Συγκρίνοντας τις εικόνες που βλέπουμε από εκεί με το καθεστώς της καραντίνας όπως αυτό εφαρμόζεται στη χώρα μας, σίγουρα οι διαφορές δεν παίρνουν απαρατήρητες. Ποια όμως είναι η πραγματική κατάσταση στη Σουηδία;
Η “Ε” απευθύνθηκε στον Μεσσήνιο ψυχίατρο Σαράντο Στασινάκη, που τα τελευταία 10 χρόνια διαμένει και εργάζεται στη Σουηδία, ο οποίος μάς μεταφέρει τη δική του οπτική για την αντιμετώπιση του ιού στη Σκανδιναβία, ως γιατρός, αλλά και ως πολίτης. Αναφέρεται φυσικά στη νόσο Covid-19 και από την πλευρά της ψυχικής υγείας, ενώ σχολιάζει τόσο τη στρατηγική αντιμετώπισης του ιού στην Ελλάδα όσο και την αγάπη των Σουηδών για τη χώρα μας, κλείνοντας με ένα μήνυμα - στοίχημα για την επόμενη ημέρα.
Αναλυτικά η συνέντευξη:
- Εχει συζητηθεί αρκετά η στρατηγική που εφαρμόζει η Σουηδία για την αντιμετώπιση του κορονοϊού. Πώς βιώνετε εσείς την κατάσταση από επιστημονικής πλευράς;
Ισως δεν είμαι ο πλέον αρμόδιος για να μιλήσω για τους ιούς, ως ψυχίατρος, παρ’ όλα αυτά όμως μπορώ με σιγουριά να πω ότι οι κορονοϊοί είναι μια κατηγορία ιών που είναι γνωστή στον άνθρωπο και τους οποίους η ιατρική κοινότητα έχει κληθεί να αντιμετωπίσει πολλές φορές. Είναι προφανές βέβαια ότι ο συγκεκριμένος κορονοϊος που προκαλεί την Covid-19 είχε πιο απρόβλεπτες συνέπειες στον ανθρώπινο οργανισμό, με αποτέλεσμα να είναι επιβεβλημένη η συντονισμένη προσπάθεια για την αντιμετώπισή του από την πλευρά της επιστημονικής κοινότητας.
Ακριβώς επειδή είναι τόσο απρόβλεπτος, δημιουργήθηκε η άμεση ανάγκη πρόληψης, έτσι ώστε να μειωθεί η διασπορά του, που σε πολλές χώρες οδήγησε στο lockdown.
Πράγματι, η Σουηδία αποφάσισε να ακολουθήσει μία σχετικά διαφορετική στρατηγική για να αντιμετωπίσει την πανδημία. Παρ’ όλα αυτά η βάση της είναι ίδια: Βασίζεται στο social distancing και στην απομόνωση των ευπαθών κυρίως ομάδων, προκειμένου να επιτευχθεί η όσο το δυνατόν πιο περιορισμένη διασπορά του ιού, ενισχύοντας παράλληλα το σύστημα υγείας όπως έκαναν οι περισσότερες χώρες.
Ολοι ανεξαιρέτως οι γιατροί, για παράδειγμα στη νομαρχία της Στοκχόλμης όπου υπάρχουν και τα περισσότερα θύματα της νόσου Covid-19 στη Σουηδία, χρειάστηκε να παραμείνουμε στις θέσεις μας έτσι ώστε να βοηθήσουμε την κατάσταση ο καθένας από το δικό του πόστο, έτοιμος όμως παράλληλα να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων και να βοηθήσει ακόμα και σε τομείς που δεν είχε παλιότερα εργαστεί - όπως για παράδειγμα εγώ ενδέχεται, παρότι ψυχίατρος, να αναλάβω γηριατρικούς ασθενείς. Το σύστημα υγείας επαναδιοργανώθηκε και ένα επιπλέον νοσοκομείο κτίστηκε, το οποίο μέχρι τώρα δεν έχει βέβαια χρειαστεί να χρησιμοποιηθεί.
Δεν έχουμε lockdown, όχι καθολικό τουλάχιστον. Παρ’ όλα αυτά, αυτοί που κινδυνεύουν περισσότερο μένουν σπίτι, απομονωμένοι λίγο έως πολύ, όπως και στην Ελλάδα. Η μεγάλη διαφορά της Σουηδίας σε σχέση με πολλές άλλες χώρες είναι ότι το Σύνταγμά της δεν δίνει περιθώριο περιορισμού της μετακίνησης των ανθρώπων, με αποτέλεσμα τα υπουργεία να είναι υποχρεωμένα να δίνουν αυστηρές συστάσεις και όχι περιορισμούς που επιφέρουν πρόστιμα αν παραβιαστούν.
