Σάββατο, 30 Ιανουαρίου 2021 16:14

Ο αναπτυξιακός ρόλος των Δήμων σε μία σύγχρονη Ελλάδα (χρηματοδοτικά εργαλεία)

Γράφτηκε από την

Του Δημήτρη Καφαντάρη, Γενικού Γραμματέα ΚΕΔΕ


Βασικός Στρατηγικός Στόχος της ΚΕΔΕ, σύμφωνα με τις Αποφάσεις των Τακτικών Συνεδρίων της, είναι «Η ενίσχυση του αναπτυξιακού ρόλου της Αυτοδιοίκησης στο πλαίσιο της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης και του δημοκρατικού προγραμματισμού και η ενίσχυση της συμμετοχής της στο σχεδιασμό και την εφαρμογή των κοινωνικών πολιτικών και προγραμμάτων» (Συνέδρια ΚΕΔΕ: Θεσσαλονίκη 2016, Ιωάννινα 2017, Αθήνα 2018). 
Η ανάπτυξη της χώρας μας, για να είναι ουσιαστική και βιώσιμη, πρέπει να βασίζεται στους 17 Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ. Στο πλαίσιο αυτό, χρειάζεται να δώσουμε ιδιαίτερο βάρος στην Κυκλική Οικονομία που όχι μόνο προστατεύει το φυσικό περιβάλλον αλλά εξοικονομεί και τους φυσικούς πόρους του πλανήτη μας, που δεν είναι ανεξάντλητοι. 
Σε αυτή τη βιώσιμη ανάπτυξη της χώρας μας η πρωτοβάθμια Τοπική Αυτοδιοίκηση μπορεί να συμβάλλει αποφασιστικά. Δεν χρειάζεται η «νομική μεταφορά αρμοδιοτήτων». Το Σύνταγμα και οι Νόμοι (όπως ο Ν.3643/2006 –Δ.Κ.Κ. και ο Ν.3852/2010 – «Καλλικράτης») προβλέπουν ότι οι Δήμοι έχουν σημαντικές αναπτυξιακές αρμοδιότητες που αφορούν τις δημόσιες πολιτικές για την προστασία του περιβάλλοντος και την κυκλική οικονομία, την αγροτική και την αστική ανάπτυξη, την ποιότητα ζωής και την εύρυθμη λειτουργία των πόλεων, την κοινωνική προστασία και αλληλεγγύη, τη δημόσια υγεία, την παιδεία, τον πολιτισμό και τον αθλητισμό, την ασφάλεια των πολιτών και την πολιτική προστασία. 
Αυτό που χρειάζεται είναι η συμμετοχή των Δήμων και των συλλογικών οργάνων τους στον σχεδιασμό και την εφαρμογή των Αναπτυξιακών Προγραμμάτων και η διασφάλιση της χρηματοδότησής τους από τα ακόλουθα Προγράμματα: 
• το Εθνικό Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (Ε.Π.Α.) 2021–2025, 
• τα ειδικά προγράμματα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, όπως είναι το Πρόγραμμα «Αντώνης Τρίτσης» και το «Φιλόδημος», 
• τα Επιχειρησιακά Προγράμματα του ΕΣΠΑ 2021–2027, καθώς και το Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης 2021–2027, 
• τα προετοιμαζόμενα Προγράμματα του «Ταμείου Ανάκαμψης» 2021–2024, 
• τις Κοινοτικές Πρωτοβουλίες και τα προγράμματα που προκηρύσσονται κατευθείαν από τις Βρυξέλλες. 
Ιδιαίτερα αυξημένες είναι οι προσδοκίες μας από το Ταμείο Ανάκαμψης, δεδομένου ότι η ΚΕΔΕ υπέβαλε έγκαιρα ένα σημαντικό πακέτο προτάσεων σύμφωνα με τις προγραμματικές προτεραιότητές του, οι οποίες αφορούν την αντιμετώπιση των συνεπειών της πανδημίας, την πράσινη ανάπτυξη και την ψηφιακή πολιτική. 
