Οι γονείς αυτών των παιδιών δεν είναι άμοιροι ευθυνών, αντίθετα έχουν την κύρια ευθύνη και στο πλαίσιο αυτό προβλέπονται σοβαρές συνέπειες τόσο από τον Αστικό όσο και από τον Ποινικό Κώδικα.
Προβλέπεται λοιπόν δίωξή τους αρχικά για παραμέληση εποπτείας ανηλίκου ακόμη και αφαίρεση επιμέλειας ή και εισαγωγή σε ίδρυμα, αν οι γονείς κρίνονται ανίκανοι να ασκήσουν γονική επιμέλεια με τρόπο που θα ευνοεί την υγιή ανάπτυξη του παιδιού. Ο νόμος, άρα, όπως εξηγεί στην "Ε" η δικηγόρος και μέλος του Δ.Σ. της Εταιρείας Προστασίας Ανηλίκων Καλαμάτας Καλλιόπη Σπυροπούλου, μπορεί να προστατεύσει το παιδί. Οι δυσκολίες προκύπτουν στην εφαρμογή του, καθώς υπάρχουν κενά που συνδέονται κυρίως με τους υπολειτουργούντες κοινωνικούς θεσμούς.
ΔΙΩΞΗ ΓΙΑ ΠΑΡΑΜΕΛΗΣΗ ΕΠΟΠΤΕΙΑΣ
Οταν ένας ανήλικος προβεί σε μια παραβατική πράξη, ο ένας ή και οι δύο γονείς διώκονται για παραμέληση εποπτείας ανηλίκου. Είναι ένα αυτόφωρο αδίκημα το οποίο τιμωρείται ως πλημμέλημα με φυλάκιση έως ένα έτος, ενώ σε περιπτώσεις που το Δικαστήριο Ανηλίκων αναθέσει την εποπτεία στο γονιό και ο ανήλικος παρανομήσει ξανά, μπορεί η ποινή να φτάσει και τα δύο χρόνια. Και όπως επισημαίνουν στην “Ε” αστυνομικοί, η σύλληψη του κηδεμόνα είναι ένας μοχλός πίεσης για να ασκήσουν στα παιδιά τους μια πιο ουσιαστική γονική εποπτεία -αν και οι περιπτώσεις αυτές θα αντιμετωπίζονταν στη σωστή βάση και οι ανήλικοι θα είχαν περισσότερες ελπίδες να ξεφύγουν από μια παραβατική ζωή, εφόσον και οι κοινωνικές υπηρεσίες παρενέβαιναν ουσιαστικά στην οικογένεια. Σημαντικός πάντως είναι ο ρόλος της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων.
ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ
Η κ. Σπυροπούλου πάντως μέσα από την εμπειρία της ως δικηγόρος λέει πως "η πράξη μας έχει δείξει ότι η δικαιοσύνη είναι εξαιρετικά διστακτική και δύσκολα αποφασίζει να αφαιρέσει την επιμέλεια του παιδιού από τους γονείς". Κι αυτό για δύο κυρίως λόγους: πρώτον "λόγω της αντίληψης πως δεν υπάρχει καταλληλότερο πρόσωπο για την ανατροφή του παιδιού από τον γονέα" και δεύτερον "γιατί η απόσπαση του παιδιού από το οικογενειακό περιβάλλον σημαίνει τις περισσότερες φορές ανάθεση της φροντίδας του σε κάποιο ίδρυμα και όχι σε μια ανάδοχη οικογένεια". Στις περιπτώσεις δε που "υπάρχει διαφορετικότητα στον τρόπο ζωής λόγω πολιτισμικής κουλτούρας ή γενικότερα σε ευάλωτες πληθυσμιακά ομάδες η διαπίστωση της παραμέλησης είναι αντικείμενο μελέτης πολλών παραγόντων και θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη πολλές συνιστώσες". Στόχος άλλωστε δεν είναι "ο χαρακτηρισμός ενός γονέα ή μιας οικογένειας «ως επικίνδυνης για κακοποίηση ή παραμέληση» αλλά ως «σε υψηλή προτεραιότητα για παροχή βοήθειας»", επισημαίνει.
Ο ΑΝΗΛΙΚΟΣ ΠΟΥ ΠΑΡΑΒΙΑΖΕΙ ΤΟ ΝΟΜΟ
Από κοινωνικές έρευνες της ΥΕΑ (Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων) και από τηρούμενα στοιχεία της Ελληνικής Αστυνομίας, προκύπτει ποια είναι τα κυριότερα χαρακτηριστικά των ανηλίκων δραστών: Το μεγαλύτερο ποσοστό των ανηλίκων παραβατών είναι αγόρια και η κρίσιμη ηλικία κατά την οποία παρεκκλίνουν από το νόμο είναι μεταξύ του 13ου έως και του 17ου έτους της ηλικίας τους. Και όπως επισημαίνει η Κ. Σπυροπούλου προέρχονται κυρίως από μικροαστικές τάξεις και αντιμετωπίζουν οικονομικά και, πολλές φορές, και ψυχικά προβλήματα. Η πλειοψηφία μάλιστα έχει ολοκληρώσει με χαμηλή επίδοση τη βασική εκπαίδευση, ενώ μεγάλο ποσοστό έχει εγκαταλείψει το σχολείο, κυρίως προς ανεύρεση εργασίας.
