Σάββατο, 31 Μαϊος 2014 08:30

Κώστας Γουλιάμος: "Μέγα διακύβευμα της εποχής μας η δημοκρατική παιδεία"

Κώστας Γουλιάμος: "Μέγα διακύβευμα της εποχής μας η δημοκρατική παιδεία"

"Το μέγα διακύβευμα στην εποχή μας είναι η εκκόλαψη και εμπέδωση δημοκρατικής παιδείας" δηλώνει μιλώντας στην «Ε» ο Καλαματιανός επιστήμονας και διανοούμενος Κώστας Γουλιάμος, ο οποίος πρόσφατα εξελέγη πρύτανης στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου, που θεωρείται από τα κορυφαία ακαδημαϊκά και ερευνητικά ιδρύματα στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.

Σχολιάζοντας την κατάσταση που επικρατεί τα τελευταία χρόνια, τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Κύπρο, ο Κ. Γουλιάμος τονίζει με ιδιαίτερη έμφαση ότι «η Ιστορία δείχνει ότι δεν υπάρχουν μονόδρομοι λιτότητας» - επισημαίνοντας ότι και στις δύο χώρες «υπήρξε μια βίαιη, απολυταρχικού τύπου, επιβολή πολιτικών λιτότητας από την τρόικα».

Η τελευταία, όπως σημειώνει, «αποτελεί "θεσμό" χωρίς ευρωπαϊκή δημοκρατική νομιμοποίηση», την χαρακτηρίζει δε... «ελαττωματική κατασκευή». 

Παράλληλα, ο Κ. Γουλιάμος δηλώνει ότι οι συνθήκες που έχουν επιβληθεί εξηγούν, σε μεγάλο βαθμό, την άνοδο της Ακροδεξιάς που βιώνει η Ευρώπη: «Η μεγάλη ύφεση, λόγω της συστημικής κρίσης του κεφαλαιοκρατισμού, τροφοδότησε αφ’ ενός την αναβίωση, αφ’ ετέρου την άνοδο ακροδεξιών και νεοφασιστικών κομμάτων. Επιπλέον το δόγμα του νεοφιλελευθερισμού είναι υπεύθυνο για τις τρομερές κοινωνικές τραγωδίες, δημιουργώντας συνθήκες που εξηγούν την άνοδο των ακροδεξιών - νεοφασιστικών κομμάτων» επισημαίνει.


1. Θα μας δώσετε μερικά βασικά στοιχεία για το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου;

«Το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου είναι μια ανερχόμενη, πρωτοπόρα εκπαιδευτική δύναμη σε όλη την περιφέρεια της Ν/Α Ευρώπης. Αποτελεί μετεξέλιξη του Cyprus College που ιδρύθηκε το 1961, αμέσως μετά την ανεξαρτησία της Κύπρου και θεωρείται το παλαιότερο ακαδημαϊκό ίδρυμα της νήσου.

Από το 2010 το Πανεπιστήμιο ανήκει αποκλειστικά στον μεγαλύτερο διεθνή πανεπιστημιακό οργανισμό του κόσμου, τη Laureate International Universities. Ο οργανισμός έχει 75 πανεπιστήμια σε 29 χώρες, με σύνολο πέραν των 800.000 φοιτητών.

Το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο διαθέτει 5 Σχολές. Τη Σχολή Τεχνών και Επιστημών της Αγωγής, τη Σχολή Διοίκησης Επιχειρήσεων "Ιωάννη Γρηγορίου", τη Σχολή Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών στην οποία ανήκει και η Νομική, τη Σχολή Επιστημών, καθώς και την Ιατρική Σχολή. Ολα τα προγράμματα προπτυχιακών, μεταπτυχιακών και διδακτορικών είναι αναγνωρισμένα σε εθνικό, ελληνικό (ΔΟΑΤΑΠ) και διεθνές επίπεδο.