Σε όλα αυτά τα Αναπτυξιακά Προγράμματα (ΕΣΠΑ κλπ), πρέπει να είναι καθοριστική η συμμετοχή της ΚΕΔΕ στο σχεδιασμό του εθνικού σκέλους των Προγραμμάτων και των ΠΕΔ στο σχεδιασμό του περιφερειακού σκέλους τους. Μόνον έτσι θα κατοχυρωθεί και η «εταιρική σχέση», όπως προβλέπεται και στο Κοινοτικό κεκτημένο που θεωρεί ότι «Οι εταίροι στο πλαίσιο της εταιρικής σχέσης θα πρέπει να συμμετέχουν ενεργά σε όλο τον κύκλο ζωής των Προγραμμάτων (σχεδιασμός, προετοιμασία, εφαρμογή, παρακολούθηση και αξιολόγηση)».
Επίσης, σε όλα τα Προγράμματα αυτά απαιτούμε να διασφαλιστούν διακριτές  κατηγορίες δράσης με δικαιούχους τους Δήμους, ο συνολικός προϋπολογισμός των οποίων θα πρέπει να υπερβαίνει τα 7 δισ. ευρώ, ώστε να δημιουργηθεί ουσιαστικά ένα «οριζόντιο» Αναπτυξιακό Πρόγραμμα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, το οποίο πρέπει να χρηματοδοτηθεί και με απόδοση των «παρακρατηθέντων» πόρων των Δήμων των προηγούμενων ετών 2009–2019.
Στο ​πλαίσιο του «οριζόντιου» Αναπτυξιακού Προγράμματος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και ειδικά για τους Δήμους της ελληνικής περιφέρειας πρέπει να διασφαλιστεί ένα «Πρόγραμμα Αγροτικής Οικονομίας» ύψους τουλάχιστον 1 δισ. ευρώ. 
Ειδικότερα όσον αφορά το Εθνικό Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων(που καλείται Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης – Ε.Π.Α.), δεν συμφωνούμε τα έργα και οι δράσεις τοπικής σημασίας, που πρέπει να υλοποιηθούν από τους Δήμους, να υποβάλλονται προς έγκριση στις Περιφέρειες. Προτείνουμε το ποσοστό του συνολικού προϋπολογισμού του Ε.Π.Α., που αντιστοιχεί στα έργα και τις δράσεις αυτές, να συμπληρώνουν κάθε χρόνο τη ΣΑΤΑ ή τους Κεντρικών Αυτοτελών Πόρων (Κ.Α.Π.) των Δήμων η οποία χρηματοδοτεί τις τοπικές επενδύσεις τους. 
Παράλληλα, είναι αναγκαίο να αυξηθεί στο 10% το ποσοστό του ετήσιου προϋπολογισμού του Πράσινου Ταμείου που χρηματοδοτεί την Τοπική Αυτοδιοίκηση, ώστε να μπορούν οι Δήμοι να συντηρούν τις τεχνικές υποδομές των πόλεων και να βελτιώνουν τις συνθήκες ζωής των πολιτών. 
Θεωρούμε επίσης αναγκαίο να διερευνηθεί νομικά και επιχειρησιακά η δυνατότητα έκδοσης Δημοτικών Αναπτυξιακών Ομολόγων προκειμένου  να χρηματοδοτηθούν  σημαντικά έργα τοπικής ανάπτυξης. 
Προκειμένου να αναβαθμιστεί ο αναπτυξιακός προγραμματισμός της χώρας, είναι αναγκαία η αλλαγή των διατάξεων που αφορούν τον «Δημοκρατικό Προγραμματισμό» (με επικαιροποίηση του Νόμου 1622/1986), η σύνδεση του αναπτυξιακού προγραμματισμού με τον χωροταξικό και τον πολεοδομικό σχεδιασμό και η βελτίωση του κανονιστικού πλαισίου για την εκπόνηση και εφαρμογή των τετραετών και των ετήσιων Επιχειρησιακών Προγραμμάτων των Δήμων.
