων των Ο.Τ.Α που εξυπηρετούν μόνο το βόλεμα των υποστηρικτών του εκάστοτε νικητή των εκλογών σε τοπικό ή περιφερειακό επίπεδο
- απόδοση της αρμοδιότητας είσπραξης των τεράστιων ληξιπρόθεσμων οφειλών προς τους Ο.Τ.Α στην Α.Α.Δ.Ε που έχει καλύτερη τεχνογνωσία, μέσω προγραμματικής σύβασης
-νέο εκλογικό σύστημα στους Ο.Τ.Α με τα εξής χαρακτηριστικά: εκλογή Δημάρχου-Περιφερειάρχη, παρατάξεων και συμβούλων με ενιαίο ψηφοδέλτιο. Δυνατότητα ψήφου χωριστά για τον επικεφαλής, χωριστά για την παράταξη που εκπροσωπεί καθώς και υπέρ συμβούλων (που θα παρατίθενται αλφαβητικά και με υπόμνηση του συνδυασμού τους) από διαφορετικούς συνδυασμούς. Πρόκειται για μια παραλλαγή του γερμανικού μοντέλου που σε μεγάλο βαθμό αναδεικνύει τους αξιότερους στα αυτοδιοικητικά όργανα και αποκομματικοποιεί τις επιλογές των τοπικών κοινωνιών προς όφελός τους.
-Καθιέρωση αναλογικού συστήματος για την εκπροσώπηση των συνδυασμών στα συμβούλια και δεύτερος γύρος μόνο αν χρειαστεί για το πρόσωπο του Δημάρχου ή Περιφερειάρχη. Δραστική μείωση του αριθμού των υποψηφίων συμβούλων και τοπική διακυβέρνηση βάσει θεσμοθετημένων και δημόσιων προγραμματικών συμφωνιών μεταξύ των συνδυασμών εφόσον ένας δεν έχει την απόλυτη πλειοψηφία των εδρών στο Δημοτικό ή το Περιφερειακό Συμβούλιο.
Είναι προφανές ότι οι ανωτέρω αυτονόητες προτάσεις θα ακουστούν υπέρμετρα φιλόδοξες ή και ουτοπικές στα ώτα όσων έχουν ασκήσει ή ασκούν εξουσία στη χώρα μας τις τελευταίες δεκαετίες. Το γεγονός όμως αυτό συνιστά και πλήρη απόδειξη της χρεοκοπίας του πολιτικού και αυτοδιοικητικού συστήματος που αδυνατεί να δώσει στη χώρα μας όραμα και προοπτική και στις τοπικές κοινωνίες πραγματική ευημερία. Με τα μυαλά της μικροπολιτικής και τις μικρονοϊκές σκοπιμότητες των εκφραστών της καταντήσαμε δυστυχώς ουραγοί της Ευρώπης και στέλνουμε ακόμα και σήμερα μια νέα γενιά ως αναγκαστική μετανάστρια στο εξωτερικό. Ας ξυπνήσουμε επιτέλους από το συλλογικό μας λήθαργο.
*Ο Νίκος Θεοδώρου είναι Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω και Διδάκτωρ Δημοσίου και Ευρωπαϊκού Δικαίου της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ludwig-Maximilians του Μονάχου.
Ιστοσελίδα: www.ntheodorou.gr
