Σε αυτό, όπως και σε όλα τα όργανα του ανθρώπινου σώματος, μπορεί να δημιουργηθούν καλοήθεις και κακοήθεις βλάβες. Και όπως λέει η πλαστικός χειρουργός Ουρανία Καστανά, διευθύντρια του Κέντρου Πρόληψης και Θεραπείας Μελανώματος της  Ευρωκλινικής Αθηνών, τ. διευθύντρια του Τμήματος Πλαστικής Χειρουργικής στο ΓΝΑ «Ευαγγελισμός», “όλες σχεδόν οι βλάβες του δέρματος έχουν σχέση με την έκθεση στον ήλιο!”.

Επιμέλεια: Νικολέττα Κολυβάρη

Η ειδικός μας αναλύει ποιες είναι οι κακοήθεις βλάβες του δέρματος, πώς μπορούμε να προστατευτούμε από αυτές και πώς να τις θεραπεύσουμε - και επισημαίνει ότι ο καρκίνος του δέρματος είναι ο πιο συχνός σε εμφάνιση καρκίνος στον άνθρωπο.

Η ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΑΥΤΟΕΞΕΤΑΣΗΣ

Η διάγνωση του καρκίνου του δέρματος γίνεται συνήθως σε αρχικά στάδια και θεραπεύεται πλήρως. Η ευαισθητοποίηση και εκπαίδευση του πληθυσμού για σωστή αυτοεξέταση των δερματικών βλαβών και για το πότε πρέπει να απευθύνονται σε ειδικό γιατρό είναι πολύ σημαντική. Οσο για τις συχνότερες κακοήθεις βλάβες του δέρματος, η κ. Καστανά εξηγεί πως είναι το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα, το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα και το μελάνωμα.

ΤΟ ΜΕΛΑΝΩΜΑ

Το μελάνωμα αποτελεί τον κακοηθέστερο όγκο που εντοπίζεται στο δέρμα και τους βλεννογόνους. Προέρχεται από τα μελανοκύτταρα του δέρματος όπως εξηγεί η ιατρός, τα κύτταρα που παράγουν τη μελανίνη, την ουσία που ευθύνεται για το μαύρισμα και την προστασία μας από τον ήλιο. Επισημαίνει δε πως σαν όγκος μπορεί να υποτροπιάσει και να δώσει μεταστάσεις και μετά από πολλά χρόνια, και παρόλο που αποτελεί περίπου το 3-4% του συνόλου των καρκίνων του δέρματος, προκαλεί περισσότερο από το 75% των θανάτων που οφείλονται σε αυτούς.

ΡΑΓΔΑΙΑ ΑΥΞΗΣΗ

Κατά τις τελευταίες δεκαετίες, λέει η Ουρανία Καστανά, παρατηρείται μια ραγδαία αύξηση της συχνότητας εμφάνισης της νόσου που καθιστά το μελάνωμα έναν από τους ταχύτερα εξαπλούμενους κακοήθεις όγκους στον άνθρωπο. Παράλληλα επισημαίναι ότι υπάρχει διαφοροποίηση στην επίπτωση της νόσου στα διάφορα γεωγραφικά μήκη και πλάτη της γης.

Στην Ελλάδα έχουν παρουσιαστεί διάφορες μελέτες με διαφορετικά ποσοστά επίπτωσης. Ολες συγκλίνουν στην αύξηση της συχνότητας εμφάνισης του μελανώματος με αυξημένα ποσοστά σε Κρήτη, Αθήνα, Λάρισα και Νότια Πελοπόννησο, ίσως “λόγω υψηλής ηλιοέκθεσης ή λόγω διαφορετικού γενετικού υπόβαθρου”, όπως παρατηρεί. Και προσθέτει πως υπολογίζεται ότι στη  χώρα μας 3-4 άτομα ανά 100.000 κατοίκους εμφανίζουν μελάνωμα.

ΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ

Η ίδια επισημαίνει ότι τα ακριβή αίτια ανάπτυξης του μελανώματος δεν είναι γνωστά. Εχουν παρατηρηθεί όμως διάφοροι ενδογενείς και εξωγενείς παράγοντες που αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης μελανώματος.  Σε ό,τι αφορά τους ενδογενείς παράγοντες, αυξημένο κίνδυνο παρατηρείται ότι έχουν τα άτομα που ανήκουν σε οικογένειες με ιστορικό οικογενούς μελανώματος. Αυτά τα άτομα “πρέπει να εξετάζονται κλινικά από ηλικίας 10 ετών και αν εμφανίζουν άτυπους σπίλους να φωτογραφίζονται και να επανελέγχονται κλινικά ανά εξάμηνο”.

Ενας άλλος παράγοντας κινδύνου είναι και “η παρουσία μεγάλου αριθμού μελαχρωματικών σπίλων άτυπων ή όχι (περισσότερες από 100 ελιές σε ένα άτομο).

