Πολύ πριν εκδηλωθεί η κρίση από αυτήν εδώ τη στήλη είχαμε υποστηρίξει με σθένος ότι απαιτείται ο δραστικός περιορισμός των αμειβόμενων θέσεων αιρετών και των δαπανών για δημόσιες σχέσεις. Ηταν η εποχή κατά την οποία η αυτοδιοίκηση μετατράπηκε από λαϊκός θεσμός εθελοντικής κοινωνικής προσφοράς σε μηχανισμό εξουσίας με καλοπληρωμένους "υπηρέτες". Η μετατροπή αυτή έγινε σταδιακά, όπως και σε όλη τη σφαίρα της δημόσιας ζωής. Οι διευκολύνσεις για την άσκηση ορισμένων καθηκόντων αιρετών μετατράπηκαν σε προνόμια κάθε είδους, η αποκάλυψη των οποίων σήμερα υπονομεύει τους θεσμούς και την αξιοπιστία τους.
Ειδικότερα στην αυτοδιοίκηση αναπτύχθηκε σε έκταση ο θεσμός της παχυλής αργομισθίας σε όλα τα επίπεδα, και από την εκάστοτε πλειοψηφία ουδείς έμενε παραπονούμενος καθώς "λεφτά υπήρχαν" για όλους. Πρόεδροι, αντιδήμαρχοι, επιχειρήσεις, νομικά πρόσωπα, ένα μάτσο οι αμειβόμενες θέσεις που τις μοίραζε ο δήμαρχος. Παράλληλα αναπτύχθηκε ανεξέλεγκτα ένας ολόκληρος μηχανισμός δημοσίων σχέσεων με τον οποίο η τοπική εξουσία τροφοδοτούσε αφειδώς πανηγύρια, κάθε είδους εκδηλώσεις και δραστηριότητες χωρίς καμία αξιολόγηση, ιεράρχηση και… κοστολόγηση.
Ολα αυτά είχαν επισημανθεί από τις αρχές της πρώτης δεκαετίας του νέου αιώνα, προκαλώντας τις αντιδράσεις αιρετών που έβρισκαν κάθε φορά έναν τρόπο να… διευρύνουν τα προνόμια με τη βοήθεια της κεντρικής εξουσίας. Ο νόμος για να μην παίρνουν διπλό μισθό όσοι ήταν δημόσιοι υπάλληλοι, όχι μόνον δεν εφαρμόστηκε αμέσως, αλλά… αυξήθηκαν και οι θέσεις των αντιδημάρχων. Κι από την άλλη, δήμοι και νομαρχίες δεν προλάβαιναν να πληρώνουν από… γουρνοπούλες για το λαό μέχρι πολυτελείς εκδόσεις για τους… κουλτουριάρηδες.
Η κατάσταση που διαμορφώθηκε δεν είχε μόνον οικονομική, αλλά και πολιτική διάσταση. Το χρήμα που κυκλοφορούσε μετέτρεπε τις πλειοψηφίες σε άβουλους λόχους και εξαρτούσε πολλούς φορείς από τη θέληση του δημάρχου. Ο μηχανισμός αναπαραγωγής της εξουσίας "λαδώθηκε" για τα καλά και κανένας δεν τολμούσε να τον πειράξει. Τότε, όσοι στηλιτεύαμε αυτή την κατάσταση ήμασταν "λαϊκιστές" και παρεμποδίζαμε τη… δημοκρατική λειτουργία των αυτοδιοικητικών θεσμών, που ήθελαν… τάισμα για να σώσουν τους ιθαγενείς.
Οταν ξέσπασε η κρίση θέσαμε πάλι το ζήτημα του περιορισμού των δαπανών αυτών, έτσι ώστε από τη μια πλευρά να εξοικονομηθούν πόροι για περισσότερο αναγκαίες δραστηριότητες και από την άλλη να γίνουν αξιόπιστες οι όποιες διεκδικήσεις. "Εις ώτα μη ακουόντων" όμως - καθώς το σύστημα τοπικής εξουσίας έχει μάθει να λειτουργεί με έναν ορισμένο τρόπο και αδυνατεί να αλλάξει περπατησιά, ακόμη κι όταν γύρω του κατεδαφίζονται με δραματικό τρόπο βασικά δικαιώματα. Στις περισσότερες των περιπτώσεων εξαντλήθηκαν όλα τα περιθώρια αμοιβών, ακόμη και σε επιτροπές. Η χρηματοδότηση πάσης φύσεως εκδηλώσεων συνεχίστηκε (μερικές φορές μάλιστα με προκλητικό τρόπο), ενώ εμφανίστηκαν και νέα φαινόμενα έμμεσης χρηματοδότησης ακόμη και τηλεοπτικών σταθμών.