Σε ό,τι αφορά την αντιμετώπιση όμως του ιού, εφαρμόζονται οι ίδιες μέθοδοι/θεραπείες που εφαρμόζονται στις περισσότερες χώρες. Παράλληλα βέβαια με τον περιορισμό της διάδοσης του ιού, το υπουργείο Υγείας εμμένει στην άποψη ότι σε ένα βαθμό πρέπει να επιτευχθεί η ανοσία της κοινότητας.
Οπως χαρακτηριστικά είπε ο Anders Tegnell, ο γιατρός που έχει την αντίστοιχη θέση με τον Σωτήρη Τσιόδρα στη Σουηδία, σκοπός του υπουργείου Υγείας δεν είναι το καθολικό lockdown, αλλά η αλλαγή της ζωής των ανθρώπων με τέτοιο τρόπο που να επιτευχθεί η ανοσία της κοινότητας, λαμβάνοντας παράλληλα μέτρα τα οποία οι άνθρωποι θα αντέχουν να ακολουθήσουν για αρκετό καιρό, έτσι ώστε να αποφευχθεί η απότομη διασπορά του ιού και φυσικά η επιβάρυνση του συστήματος υγείας με τέτοιο τρόπο, όπως παραδείγματος χάρη στην Ιταλία ή την Ισπανία.
Ο μέσος Σουηδός εμπιστεύεται την κυβέρνηση. Ετσι με το που του ζητήθηκε να παραμείνει στο σπίτι, να μειώσει τις μετακινήσεις του και να κρατήσει αποστάσεις από τους άλλους ανθρώπους, σε ένα μεγάλο, συντριπτικό ποσοστό το εφάρμοσε. Αλλωστε και ο τρόπος ζωής της Σουηδίας πριν την πανδημία δεν διέφερε πολύ σε σχέση με τον τρόπο ζωής που υπάρχει τώρα, όπως σίγουρα έχετε ξανακούσει. Οπότε, παρότι τα καφέ και τα εστιατόρια δεν έκλεισαν, άδειασαν σε ένα μεγάλο ποσοστό από την ώρα που το ζήτησε η κυβέρνηση, όχι βέβαια και τελείως!
Η Σουηδία δεν συνεχίζει να ζει -όπως πολύ λέγεται- με τους ίδιους ρυθμούς που ζούσε πιο πριν. Υπάρχει βέβαια ένα διαρκές ντιμπέιτ ανάμεσα σε ένα μέρος της επιστημονικής κοινότητας και στην επίσημη γραμμή του κράτους, ως προς το αν έπρεπε να ληφθούν πιο σκληρά μέτρα, αλλά αυτό είναι κάτι που είναι πάρα πολύ νωρίς να το κρίνουμε. Εχουμε πολύ δρόμο μπροστά μας ακόμα, και σίγουρα δεν μπορούμε αυτή τη στιγμή να ξέρουμε ποια αντιμετώπιση είναι η σωστή, με σιγουριά. Σίγουρα μέχρι τώρα που μιλάμε τα πράγματα πάνε κατά κάποιο τρόπο όπως περίπου προέβλεπαν οι φορείς.
- Ως πολίτης πώς ζείτε την καθημερινότητα στη Στοκχόλμη τον καιρό του κορονοϊού;
Οπως σας είπα, η καθημερινότητα όλων μας έχει επηρεαστεί πολύ. Οι μετακινήσεις είναι περιορισμένες και φυσικά κι εγώ όπως ο περισσότερος κόσμος αποφεύγω τα μέρη στα οποία υπάρχει συνωστισμός. Ξαφνικά η Ελλάδα βρίσκεται πολύ μακριά για εμένα, δυστυχώς.
