Παρουσιάζουμε σήμερα τα στοιχεία ενός εξ αυτών, καθώς αυτά βοηθούν να "χτιστεί" η πορεία της πόλης μέσα στο χρόνο και μάλιστα σε εποχές μακρινές αλλά για τις οποίες υπάρχουν οικογενειακές μνήμες.

Ο εμπορικός αυτός οδηγός είναι του 1905 και σε αυτόν παρατηρούμε πως εμφανίζονται σημαντικές διαφορές σε εμπόρους και επαγγελματίες που έχουμε ήδη συναντήσει στο "Μεσσηνιακού Αστέρος Ημερολόγιο" που είχε κυκλοφορήσει το 1898. Το Νησί είναι μια πόλη η οποία παραμένει σημαντικό οικονομικό και εμπορικό κέντρο, παρά την μετακίνηση μεγαλεμπόρων και επιστημόνων προς την Καλαμάτα όπου ήδη λειτουργεί μεγάλο λιμάνι και υπάρχει σιδηροδρομική σύνδεση. Την ίδια περίοδο εξελίσσεται μια προσπάθεια -η οποία δεν καρποφόρησε- για την κατασκευή λιμανιού δίπλα στις εκβολές του Παμίσου. Το τρένο έχει μπει για τα καλά στη ζωή της πόλης και η διαδρομή μέχρι τον Πειραιά είναι 15 ώρες. Οι σχέσεις της Μεσσήνης και της Καλαμάτας έχουν γίνει στενότερες καθώς ήδη από το φθινόπωρο του 1891 λειτουργεί η σιδηροδρομική σύνδεση.

Αναλυτικά στον οδηγό αναφέρονται τα εξής:

• Δήμος Παμίσου, Νομού Μεσσηνίας. Πρωτεύουσα η Μεσσήνη. Κάτοικοι 8.122. Δήμαρχος ο Γ. Α. Καρατζάς.

• Υποτελωνείον Νησιού α' βαθμού. Τελώνης ο Δ. Μπάμπαλης.

• Γυμνάσιον Μεσσήνης. Συνεστήθη το 1890 ως πλήρες. Συντηρείται υπό του Δημοσίου. Γυμνασιάρχης: Ιωάννης Πρωτοπαπάς. Καθηγηταί: Χ. Δυσβαράς, Στ. Καντής, Επαμ. Αλούπης, Σ. Βεργής, Παν. Οικονομίδης.

• Λειτουργούντα Δημοτικά Σχολεία Δήμου Παμίσου.

Εν Μεσσήνη 2, εν Μαυρομματίω 1, εν Μαδαίνη 1, εν Τσιτσορίω 1, εις Λυκότραφον 1.

• Διδάσκοντες στα δημοτικά σχολεία της περιοχής:
Α' Δημοτικόν Σχολείον Μεσσήνης: Ευστάθιος Κουλέτσης πρωτοβάθμιος. Κ. Λεβέντης πρωτοβάθμιος. Ανδρέας Θωμόπουλος πρωτοβάθμιος. Αθανάσιος Κωστάκης τριτοβάθμιος. 

Β' Δημοτικόν Σχολείον Μεσσήνης: Ιωάννης Μπούτος πρωτοβάθμιος. 

Χαρίλαος Βασιλόπουλος δευτεροβάθμιος. Παναγιώτης Ποδαρόπουλος τριτοβάθμιος. 

Δημοτικόν Σχολείον Μαυρομματίου: Χρήστος Βλάσσης τριτοβάθμιος. 

Δημοτικόν Σχολείων Μαδαίνης: Ν. Παπαϊωάννου τριτοβάθμιος. 

Δημοτικόν Σχολείον Τζιτζωρίου: Σπύρος Κουλέτσης τριτοβάθμιος. 

Δημοτικόν Σχολείον Λυκοτράφου: Κωνσταντίνος Μαρκόπουλος τριτοβάθμιος.

Δημοτικόν Σχολείον Αβραμίου: Ιωάννης Κατσούλης δευτεροβάθμιος. 

Δημοτικόν Σχολείον Ναζηρίου: Κ. Αναστασόπουλος δευτεροβάθμιος. 