ΤΑ 4 ΣΗΜΕΙΑ

Ο κίνδυνος εξαλλαγής, λέει η κ. Καστανά, οποιουδήποτε σπίλου σε μελάνωμα είναι 1 ανά 1.000.000 διεθνώς. Τα 4 σημεία που προδηλώνουν κίνδυνο (ένα έξυπνο μνημοτεχνικό) για να καταλάβουμε την κακοήθη εξαλλαγή μιας ελιάς που προϋπάρχει είναι μας λέει το ABCD:

A: Asymmetry= Ασυμμετρία του σχήματος της ελιάς.        

B: Border= Ανώμαλα όρια, με πιθανή επέκταση της μελάχρωσης στο γύρω δέρμα.              

C: Color= Αλλαγή χρώματος (είτε πιο σκούρα είτε πιο ανοιχτόχρωμη).            

D: Diameter= Αλλαγή μεγέθους της ελιάς (είτε αύξηση είτε μείωση).

Επίσης, η ειδικός συνιστά, όταν μια ελιά βρίσκεται σε κάποιο σημείο που ερεθίζεται συχνά, αν προκαλεί ξαφνικά κνησμό ή αν αιμορραγήσει, να πάμε στον ειδικό γιατρό για άμεση αξιολόγηση, χειρουργική αφαίρεση και βιοψία.

ΝΑ ΠΡΟΣΕΧΟΥΝ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ

Στους ενδογενείς παράγοντες κινδύνου είναι και το χρώμα του δέρματος (φωτότυπος), καθώς όπως λέει η ιατρός, όσο πιο ανοιχτό χρώμα δέρματος έχει ένα άτομο τόσο πιο πολύ κινδυνεύει να εμφανίσει μελάνωμα. Επίσης, “σε γενική απαρίθμηση της νόσου το μελάνωμα εμφανίζεται συχνότερα στις γυναίκες, με τη συχνότερη εντόπιση στα άκρα τους, ενώ στους άντρες στην κεφαλή και το κορμό”.

Η ιατρός αναφέρει ακόμα ότι το μελάνωμα είναι κυρίως νόσος της λευκής φυλής (στο 97-99% του συνόλου των μελανωμάτων). Επίσης, οι άνθρωποι που βρίσκονται σε ανοσοκαταστολή είτε από κάποια άλλη νόσο (πχ λοίμωξη HIV) είτε μετά από λήψη φαρμάκων (π.χ. μεταμόσχευση νεφρού),  παρουσιάζουν αυξημένη επικινδυνότητα ανάπτυξης μελανώματος.

ΕΞΩΓΕΝΕΙΣ ΑΙΤΙΕΣ

Στους εξωγενείς παράγοντες κινδύνου ανήκουν η ηλικιακή ακτινοβολία και ειδικότερα η υπεριώδης ακτινοβολία (UV) του ήλιου, που, όπως τονίζει η ιατρός, αποτελεί τον σημαντικότερο επιβαρυντικό παράγοντα για την ανάπτυξη μελανώματος. Αξίζει να αναφέρουμε πως έχει παρατηρηθεί πως η διακοπτόμενη έκθεση στον ήλιο είναι πιο επιβαρυντική σε σχέση με την συνεχόμενη ή την επαναλαμβανόμενη κατά μικρά χρονικά διαστήματα. Η ιατρός επισημαίνει επίσης ότι και το τεχνητό μαύρισμα (solarium) εκπέμπει UVA και UVB ακτινοβολία και ενοχοποιείται για προδιαθεσική αιτία ανάπτυξης μελανώματος.

Η ΠΡΟΛΗΨΗ

Ο χρόνιος ερεθισμός σε σπίλους (ελιές) που βρίσκονται σε περιοχές χρόνιου ερεθισμού (π.χ. ζώνη, στηθόδεσμος) συγκαταλέγεται στους εξωγενείς παράγοντες, γιατί “πιθανόν να τραυματιστούν, να αιμορραγήσουν ή να εξελκωθούν” εξηγεί η Ουρανία Καστανά, και γι' αυτό “πρέπει να αφαιρούνται προληπτικά γιατί αυξάνεται η πιθανότητα εξαλλαγής τους σε μελάνωμα”.

Οσον αφορά τον ήλιο, ναι μεν είναι ένας από τους πιο επιβαρυντικούς παράγοντες για την ανάπτυξη μελανώματος, αλλά η υπεριώδης ακτινοβολία (UV) που εκπέμπει είναι ευεργετική για την ενεργοποίηση της βιταμίνης D, που μας προφυλάσσει από διάφορες αρρώστιες και κάποιες μορφές καρκίνου. Δεν θα πρέπει λοιπόν να μη χαιρόμαστε τις χαρές του ήλιου, αλλά “αναλογιζόμενοι όλους τους επιβαρυντικούς παράγοντες για την ανάπτυξη μελανώματος, καλό είναι να θυμόμαστε τα εξής, συμβουλεύει η ειδικός: Αν α) υπάρχει στην οικογένεια ασθενής με μελάνωμα. β) Εχουμε μεγάλο αριθμό σπίλων (ελιών) στο σώμα μας. γ) Εχουμε σύνδρομο άτυπων σπίλων (μεγάλο αριθμό ελιών που πληρούν τα ABCDs). δ) Καιγόμαστε εύκολα από τον ήλιο (ανοιχτόχρωμο δέρμα, κόκκινα μαλλιά, μπλε μάτια). ε) Ζούμε σε χώρα με μεγάλη και δυνατή ηλιοφάνεια. Τότε ανήκουμε σε ομάδα που πραγματικά πρέπει να λαμβάνει όλα τα μέτρα προστασίας από τον ήλιο, γιατί μπορεί η πιθανότητα να εμφανιστεί μελάνωμα είναι μεγάλη”.