Στη Σουηδία βέβαια υπάρχει κάτι το οποίο έχει καταφέρει να νικήσει κατά κάποιον τρόπο το φόβο για τον κορονοϊό - και αυτό είναι ο ήλιος! Οταν βελτιώθηκε ο καιρός, πριν από περίπου μία βδομάδα, οι άνθρωποι βρήκαν την ευκαιρία να βρεθούν έξω. Γενικά βέβαια πιστεύω ότι οι συστάσεις του υπουργείου Υγείας εφαρμόζονται σε μεγάλο βαθμό. Ως επί το πλείστον ο μέσος Σουηδός πολίτης εμπιστεύεται την κυβέρνησή του και τις αποφάσεις της, καθώς και τις συστάσεις της. Η κοινωνία είναι διαμορφωμένη έτσι ώστε να δίνει μεγαλύτερη σημασία στο σύνολο και λιγότερη σημασία στη μονάδα, με ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται. Το υπουργείο Υγείας ζητάει ο καθένας να αναλάβει την ευθύνη του απέναντι στο κοινό καλό.
- Ως ψυχίατρος, ποιες βλέπετε να είναι οι επιπτώσεις του κορονοϊού για τον άνθρωπο την επόμενη ημέρα;
Η ψυχική υγεία είναι ένα πολύ σημαντικό ερώτημα, που απασχολεί τον άνθρωπο σε όλες τις κρίσιμες περιόδους που παλιότερα πέρασε ή που περνάει τώρα. Το πρόβλημα είναι προφανώς πολυσχιδές. Στην πρώτη φάση της κρίσης κυριαρχεί ο φόβος και το άγχος ότι ενδεχομένως θα κολλήσει κανείς. Γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό να τηρούνται οι κανόνες υγιεινής, αλλά και να προσέχει κανείς κατά κάποιον τρόπο τι διαβάζει και από πού ενημερώνεται, έτσι ώστε να προστατευτεί από τα fake news και τα υπερβολικά δημοσιεύματα που έχουν κάνει το τελευταίο καιρό αρκετά έντονη την παρουσία τους.
Η αντιμετώπιση όμως του Covid-19, δηλαδή ο εγκλεισμός, επιφέρει κι αυτός τις συνέπειές του: Aύξηση των αγχωδών διαταραχών και της ενδοοικογενειακής βίας, κατάθλιψη και διαταραχή πανικού παρατηρούνται, καθώς επίσης και διαταραχές του ύπνου όπως η αϋπνία. Είναι ίσως φρόνιμο να προσπαθήσει κανείς να έχει κάποιες χρήσιμες ρουτίνες στην καθημερινότητά του, όπως για παράδειγμα η άσκηση μέσα και έξω απ’ το σπίτι, με σκοπό την αντιμετώπιση του στρες που προκαλεί ο κοινωνικός αποκλεισμός.
Η ευτυχία, μην ξεχνάτε, είναι σε ένα μεγάλο βαθμό επιλογή - γι’ αυτό έχει επίσης σημασία να σκέφτεται κανείς θετικά. Ουδέν κακόν αμιγές καλού, όπως έλεγαν οι αρχαίοι. Εχουμε περισσότερο χρόνο για να περάσουμε με τα αγαπημένα μας πρόσωπα όταν μένουμε στο ίδιο σπίτι με αυτά, και ίσως για ορισμένους από μας η δυνατότητα να δουλέψουμε απ’ το σπίτι μπορεί να μειώσει το εργασιακό στρες. Κάτι άλλο ωφέλιμο είναι και η πιο έντονη ανάγκη για επικοινωνία, έστω και διαδικτυακά, με πολλούς φίλους και την οικογένεια, που οδήγησε και σε περισσότερα τηλέφωνα και βιντεοκλήσεις με αυτούς, σε σχέση με το παρελθόν.
Τέλος, είναι προφανές ότι οι οικονομικές επιπτώσεις του lockdown μπορούν να επιβαρύνουν αρκετά την ψυχική υγεία των περισσότερων από μας, γι’ αυτό και στα περισσότερα κράτη, μετά την υγεία και την αντιμετώπιση της πανδημίας, η οικονομία είναι το πιο σημαντικό θέμα συζήτησης έτσι ώστε οι προδιαγραφές της ζωής μετά την αντιμετώπιση της κρίσης να είναι όσο πιο καλές γίνεται.
