Την ίδια ώρα η Ευρωπαϊκή Ενωση κινδυνεύει με διάλυση (αν και σχεδόν κανείς δεν τολμά να το αναφέρει), καθώς ενισχύονται στο εσωτερικό της οι φωνές που ζητούν επιστροφή στο έθνος-κράτος, ενώ παράλληλα αποδυναμώνονται οι πολιτικοί φορείς που ζητούν η Ε.Ε. να μετεξελιχθεί σε ομόσπονδη ένωση με ενιαία κυβέρνηση.
Από εκεί και πέρα δεν χρειάζεται να έχεις μεταπτυχιακό στην οικονομία ή διδακτορικό στην πολιτική επιστήμη, για να αντιληφθείς ότι η οικονομική κρίση του 2008 άλλαξε τον παγκόσμιο πολιτικοικονομικό χάρτη, ή ότι το σημερινό διεθνές περιβάλλον δεν έχει καμία απολύτως σχέση με τις ισορροπίες που υπήρχαν όταν χρεοκόπησε ατύπως η ελληνική οικονομία το 2010. Το ζήτημα είναι ότι μια νέα οικονομική κρίση -η οποία μπορεί να ξεσπάσει οποιαδήποτε στιγμή αφού το παγκόσμιο χρέος έχει αγγίξει το 300% του διεθνούς ΑΕΠ-, ή μια πολιτική κρίση στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ενωσης που επίσης μπορεί να συμβεί οποιαδήποτε στιγμή -ειδικά μετά την αρχή του τέλους για την καγκελάριο της Γερμανίας Ανγκελα Μέρκελ-, όχι μόνο θα έχει ανυπολόγιστες επιπτώσεις στην ελληνική οικονομία, αλλά θα θέσει σε κίνδυνο και την ακεραιότητα της Ελλάδας.
Είναι λοιπόν τουλάχιστον αφελής όποιος πιστεύει ότι η πολιτική και οικονομική ζωή στην Ελλάδα καθορίζεται μόνο από τη... λαϊκή βούληση, κι ότι οι ΗΠΑ θα αφήσουν απλώς να καταστραφεί η χώρα την οποία προορίζουν για ανάχωμα του «ανατολικού άξονα» Τουρκίας - Ρωσίας. Εξίσου αφελής είναι και όποιος πιστεύει πως η σημερινή κυβέρνηση (όπως κάθε κυβέρνηση) δεν θα εκμεταλλευτεί στο έπακρο τη νέα τάξη πραγμάτων, προκειμένου να αυξήσει τις συντάξεις ή να διορίσει 10.000 δημοσίους υπαλλήλους.
Σε κάθε περίπτωση όμως, και ανεξάρτητα από την αποτελεσματικότητα της κυβέρνησης, η Ελλάδα εξακολουθεί να πορεύεται χωρίς μπούσουλα - με μοναδικό στόχο να κερδίσει χρόνο, που θα της δώσει την ευκαιρία να διεκδικήσει περισσότερο... χρόνο.
Εννοείται ότι, όχι μόνο η κυβέρνηση, αλλά κανένα κόμμα της αντιπολίτευσης δεν έχει εκφράσει μέχρι στιγμής μια σαφή πρόταση για τις συμμαχίες που συμφέρουν την Ελλάδα, καθώς και για το δρόμο που θα πρέπει να ακολουθήσει η χώρα ώστε να παραμείνει μεταξύ των ανεπτυγμένων κρατών. Ετσι κι αλλιώς, για πρώτη φορά από την εποχή που ο αείμνηστος Κωνσταντίνος Καραμανλής εξέφρασε το δόγμα «Ανήκομεν εις την Δύσιν», η ενότητα της Δύσης είναι περισσότερο ζητούμενη παρά δεδομένη. Σε αυτή την κρίσιμη εποχή όμως, οι πολιτικοί ηγέτες αντί να «διαβάσουν» τις ανάγκες της κοινωνίας και τον διεθνή συσχετισμό δυνάμεων, συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν έκπληκτοι τις εξελίξεις - αδυνατώντας να συνειδητοποιήσουν ότι σε περιόδους ανακατατάξεων, το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος για το Brexit κάθε άλλο παρά απρόσμενο μπορεί να χαρακτηριστεί.