Η μεγάλη πλειοψηφία των αιρετών δείχνει να μην έχει καταλάβει ακόμη την πορεία των πραγμάτων, οι πολίτες είναι "στα κάγκελα" από οργή και αγανάκτηση και το "κούρεμα" των πόρων της αυτοδιοίκησης δημιουργεί συνθήκες ασφυξίας. Ηδη σε διάφορους δήμους έχει γίνει προβληματική η λειτουργία βασικών υπηρεσιών (όπως η καθαριότητα), άλλες κινδυνεύουν να κλείσουν (όπως είναι οι κοινωνικές υπηρεσίες) και φυσικά το ενδεχόμενο ιδιωτικοποίησης τομέων δραστηριότητας είναι περισσότερο ορατό από κάθε άλλη φορά.
Σε αυτό το κλίμα, αντί οι δήμοι να πάρουν την πρωτοβουλία να περιορίσουν τις δαπάνες στα σημεία που ήδη έχουμε εντοπίσει, αφήνουν το έδαφος της πρωτοβουλίας στην κυβέρνηση. Ο υπουργός Εσωτερικών Τ. Γιαννίτσης σε πρώτη φάση συνιστά να δοθεί τέλος στα… πανηγύρια και να διατεθούν τα χρήματα σε κοινωφελείς δράσεις, ενώ σε δεύτερη προχωρεί σε περιορισμό του αριθμού των αντιδημάρχων και σε άλλες περικοπές αμοιβών. Συμπαρασύρει έτσι και τον αριθμό των ειδικών συμβούλων - θέσεις στις οποίες, κατά κανόνα, τοποθετήθηκαν… ανειδίκευτοι ημέτεροι και πολλές φορές με άκρως προκλητικό τρόπο.
Κι ενώ θα περίμενε κάποιος προσαρμογή στην κατάσταση που διαμορφώνεται και ακόμη πιο δραστικές πρωτοβουλίες, διαπιστώνει την αντίδραση των δημάρχων που ισχυρίζονται ότι δεν μπορούν να λειτουργήσουν. Εδώ όμως είναι το κλειδί της ιστορίας: Οι παράγοντες της τοπικής αυτοδιοίκησης θέλουν τον πλήρη έλεγχο της δημοτικής δραστηριότητας, κι αυτό απαιτεί αμειβόμενους αιρετούς οι οποίοι ουσιαστικά παίζουν το ρόλο προϊσταμένων υπηρεσιών και καθορίζουν τη δράση τους. Αδυνατούν να αντιληφθούν ότι οι δήμοι απαιτούν επιχειρησιακή οργάνωση και κατά συνέπεια μια δομή που θα τους επιτρέπει να λειτουργούν με βάση τις υπηρεσίες, που θα πρέπει να αναλάβουν την πλήρη ευθύνη. Οι αντιδήμαρχοι δεν πρέπει και δεν μπορούν να υποκαθιστούν την υπηρεσία, ακόμη κι αν αυτή έχει ελλείψεις. Η μάχη δεν είναι δυνατόν να δίνεται για τους αντιδημάρχους, αλλά για τη στελέχωση και οργάνωση των υπηρεσιών που χρειάζεται να λειτουργούν με οποιονδήποτε δήμαρχο και σε οποιεσδήποτε συνθήκες. Μπορεί να είναι αργά για προσαρμογές, αλλά αυτό πλέον θα πρέπει να θεωρείται απόλυτη αναγκαιότητα.
Με κάθε ευκαιρία επαναλαμβάνουμε ότι η αυτοδιοίκηση είναι από τα πρώτα θύματα της μνημονιακής πολιτικής και αυτό γίνεται δραματικά ορατό με την περικοπή επιπλέον 400 εκ. ευρώ για τη φετινή χρονιά. Η διεκδίκηση μιας άλλης λογικής και πόρων για την εφαρμογή της δεν μπορεί παρά να είναι αντικείμενο συλλογικής δράσης. Η οποία για να είναι πειστική χρειάζεται να ξεκινά από χειροπιαστό νοικοκύρεμα των οικονομικών των δήμων και δραστική περικοπή δαπανών που προϋποθέτει και αλλαγή νοοτροπίας.
Υ. Γ: Είχε γραφτεί το κείμενο όταν έγινε γνωστό ότι ο κ. Γιαννίτσης συμφώνησε με την ΚΕΔΕ να είναι η μείωση των αντιδημάρχων… προαιρετική, εκθέτοντας και τον ίδιο και τους δημάρχους που μεθαύριο δεν θα έχουν να πληρώσουν ούτε τους υπαλλήλους.