ΠΟΤΕ ΘΕΩΡΕΙΤΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΗΣ
Η γενική έννοια της παραβατικότητας δεν συμπίπτει με εκείνη της παραβατικότητας των ανηλίκων. Για να θεωρηθεί ο ανήλικος ως «παραβάτης» θα πρέπει "να έχει προβεί σε ενέργειες ή παραλείψεις, που αποτελούν νομική παράβαση και συνεπάγονται σύλληψη και προσαγωγή του στο Δικαστήριο Ανηλίκων", λέει η ίδια. Κρίσιμο στοιχείο της ποινικής ανηλικότητας είναι "ο χρόνος τέλεσης της πράξης και δεν έχει σημασία πότε επήλθε το αποτέλεσμα ή πότε έγινε γνωστή η πράξη. Δηλαδή, ο ανήλικος απασχολεί το Ποινικό Δίκαιο, εφόσον τελέσει την πράξη μετά τη συμπλήρωση του 8ου και μέχρι τη συμπλήρωση του 18ου έτους της ηλικίας του".
ΠΟΙΝΙΚΗ ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΗ
Ο ποινικός νομοθέτης διακρίνει τους ανηλίκους σε τρεις κατηγορίες ανάλογα με την ηλικία τους: α) Ανήλικοι ποινικώς αδιάφοροι είναι όσοι έχουν ηλικία κάτω των 8 ετών (νήπια), οι οποίοι δεν τελούν καν αξιόποινη πράξη. Συνεπώς, δεν επιτρέπεται να υποβληθούν στα μέτρα του Ποινικού Κώδικα, αλλά αντιμετωπίζονται με αυτά του Αστικού Κώδικα, ιδίως σωφρονιστικά, από τους γονείς. β) Ανήλικοι ποινικώς ανεύθυνοι είναι οι νεαροί που διανύουν από το 8ο έως και το 15ο έτος της ηλικίας τους, οπότε η αξιόποινη πράξη δεν καταλογίζεται σε αυτούς. γ) Ανήλικοι ποινικώς υπεύθυνοι είναι αυτοί που διανύουν από το 15ο έως και το 18ο έτος της ηλικίας τους. Εδώ, "τεκμήριο μαχητό αποτελεί το ότι ο ανήλικος, που συμπλήρωσε το 15ο έτος, είναι ικανός για καταλογισμό, δηλαδή «ο καταλογισμός δεν αίρεται αυτοδικαίως με μόνη τη διαπίστωση της ηλικίας του. Κρίσιμο στοιχείο για την ικανότητα ή μη για καταλογισμό είναι η αξιολόγηση της ωριμότητας του ανηλίκου από το αρμόδιο δικαστήριο»", επισημαίνει η κ. Σπυροπούλου.
ΔΙΚΑΙΟ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗΣ
Το Δίκαιο των Ανηλίκων είναι πρωτίστως δίκαιο προστασίας και πρόληψης και όχι καταστολής και στιγματισμού. Στο πλαίσιο αυτό οι ανήλικοι δράστες αξιόποινων πράξεων υποβάλλονται σε αναμορφωτικά ή θεραπευτικά μέτρα ή σε ποινικό σωφρονισμό. Για παράδειγμα ένα από τα αναμορφωτικά μέτρα που λειτουργούν ως προστασία για τον ανήλικο παραβάτη είναι, μας λέει η ίδια, και η ανάθεση της επιμέλειας του ανηλίκου σε προστατευτικές εταιρείες ή σε ιδρύματα ανηλίκων ή σε επιμελητές ανηλίκων. Συνήθως όμως ανατίθεται η επιμέλεια του ανηλίκου στους επιμελητές ανηλίκων. "Η εξαιρετική σημασία του μέτρου έγκειται στη θέση του ανηλίκου υπό ένα καθεστώς παρακολούθησης και επίβλεψης από ένα τρίτο, ανεξάρτητο, έμπειρο, εξειδικευμένο προς τούτο πρόσωπο", εξηγεί.
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ ΕΠΙΜΕΛΗΤΩΝ
"Ο επιμελητής είναι αυτός που θα βοηθήσει τον ανήλικο να αντιληφθεί το μέγεθος και τη σοβαρότητα των πράξεων και των συνεπειών τους, ώστε να επανενταχθεί ομαλά στην κοινωνία", λέει η κ. Σπυροπούλου. Επίσης, "διαθέτει το δικαίωμα επέμβασης σε κάθε σύστημα στο οποίο συμμετέχει ο ανήλικος (σχολείο, οικογένεια, κ.λπ.)". Επιπλέον "υπάρχει και το μέτρο της ανάθεσης της εντατικής επιμέλειας και επιτήρησης του ανηλίκου σε προστατευτικές εταιρείες ή σε επιμελητές ανηλίκων. Παράλληλα με την απλή επιμέλεια ισχύει και η εντατική και προβλέπεται για σοβαρές, κατά κύριο λόγο, περιπτώσεις παραβατικότητας, ώστε να μην χρειαστεί η επέμβαση του ιδρύματος", σημειώνει, για να συμπληρώσει ότι σε αυτή την περίπτωση "προβλέπεται εντατική υποστηρικτική και ενθαρρυντική διαδικασία διαπαιδαγώγησης και εποπτείας".
ΕΠΑ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ
Καταλήγοντας η Καλλιόπη Σπυροπούλου αναφέρει ότι άλλωστε ένας από τους βασικούς στόχους της Εταιρείας Προστασίας Ανηλίκων Καλαμάτας, η οποία επαναλειτούργησε το Φεβρουάριο του τρέχοντος έτους, είναι "η επαναδραστηριοποίηση όλων των φορέων σε κεντρικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, προκειμένου να δημιουργηθεί μια συνεργατική δράση προστασίας και εν γένει υποστήριξης του παιδιού αλλά και της οικογένειας".