Ν. Μυλωνόπουλος τριτοβάθμιος. 

Δημοτικόν Σχολείον Βρωμοβρύσεως: Γ. Ηλιόπουλος τριτοβάθμιος. 

Δημοτικόν Σχολείον Καρτερολίου: Βασ. Α. Κουρής τριτοβάθμιος. Σπ. Νικολακόπουλος τριτοβάθμιος. Παν. Κότσιρας τριτοβάθμιος. 

Δημοτικόν Σχολείον Σπιταλίου: Β. Δημόπουλος τριτοβάθμιος. 

Δημοτικόν Σχολείον Αλητσελέπη: Λ. Παπαδόπουλος δευτεροβάθμιος. 

Ανδρέας Γιαννόπουλος τριτοβάθμιος. 

• Σιδηροδρομικό δρομολόγιο: Πειραιά - Ναύπλιον - Μεγαλούπολη - Κυπαρισσία - Καλαμάτα.

Αναχώρηση από Πειραιά 5.10 π.μ. και κατόπιν 336 χιλιομέτρων άφιξις εις Νησίον στις 8.07 μ.μ. Τιμή εισιτηρίου 30,00 δρχ. για Α' θέση και 22,00 για Β' θέση. Για Πειραιά υπάρχει δρομολόγιο με αναχώρηση 5.55' π.μ. από Μεσσήνη και άφιξη 8.50' μ.μ.

Μεσσήνη: Πρωτεύουσα του Δήμου Παμίσου έχουσα 7.200 κατοίκους, κείται παρά τον ποταμόν Πάμισον, όστις εις παλαιοτέραν εποχήν την περιέρεεν, εξ ου και το όνομα Νησί.

Η Αρχαία Μεσσήνη εκείτο όπου το σημερινόν χωρίον Μαυρομμάτι, ένθα σώζονται τείχη, ερείπια δημοσίων οικοδομημάτων, του θεάτρου και της Αρκαδικής Πύλης. Εχει απέραντον πεδιάδα κατάφυτον και καλώς καλλιεργημένην παράγουσαν σταφίδα, οίνον, μέταξαν, έλαιον, σύκα και δημητριακούς καρπούς.

Η συγκοινωνία εκτελείται διά σιδηροδρόμου μετά των Καλαμών και δι' αμαξιτής οδού μετά των Καλαμών και των διαφόρων δήμων.

Αλευροπώλαι: Παπαδόπουλος Δ., Χρυσούλης Π., Μιχαλόπουλος Κ.

Αρτοποιοί: Σιδέρης Μ. και Ε., Πουλόπουλος Ι., Σκαρμούτσος Λ.

Βιβλιοπώλαι: Μιχαλακέας Ι. και Χ., Σάρας Κ., Βλασόπουλος Π.

Δικολάβος: Παπασταθόπουλος Δ.

Εγχωρίων προϊόντων (Εμποροι): Νικητόπουλος Ν., Παπαδόπουλος Γ., Χαραλαμπόπουλος Π., Νικολόπουλος Κ., Τσαγκλής Π., Νικολόπουλος Α., Στυλιανόπουλος Α., Κοκκινόπουλος Θ., Οικονομόπουλος Β., Στρούμπος Π., Δημόπουλος Δ.

Εργολάβοι: Βασιλάκος Μ., Μυτιληναίος Ε.

Ζαχαροπλάστης: Σκαπέρδας Χ.

Ζωγράφος: Μισουρλετίδης Δ.

Ιατροί: Αναστασιάδης Γ., Μουρίκης Ι., Βρεττός Θ., Χονδρός Α., Πουλόπουλος Γ., Αγαπητός Β., Φάκωνας Δ., Βακαλόπουλος Φ.

Ιερείς: Καντιάνης Β., Βεγγόπουλος Γ., Πετρουλάκης Μ., Κοροβέσης Δ., Ποδαρόπουλος Κ., Μαυροειδής Δ., Ζαφειρόπουλος Γ.

Καπνοπώλης: Πολυχρονέας Σ.