Το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο διαθέτει σύγχρονες υποδομές, περιλαμβάνοντας μεταξύ άλλων βιβλιοθήκη, εργαστήρια ηλεκτρονικών υπολογιστών, εργαστήριο πολυμέσων, εργαστήριο τεχνολογίας, εργαστήριο γλώσσας, καφετέρια, γυμναστήριο, κλειστό αθλητικό κέντρο κ.λπ. Εχει 5 κτηριακά συγκροτήματα που στεγάζουν τις φοιτητικές κατοικίες, σε μικρή απόσταση από την πανεπιστημιούπολη. Είναι φημισμένο για την καινοτομία του στον τομέα της έρευνας. Με έμφαση στις διεπιστημονικές ερευνητικές προσεγγίσεις, θεωρείται από τα κορυφαία ακαδημαϊκά και ερευνητικά ιδρύματα στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου».

2. Τι σηματοδοτεί η εκλογή σας ως νέος πρύτανης στο εν λόγω ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα;

«Με το αποτέλεσμα των εκλογών ανοίγεται μια νέα εποχή, καθότι ένα νέο σχήμα αναλαμβάνει πλέον τα ηνία της ακαδημαϊκής διοίκησης σε επίπεδο πρυτανικών αρχών και κοσμητόρων των Σχολών. Το νέο σχήμα αναμένεται να δώσει νέα δυναμική στο Πανεπιστήμιο.

Η εκλογή μου έρχεται σε μια δύσκολη περίοδο για την ανώτατη παιδεία, αλλά και την οικονομική και κοινωνική πραγματικότητα γενικότερα. Μολαταύτα, είμαι αποφασισμένος να εργαστώ μεθοδικά και συλλογικά προκειμένου ως ίδρυμα να ανταποκριθούμε αποτελεσματικά στις προκλήσεις της "εποχής της γνώσης" και, βέβαια, στις απαιτήσεις των ακαδημαϊκών, των φοιτητών και της κοινωνίας.

Επιπρόσθετα, η εκλογή μου αποτελεί και εντολή εμπιστοσύνης, ενότητας και εκσυγχρονισμού της ακαδημαϊκής διοίκησης. Με σεβασμό στην ποιοτική και ουσιαστική προσφορά όλων και συνάμα με την ενεργοποίηση όλων στους στρατηγικούς στόχους του πανεπιστημίου, θα επικεντρώσουμε τις δυνάμεις μας ώστε ο επίπονος αγώνας μας για αριστεία στην έρευνα και τη διδασκαλία να καταστήσει το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο ίδρυμα με περιφερειακό και διεθνές κύρος».

3. Ζείτε και εργάζεστε σχεδόν 14 χρόνια στην Κύπρο. Θα λέγατε -με βάση την εμπειρία σας μέχρι σήμερα- ότι, όσον αφορά την πολιτική σκηνή, υπάρχουν κοινά στοιχεία με την Ελλάδα στον τρόπο του σκέπτεσθαι, αλλά και στον τρόπο του πράττειν;

«Παρατηρούνται ορισμένα κοινά στοιχεία. Για παράδειγμα, και οι δύο κοινωνίες έχουν μεταπρατικό χαρακτήρα. Και ακόμα υπάρχει η πάγκοινη αναγνώριση περί ισχυρής παρουσίας στην πολιτική σκηνή του πελατειακού κράτους, του κομματικού συστήματος και των οργανωμένων συμφερόντων.

Ωστόσο, εκκινώντας από μια κριτική επισκόπηση των βασικών πτυχών του ελληνικού και κυπριακού κοινωνικού σχηματισμού, αλλά και των ιστορικών όρων δόμησης του πολιτικού συστήματος, θα έλεγα πως αναδεικνύονται σημαντικές διαφορές.

Διαφορές που αποτυπώνονται στις δομές, τους θεσμούς, τις λειτουργίες καθώς και τους μετασχηματισμούς του συστήματος πολιτικής και κοινωνικής εκπροσώπησης. Διαφορές που, συν τοις άλλοις, συμπυκνώνουν την ιδεολογικοπολιτική συνάρθρωση του κράτους με την κοινωνία και την οικονομία».