Δεν θα ήταν υπερβολή να λεχθεί ότι η πολιτική ηγεσία παρακολουθεί «μαγεμένη» τις εξελίξεις, καθώς είχε μάλλον πιστέψει βαθιά ότι η παγκόσμια τάξη πραγμάτων που διαμορφώθηκε στα τέλη του 20ού αιώνα θα διαρκούσε... αιώνια, και ότι για τη συντήρησή της δεν χρειαζόταν τίποτα περισσότερο από τη λειτουργία των εθνικών ή υπερεθνικών γραφειοκρατικών μηχανισμών.
Εξίσου «μαγεμένη» πάντως παρακολουθεί τις εξελίξεις και η διεθνής πολιτική ελίτ, καθώς τουλάχιστον σε αυτή τη φάση δείχνει ανίκανη να ανακόψει το ρεύμα που φέρνει στην εξουσία όποιον λαϊκιστή δημαγωγό υποσχεθεί επιστροφή στον «παλιό καλό καιρό».
Σε αυτές τις συνθήκες, η δήλωση της Ανγκελας Μέρκελ για αποχώρησή της, αρχικά από την ηγεσία του Χριστιανοδημοκρατικού κόμματος και στη συνέχεια από την καγκελαρία, ουσιαστικά σηματοδοτεί το τέλος ενός μεγάλου κύκλου, που στη Δύση ξεκίνησε με τις αποκρατικοποιήσεις των Ρόναλντ Ρίγκαν και Μάργκαρετ Θάτσερ, και στην Ανατολή με τη στροφή στην αγορά από τον Ντεγκ Σιάο Πινγκ. Στην πορεία αυτού του κύκλου, η Ελλάδα ξεκίνησε δυναμικά με την ένταξη της στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Στη συνέχεια όμως έστρεψε τις επιδοτήσεις και τα δανεικά στον κρατικό τομέα, αρνούμενη να ακολουθήσει το διεθνές ρεύμα των ιδιωτικοποιήσεων που θα βελτίωνε τη θέση της στην παγκόσμια οικονομική κλίμακα. Από τα μέσα του παραπάνω κύκλου και μέχρι την κρίση του 2008, η ελληνική αναπτυξιακή προσπάθεια βασίστηκε κυρίως στα φτηνά εργατικά χέρια από τις πρώην σοσιαλιστικές βαλκανικές χώρες. Προς το τέλος του κύκλου, τα χαμηλά επιτόκια προκάλεσαν σχεδόν σε όλους τους Ελληνες την ψευδαίσθηση ότι έγιναν Ευρωπαίοι.
Ο κύκλος αυτός έκλεισε πρώιμα στην Ελλάδα το 2010, και από τότε μέχρι σήμερα οι Ελληνες πρώην "Ευρωπαίοι" στρέφονται τόσο κατά της Ευρώπης όσο και κατά των μεταναστών που συνέβαλαν τα μέγιστα στην ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας. Το ίδιο όμως κάνουν σταδιακά τόσο οι... καθαυτό Ευρωπαίοι όσο και οι Αμερικανοί, που αισθάνονται να χάνουν το έδαφος κάτω από τα πόδια τους, αφού για πρώτη φορά μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο η επομένη γενιά της Δύσης ίσως να απολαύσει λιγότερα αγαθά από τις προηγούμενες.
Στην Ελλάδα, κάποιοι ονειρεύονται ακόμα διορισμό στο Δημόσιο, αδυνατώντας να αντιληφθούν ότι τίποτα δεν είναι εγγυημένο: όχι μόνο το... επίδομα των κληρικών, αλλά ούτε καν οι αγροτικές επιδοτήσεις, αφού κανένας πλέον δεν γνωρίζει αν του χρόνου τέτοια εποχή θα υπάρχει Κοινή Αγροτική Πολιτική ή Ευρωπαϊκή Ενωση.
Θανάσης Λαγός
Εmail: lathanasis@yahoo.gr