Είναι αυτονόητο ότι στη διαδικασία του αναπτυξιακού προγραμματισμού πρέπει να διασφαλίζουμε τη συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας και των φορέων , ώστε τα υλοποιούμενα έργα και οι προγραμματιζόμενες δράσεις να υπηρετούν τις ανάγκες των πολιτών και των επιχειρήσεων κάθε τόπου. Στην κατεύθυνση αυτή μπορεί να συμβάλλει η συστηματική ενημέρωση των πολιτών, η διαφάνεια της λειτουργίας των δημοτικών οργάνων και υπηρεσιών και ο θεσμός του «συμμετοχικού προϋπολογισμού» των Δήμων μας. 
Για να μπορέσουν όμως οι Δήμοι και ιδιαίτερα οι μικροί ορεινοί και νησιωτικοί Δήμοι να ανταποκριθούν στις προγραμματικές και τις διαχειριστικές απαιτήσεις των Αναπτυξιακών Προγραμμάτων χρειάζονται ουσιαστική τεχνική υποστήριξη από την ΕΕΤΑΑ (Τεχνική Υπηρεσία και Μητρώα μηχανικών), την ΜΟΔ, τα Δίκτυα Πόλεων και τους Αναπτυξιακούς Οργανισμούς, το δε Πρόγραμμα «Αντώνης Τρίτσης» να καλύψει το σύνολο των δαπανών αυτής της Τεχνικής Βοήθειας. 
Η κάλυψη των επενδυτικών δαπανών των Δήμων πρέπει φυσικά να συνοδεύεται από την αύξηση των Κ.Α.Π. προκειμένου να στελεχωθούν οι διαρκώς αποψιλούμενες τεχνικές και οικονομικές υπηρεσίες των Δήμων (λόγω των συνταξιοδοτήσεων και της «κινητικότητας») και να συγκροτηθούν οι νέες υπηρεσίες που χρειάζονται οι Δήμοι και προτείνει η Κυβέρνηση με το νέο κανονιστικό πλαίσιο (υπηρεσίες εσωτερικού ελέγχου, οργανικές μονάδες πολιτικής προστασίας, υπηρεσίες πληροφορικής). 
Με τις παραπάνω προϋποθέσεις, ο Δήμος μπορεί να συμβάλλει: 
• στην ανάπτυξη της περιοχής του ως Έξυπνης Πόλης (Smart City), 
• στην αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας και ειδικότερα της δημοτικής περιουσίας για την προσέλκυση ιδιωτικών επενδύσεων, με αξιοποίηση και των ΣΔΙΤ, 
• στη δημιουργία Πόλων Ανάπτυξης, οι οποίοι θα βασίζονται σε δίκτυα ΑΕΙ, Τεχνολογικών Πάρκων και επιχειρήσεων και επιδιώκουν την ανάπτυξη της καινοτομίας και της επιχειρηματικότητας, 
• στην υποστήριξη των επιχειρήσεων της περιοχής, ιδιαίτερα για την ανάπτυξη διεθνώς εμπορεύσιμων προϊόντων και την προώθηση των εξαγωγών, 
• στη διαμόρφωση ενός ολοκληρωμένου προγράμματος Ανάδειξης της Ταυτότητας της Πόλης (City Branding) και στη διασφάλιση των τεχνικών και των κοινωνικών υποδομών και προγραμμάτων που θα καλύψουν τις ανάγκες εγκατάστασης νέων επιχειρήσεων,  
• στη δημιουργία Branding τόπου ως μοχλό επανεκκίνησης για την Τοπική Αυτοδιοίκηση!
• στην ανάληψη πρωτοβουλιών προώθησης της κοινωνικής οικονομίας, 
• στην εφαρμογή προγραμμάτων προώθησης της απασχόλησης και προγραμμάτων ενίσχυσης του εισοδήματος των ασθενέστερων κοινωνικών ομάδων, 
• στην ανάδειξη των μνημείων και της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς της περιοχής, την επανάχρηση εγκαταλελειμμένων κτιρίων με αθλητικές και πολιτιστικές χρήσεις και την ανάδειξη των στοιχείων του τοπικού πολιτισμού. 
 Ο στόχος πρέπει να είναι , αθροιστικά να συμβάλουμε στην ανάπτυξη των τόπων μας και κατ’ επέκταση της χώρας .
Είναι η ώρα που η πολιτεία πρέπει να εμπιστευτεί την αυτοδιοίκηση.