Του Νικολάου Ε. Θεοδώρου*
Τη νύχτα της 28ης Φεβρουαρίου 2023 μια επιβατική αμαξοστοιχία με 350 επιβάτες συγκρούεται σφοδρά με μια εμπορική έξω από σήραγγα στην περιοχή των Τεμπών, ενώ κυκλοφορούσαν λανθασμένα στην ίδια γραμμή, παρά το γεγονός ότι στο συγκεκριμένο τμήμα η σιδηροδρομική γραμμή ήταν διπλή. Αποτέλεσμα: 57 νεκροί- στην πλειοψηφία τους νέα παιδιά- και δεκάδες τραυματίες. Η Ελλάδα βίωνε το απόλυτο σοκ. Ο Υπουργός Μεταφορών εξαναγκάστηκε σε παραίτηση. Η κοινωνία, εξοργισμένη, ζητούσε απαντήσεις για τα αίτια και τους υπαίτιους μιας πρωτοφανούς εθνικής τραγωδίας. Την τραγωδία βέβαια διαδέχθηκαν οι υποσχέσεις: ο σιδηρόδρομος θα αναβαθμιστεί ριζικά, οι υπαίτιοι θα βρεθούν και θα λογοδοτήσουν άμεσα στη δικαιοσύνη κλπ.
Κι ύστερα; Ο πρωθυπουργός τοποθέτησε ως τοποτηρητή στο Υπουργείο Μεταφορών το δεξί του χέρι και απέκλεισε κατηγορηματικά τις φήμες για παράνομο φορτίο στο εμπορικό τρένο χωρίς να έχει ολοκληρωθεί η έρευνα, ενώ κατηγόρησε τους αμφισβητίες ως συνωμοσιολόγους. Ο τόπος της τραγωδίας μπαζώθηκε. Οι ιατροδικαστικές εκθέσεις εκδόθηκαν άρον-άρον. Τα ΜΜΕ σταδιακά σώπασαν. Η δικαστική έρευνα προχωρούσε ως συνήθως πολύ αργά. Όλα ήταν ακόμη θολά. Το μυστικό; Οι εκλογές πλησίαζαν. Σε αυτές κατήλθε ξανά ως υποψήφιος ο παραιτηθείς Υπουργός Μεταφορών και επανεξελέγη πανηγυρικά, όπως και η κυβέρνηση. Τα Τέμπη έμοιαζαν να είναι μια αρνητική παρένθεση για το κυβερνητικό αφήγημα.
Κι όμως: δύο χρόνια μετά, το «Τέμπη-effect» είναι ξανά κυρίαρχο στην ελληνική πολιτική και κοινωνική ζωή. Και αυτό διότι τα ερωτήματα πλήθυναν και το τοπίο θολώνει περισσότερο. Βίντεο που ως εκ θαύματος (!) εμφανίστηκαν δύο χρόνια μετά, αμφιλεγόμενες πραγματογνωμοσύνες, περίεργοι θάνατοι. Ο ελληνικός σιδηρόδρομος παραμένει σε δραματική κατάσταση χωρίς να φαίνεται φως. Έτσι, η κοινωνία βγαίνει ξανά στο δρόμο ανεξαρτήτως κομματικής προτίμησης πεπεισμένη ότι υπήρξε συγκάλυψη. Ο πρωθυπουργός υποχρεώθηκε σε ταπεινωτική αναδίπλωση και δήλωσε παραπλανημένος. Η ηγεσία της δικαιοσύνης επιτίθεται με ανακοινώσεις σε γονείς θυμάτων της τραγωδίας και πολιτικούς της αντιπολίτευσης αντί να απολογείται για την καθυστέρηση της ανάκρισης, οξύνοντας το επικίνδυνο αίσθημα αμφισβήτησης του θεσμού. Στο διαδίκτυο η τοξικότητα των πληρωμένων τρολς, οι ύβρεις και τα fake news κυριαρχούν. Η ελληνική κοινωνία διχάζεται ξανά σε «δολοφόνους» και «ψέκες», ενώ ο αντισυστημισμός, ευνοούμενος και από τις διεθνείς εξελίξεις, κερδίζει διαρκώς έδαφος. Η κυβέρνηση, στρυμωγμένη και αμήχανη, παίζει το χαρτί μιας επίπλαστης σταθερότητας, το τελευταίο της. Να πέσει ο Μητσοτάκης, αλλά ποιος να έρθει; Την ίδια στιγμή, η αντιπολίτευση, κατακερματισμένη και ασυνάρτητη, αδυνατεί να αποτελέσει εναλλακτική λύση διακυβέρνησης.