- Το μοντέλο διαχείρισης και αντιμετώπισης του κορονοϊού στην Ελλάδα φαίνεται ότι έχει σημαντικά αποτελέσματα και έχει φέρει τη χώρα σε πολύ καλύτερη κατάσταση σε σχέση με άλλες χώρες. Ποια εικόνα υπάρχει για την Ελλάδα αυτή τη στιγμή στη Σουηδία και πώς το σχολιάζετε εσείς;
Είναι δύσκολο να συγκρίνει κανείς τα στατιστικά στοιχεία διαφορετικών χώρων και αυτό γιατί η καθεμία εφαρμόζει τη δική της μέθοδο και μετρά με διαφορετικό τρόπο τα κρούσματα αλλά και τη θνησιμότητα. Για παράδειγμα η Φινλανδία, η οποία έχει ένα χαμηλό ποσοστό θνητότητας από Covid-19, δεν καταγράφει τους θανάτους στα γηροκομεία, που ενδεχομένως να είναι περισσότεροι απ’ αυτούς στην κοινότητα.
Στη Σουηδία για τους παραπάνω λόγους είναι επιφυλακτικοί ως προς το να συγκρίνουν τα στατιστικά αποτελέσματά τους με αυτά άλλων χωρών. Αμερικανικές έρευνες, για παράδειγμα, δίνουν περισσότερη σημασία στο να συγκρίνουν τα στατιστικά στοιχεία της ίδιας χώρας πάνω σε διάφορους άξονες φέτος, σε σχέση με προηγούμενες χρονιές: για παράδειγμα τη θνησιμότητα για διάφορες αιτίες σε παλαιότερα έτη σε μια περίοδο, σε σχέση με το τώρα.
Πιστεύω ότι είναι πολύ νωρίς να συγκρίνουμε την αποτελεσματικότητα της αντιμετώπισης του Covid-19 διαφορετικών χωρών. Η Ελλάδα, αν με ρωτάτε, δεν νιώθω ότι έχει αντιμετωπίσει πλήρως τον ιό. Αυτό που έχει καταφέρει αρκετά έξυπνα είναι να κερδίσει χρόνο, εμποδίζοντάς τον να εξαπλωθεί στην κοινότητα, προκειμένου να δει πρώτα πώς οι άλλες χώρες θα αντιμετωπίσουν την κατάσταση για να πάρει πιο σωστές αποφάσεις.
Νομίζω βέβαια πως μπορώ να πω ότι μια κοινωνία που είναι μαθημένη στην έντονη αλληλεπίδραση και επαφή, με αυτή τη διαρρύθμιση πόλεων όπως της Αθήνας και των υπολοίπων μεγάλων πόλεων στην Ελλάδα, δύσκολα θα μπορούσε να αντιμετωπίσει έτσι αποτελεσματικά όπως τώρα την εξάπλωση του ιού χωρίς lockdown, κατά τη γνώμη μου.
- Οι Σκανδιναβοί αγαπούν την Ελλάδα, αλλά ο κορονοϊός ενδέχεται αναγκαστικά να τους κρατήσει μακριά αυτό το καλοκαίρι. Πόσο πιστεύετε ότι αυτό θα “χαλάσει” τη σχέση τους με τη χώρα μας;
Οι Σκανδιναβοί αγαπούν την Ελλάδα και θα συνεχίσουν να την αγαπούν, το πολύ πολύ να τους λείψει περισσότερο από ό,τι συνήθως. Πρόσφατα συζητούσα με έναν συνάδελφο επίσης Ελληνα στη δουλειά, στη γλώσσα μας, και μια Σουηδή που μας προσπέρασε επέστρεψε για να μας πει ότι τώρα που οι μετακινήσεις είναι δύσκολες έως αδύνατες, το ότι άκουσε τη γλώσσα μας τη βοήθησε να “ταξιδέψει” για λίγο στη Μεσόγειο.
Η πανδημία θα περάσει και όλοι μας θα επιστρέψουμε στην κανονικότητά μας με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Το στοίχημα είναι ίσως να επιστρέψουμε σε μια βελτιωμένη έκδοση αυτής, απαλλαγμένοι όσο γίνεται από τα κακώς κείμενα του εαυτού μας.
* Ο Σαράντος Στασινάκης είναι ψυχίατρος επιμελητής Α’ σε ένα από τα εξωτερικά ιατρεία Γηροψυχιατρικής της Στοκχόλμης. Παράλληλα εργάζεται στο Κέντρο του Ψυχιατρικού Τμήματος του Ινστιτούτου Καρολίνσκα ως υπεύθυνος σεμιναρίων των ειδικευόμενων του νομού της Στοκχόλμης. Είναι επίσης αντιπρόεδρος της Σουηδικής Εταιρείας Γηροψυχιατρικής.