ΠΟΤΕ ΝΑ ΑΝΗΣΥΧΗΣΟΥΜΕ

Πότε όμως πρέπει να ανησυχήσει κανείς και να τρέξει αμέσως στο γιατρό; Η Ουρανία Καστανά απαντά, αν: Παρατηρήσουμε αλλαγή στο χρώμα, στο μέγεθος (μεγαλώσει ή μικρύνει), στη μορφή, στην επιφάνεια μιας ελιάς που ήδη έχουμε. Εμφανιστεί μια νέα ελιά, που θα έχει “ανώμαλη” μορφή και σκούρο χρώμα. Εξαφανιστεί μια ελιά που έχουμε. Εχουμε έντονη φαγούρα σε μια ελιά. Η ελιά βρίσκεται σε σημείο που ερεθίζεται και τραυματίζεται. Μια ελιά αιμορραγήσει (ματώσει). Αλλάξει μορφή κάποιο σημείο μιας μεγάλης ελιάς που έχουμε από τη γέννησή μας.

Αν λοιπόν δούμε κάποιο από τα παραπάνω σημάδια η ειδικός συμβουλεύει να θυμόμαστε ότι “δεν πρέπει να βάζουμε διάφορες κρέμες, χωρίς να έχουμε εξεταστεί από τον ειδικό γιατρό, και ότι θα πρέπει να ανατρέχουμε ή στα ειδικά ιατρεία παρακολούθησης σπίλων (κλινική εκτίμηση, δερματοσκόπηση) ή σε γιατρούς ειδικούς για την εξέταση σπίλων (δερματολόγους , πλαστικούς χειρουργούς)”.

Η ΕΓΚΑΙΡΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ

Αυτό που πρέπει να έχουμε κατά νου είναι, τονίζει η Ουρανία Καστανά, “ότι η έγκαιρη διάγνωση και σωστή θεραπεία του μελανώματος σώζει ζωές!. Η σημασία της σωστής ενημέρωσης, της γνώσης για την ορθή εκτίμηση των σπίλων και της αυτοεξέτασης των ασθενών είναι τόσο σημαντική, ώστε στην Αυστραλία που η επίπτωση του μελανώματος είναι ιδιαίτερα ψηλή προστέθηκε στα ABCDs και το E= Education (=επιμόρφωση)”.

Αυτό που πρέπει πάντα να έχουμε κατά νου είναι:

“Απαγορεύεται η απόξεση και η τμηματική εξαίρεση βλαβών που μπορεί να θεωρηθούν ύποπτες για μελάνωμα. Δεν επιτρέπεται η καταστροφή μελαχρωστικών αλλοιώσεων με Laser. Υποπτες βλάβες για μελάνωμα πρέπει να εξαιρούνται με εμφανώς υγιή όρια 2-5 χιλ. και σε βάθος που να περιλαμβάνει και τμήμα του υποδορίου λίπους”.

ΕΙΝΑΙ ΙΑΣΙΜΟ

Το μελάνωμα είναι ιάσιμο, τονίζει η ειδικός, “αν διαγνωστεί  και αντιμετωπιστεί σωστά εγκαίρως”, καθώς “για την επιβίωση των αρρώστων είναι πολύ σημαντική η όσο το δυνατόν νωρίς ανίχνευση του μελανώματος, όσο ο όγκος είναι ακόμα λεπτός σε πάχος”.

Για την πρόληψη του μελανώματος είναι πολύ σημαντικό: “Να χαιρόμαστε τον ήλιο λαβαίνοντας όλα τα κατάλληλα μέτρα προστασίας. Να κάνουμε αυτοεξέταση των ελιών μας ανά 6-8 βδομάδες. Να εξετάζουμε κάθε ύποπτη βλάβη ή κάθε αλλαγή των ελιών μας στα ειδικά ιατρεία σπίλων. Η σωστή προστασία από τον ήλιο κατά τα πρώτα 18 χρόνια της ζωής μας μπορεί να μειώσει την πιθανότητα να παρουσιάσουμε καρκίνο του δέρματος στο 78%. Να μην κάνουμε τεχνητό μαύρισμα (solarium)”, συμβουλεύει καταλήγοντας η Ουρανία Καστανά.