4. Τα τελευταία χρόνια, τόσο στην Ελλάδα, όσο και στην Κύπρο, εφαρμόστηκαν από την Ε.Ε. και το ΔΝΤ σκληρές πολιτικές λιτότητας και περικοπών, ως «φάρμακο» που θα αποσοβούσε οδυνηρότερες συνέπειες από την οικονομική κρίση. Απέδωσαν, νομίζετε, αυτές οι πολιτικές - και αν ναι, τι απέδωσαν εν τέλει;

«Στην Κύπρο και την Ελλάδα υπήρξε μια βίαιη, απολυταρχικού τύπου, επιβολή πολιτικών λιτότητας από την τρόικα, η οποία αποτελεί "θεσμό" χωρίς ευρωπαϊκή δημοκρατική νομιμοποίηση. Εξ ορισμού, λοιπόν, η τρόικα αποτελεί ελαττωματική κατασκευή. Είναι μια αντιδημοκρατική επιλογή, που με τις πολιτικές της λιτότητας έχει δημιουργήσει, και εξακολουθητικά δημιουργεί, συνθήκες εξάρθρωσης της κοινωνικής συνοχής. Συνθήκες αποσταθεροποίησης, ανεργίας και φτωχοποίησης της κοινωνίας, που ως τέτοιες υπονομεύουν τον κοινωνικό ιστό σε Ελλάδα και Κύπρο.

Το δόγμα του μονόδρομου της λιτότητας, ως διαρκές οικονομικό και κοινωνικό πραξικόπημα, έχει επιφέρει ολέθριες συνέπειες για τους μισθωτούς, τους εργαζόμενους, τους συνταξιούχους, τους νέους και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Πάντως η Ιστορία δείχνει ότι δεν υπάρχουν μονόδρομοι λιτότητας».

5. Η επιβολή του «φαρμάκου» σε Ελλάδα και Κύπρο, συνοδεύεται ενίοτε και από επικρίσεις του τύπου, «τεμπέληδες οι Ελληνες», «φορολογικός παράδεισος» η Κύπρος. Εκτιμάτε ότι η στάση αυτή των Ευρωπαίων έχει συγκεκριμένη στόχευση;

«Αυτή η στάση είναι μια στερεοτυπική προπαγάνδα εναντίον των πολιτών του Ευρωπαϊκού Νότου που ουδόλως ανταποκρίνεται σε πραγματολογικά δεδομένα. Στόχος της είναι να αποκρύψει και, συνάμα, συγκαλύψει μεταξύ άλλων τις πολιτικές κατεδάφισης των εργασιακών κεκτημένων.

Αλήθεια, πόσοι γνωρίζουν πως στη Γερμανία υπάρχουν 8 εκατομμύρια εργαζόμενοι που αμείβονται με λιγότερο από 8 ευρώ την ώρα; Πόσοι γνωρίζουν πως η Γερμανία είναι ένας από τους κορυφαίους φορολογικούς παραδείσους του κόσμου, παράδεισος για ξέπλυμα μαύρου χρήματος;

Ας ανατρέξουν στην έρευνα του Δικτύου Φορολογικής Δικαιοσύνης (Tax Justice Network) που εδρεύει στο Λονδίνο. Στην κορυφή της λίστας βρίσκονται Ελβετία και Λουξεμβούργο. Στους δέκα μεγαλύτερους φορολογικούς παραδείσους και κέντρα παραοικονομίας του κόσμου συγκαταλέγεται η Γερμανία και πάντως όχι η Κύπρος».

6. Πού πιστεύετε ότι οφείλεται το πολιτικό σκηνικό που διαμορφώνεται τα τελευταία χρόνια στην Ευρώπη, με την αναβίωση και την άνοδο ακροδεξιών σχημάτων σε πολλές χώρες;

«Πρόκειται για φαινόμενο που αποκαλώ "αρνητική ενίσχυση". Η μεγάλη ύφεση, λόγω της συστημικής κρίσης του κεφαλαιοκρατισμού, τροφοδότησε αφ’ ενός την αναβίωση, αφ’ ετέρου την άνοδο ακροδεξιών και νεοφασιστικών κομμάτων.