Δύο χρόνια μετά την τραγωδία των Τεμπών, η Ελλάδα μπορεί να χαρακτηριστεί ως «η χώρα της θολούρας». Πορεύεται στα τυφλά, χωρίς εθνικό όραμα, εν μέσω μιας θύελλας πρωτοφανούς στα μεταπολεμικά χρονιά για το δυτικό κόσμο. Με εκτελεστική εξουσία αναποτελεσματική μέσα στην ακροκεντρώα αλαζονεία της, με δικαιοσύνη πλήρως εξαρτημένη από την εκτελεστική στην ηγεσία της, με θεσμούς απαξιούμενους διαρκώς, με κοινωνία ρηγματωμένη. Η φράση «πάμε, κι όπου βγει» του συγκλονιστικού ηχητικού της τραγωδίας των Τεμπών εκφράζει, δυστυχώς, τη σημερινή Ελλάδα σε όλο της το «μεγαλείο».
Παρ’ όλα αυτά, αυτή η κοινωνία που διαμαρτύρεται με αφορμή την τραγωδία των Τεμπών είναι ίσως και η μόνη ελπίδα της χώρας, ο σπόρος για ένα καλύτερο αύριο. Μια κοινωνία μπροστά και υπεράνω των κομμάτων, των θεσμών, των συστημικών ΜΜΕ που αναζητεί αλήθεια και δικαιοσύνη για τα Τέμπη, αλλά πρωτίστως κάτι καινούριο για την πατρίδα μας.
Μέσα στην αφόρητη αυτή θολούρα, η Ελλάδα αποχαιρέτισε προ λίγων ημερών έναν πραγματικά διαυγή άνθρωπο και ιεράρχη, το μακαριστό πλέον Αρχιεπίσκοπο Αναστάσιο Γιαννουλάτο. Με την υψηλή του μόρφωση, τη μεγάλη ιεραποστολική του δράση, τη θαυμαστή αναγέννηση της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Αλβανίας ως έργο ζωής του, ο εκλιπών ένωσε κληρικούς και λαϊκούς, μαύρους και λευκούς, Αλβανούς και Έλληνες κηρύσσοντας αλλά κυρίως προσφέροντας έμπρακτη αγάπη και θυσιάζοντας την ατομικότητά του για το κοινό καλό. Ως βασική έμπνευση για την πορεία της ζωής του, ο Αναστάσιος μνημόνευε πάντοτε μια φράση του Χριστού που περιέχεται στο Ευαγγέλιο του Ιωάννη: «Εάν ο κόκκος του σιταριού δεν πέσει στο χώμα και δεν πεθάνει, αυτός μένει μόνος. Εάν όμως σπαρεί και ταφεί στη γη, τότε βλαστάνει και παράγει πολύ καρπό.» Με τη φράση αυτή, ο Χριστός προεικόνιζε τη θυσία του πάνω στο Σταυρό για το καλό όλων των ανθρώπων.
Τα θύματα της τραγωδίας των Τεμπών δεν επέλεξαν βέβαια να θυσιαστούν. Ωστόσο, ο άδικος χαμός τους φαίνεται πως ξύπνησε ξανά την ελληνική κοινωνία από το συλλογικό της λήθαργο. Και το ξύπνημα αυτό ξαφνιάζει δυσάρεστα τους φορείς των αδύναμων και ανεπαρκών θεσμών μιας πολιτείας σε ύπνωση. Η άνοιξη της Ελλάδας θα είναι ακριβή και θα απαιτήσει μεγάλες θυσίες και δουλειά πολλή, όπως λέει κι ο ποιητής του «Άξιον Εστί» Οδυσσέας Ελύτης. Ίσως όμως να φαίνεται ξανά το πρώτο χελιδόνι.
*Ο Νίκος Θεοδώρου είναι Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω και Διδάκτωρ Δημοσίου και Ευρωπαϊκού Δικαίου της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ludwig-Maximilians του Μονάχου. Ιστοσελίδα: www.ntheodorou.gr