Επιπλέον το δόγμα του νεοφιλελευθερισμού είναι υπεύθυνο για τις τρομερές κοινωνικές τραγωδίες, δημιουργώντας συνθήκες που εξηγούν την άνοδο των ακροδεξιών - νεοφασιστικών κομμάτων. Δόγμα που όχι μόνο παγιδεύει το μέλλον της ευρωπαϊκής νεολαίας αλλά καταργεί ουσιαστικά τον "πολίτη", διαλύει την "πόλη" και υπονομεύει τη δημοκρατία.

Σε κάθε περίπτωση, η εμφάνιση ακροδεξιών οργανώσεων που ενδύονται τον υπερπατριωτισμό για να καλύψουν την πολιτική τους αφασία, δεν πρέπει να ξεγελά. Ειδικότερα, οι πολίτες της Κύπρου και της Ελλάδας οφείλουν να θυμούνται τα δεινά που προκάλεσε ο φασισμός στον τόπο τους».

7. Πόσο δυνατό χαρτί εκτιμάτε ότι μπορεί να αποτελέσει για την Κύπρο το φυσικό αέριο, τόσο ως προς την διέξοδο από την οικονομική κρίση, όσο και ως προς την επίτευξη μιας ουσιαστικής και βιώσιμης λύσης στο Κυπριακό, 40 χρόνια μετά την εισβολή και κατοχή μέρους του νησιού;

«Το ζητούμενο στην Κύπρο είναι, όχι απλώς μια βιώσιμη, αλλά δίκαιη και, πρωτίστως, δημοκρατική λύση. Δεν είμαι ωστόσο πεπεισμένος ότι το φυσικό αέριο μπορεί να αποτελέσει μοχλό επίτευξης μιας τέτοιας δημοκρατικής λύσης.

Και τούτο, επειδή, μεταξύ άλλων, επιχειρείται από νεοταξικούς κύκλους έντονη παρέμβαση για ΝΑΤΟϊκή εγγύηση της λύσης. Μια ΝΑΤΟϊκή λύση ενδεδυμένη με ευρωπαϊκή στολή, σημαίνει παράλυση της ασφάλειας και της ειρηνικής συνύπαρξης».

8. Η Κύπρος δεν είναι, βεβαίως, η μοναδική διεθνής σας εμπειρία, είχε προηγηθεί η ακαδημαϊκή σας διαδρομή στον Καναδά, είστε επίτιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Λανζού της Κίνας, ενώ επί σειρά ετών υπήρξατε μέλος της Επιτροπής Ανώτατης Εκπαίδευσης και Ερευνας του Συμβουλίου της Ευρώπης. Τι αποκομίσατε, ως ακαδημαϊκός, όλα αυτά τα χρόνια;

«Ολα αυτά τα χρόνια έμαθα πως η γνώση οφείλει να μετασχηματίζεται σε πυρήνα σοφίας. Διαφορετικά δεν επιδρά στη δημοκρατική διαμόρφωση του πολίτη, αφού δεν αγγίζει βασικές ουμανιστικές επιταγές σε όλους τους τομείς του επιστητού.

Θα έλεγα λοιπόν πως το μέγα διακύβευμα στην εποχή μας είναι η εκκόλαψη και εμπέδωση δημοκρατικής παιδείας».

9. Ποια είναι η σχέση σας με την γενέτειρά σας, την Καλαμάτα;

«Εχω συναίσθηση του τόπου που γεννήθηκα. Δεν υπάρχει μέρα που να μην αναφέρομαι στην Καλαμάτα, στη Μεσσηνία.

Είναι ένας τόπος που "κλειδώνει" τη ζωή μου από παιδί. Με το να τον επικαλούμαι, νιώθω πιο κοντά στον εαυτό μου».