Καφεπώλαι: Φραγκάκης Δ., Αλμπάνης Α. (Μπαούλης), Πάλμας Π., Τσάλτας Χ., Μάτζαρης Σ., Φωτεινάκης Π., Τράγος Π., Φωτόπουλος Ι.

Κουρείο: Πικραμένος Κ., Παναγιωτόπουλος Β., Γεωργιάδης Χ., Δημόπουλος Ν., Μακρυνιώτης Γ., Κεραμίδας Γ.

Κρεοπώλης: Θεοφιλόπουλος Θ.

Μάγειρος: Παπανικολόπουλος Π.

Μοδίστρα: Μανιατοπούλου Β.

Ξενοδόχος: Χρόνης Π.

Ξυλέμποροι: Πάστρας Χ., Νικολόπουλος Θ., Μυτιληναίος Ε.

Ξυλουργοί: Κατούρης Ν., Βαλμάς Γ.

Οινοπώλαι: Καλογερόπουλος Σ. και Γ., Γρηγορόπουλος Ι., Κουζής Α., Θεοδωρακόπουλος Β., Κωτσονάτος Α., Καντιάνης Φ., Παπαδόπουλος Α., Λυμπερόπουλος Ν., Μαρκάκης Γ., Νέλλος Δ., Σαλαμάνος Ι., Μάτζαρης Θ., Ζαλμάς Ι., Σπήλιος Κροντήρης, Τσαγκαράκης Κ., Πικραμένος Δ., Θωμόπουλος Γ., Ζαφειρόπουλος Π., Παναγόπουλος Δ., Μπουρελάς Κ., Νέλλος Ι. Δ., Αρβανιτάκης Ν., Καμπαντάης ή Σαμαρτζάκης Π., Μαυροειδής Α., Χατζόπουλος Γ., Γιατρούλιας Ν., Γιαννόπουλος Ι.

Οπλοδιορθωταί: Ντουφεξής Α.

Οπωροπώλης: Κουρής Δ., Σ. και Π.

Παντοπώλαι: Γρηγοράκος Δ., Παπαγιάννης Μ., Ξηρογιάννης Π., Μπεσσής Ι., Φωτόπουλος Ν., Φωτόπουλος Α., Μπιζίμης Δ., Σπάλας Α., Σακελλαρόπουλος Θ., Φωτόπουλος Φ., Αβαρλής Π., Αλιφέρης Α., Βαλσαμάκης Γ., Ψυχογιόπουλος - Φιλιόπουλος Α., Σταυρόπουλος Θ., Τζουμάκης Γ., Γιαννόπουλος Β., Γούτος Δ., Φωτόπουλος Α., Πουλόπουλος Π., Μαρκάκης Κ., Φωτόπουλος Κ., Σπανός Χ., Γκότσης Α., Κροντήρης Π., Μάτας Ι., Τζώρτζης Ν., Κάββετας Ρ., Κρασσακόπουλος Η., Παπανικολόπουλος Α., Κωνσταντάρος Ρ., Σκαρμούτσος Δ., Δουρδούνης Α., Καρλότσης Ρ., Τσερπές Μ.

Ποτοπώλαι: Φωτόπουλος Ν., Αλμπάνης Α., Δημόπουλος Ρ. 

Ράπται: Πουλόπουλος Ν., Παλαμήδης Ρ., Ρούτσης Σ., Ρέγιερ Δ., Βρακέλας Ρ.

Σαγματοποιοί: Κοροβέσης Α., Κουλεμέντας Γ., Αγγελόπουλος Π., Πλεμμένος Ρ., Γιαννόπουλος Δ. και Ν.

Σανδαλοποιοί: Σπηλιόπουλος Ι., Αβαρλής Β.

Σιδηρουργοί: Γαλανόπουλος Π., Λαμπράκης Δ., Ανδριανόπουλος Π., Μπολοβιαννόπουλος Γ.

Σκυτοράπται: Γέρουλας Α., Κουρής Δ., Πανταζόπουλος Γ., Σαπέρας Γ.

Συμβολαιογράφοι: Καλαμαριώτης Π., Χριστόπουλος Δ.

Τοκιστής: Κούτης Δ.

Υποδηματοποιοί: Σκιαδόπουλος Κ., Σάρρας Γ., Κοκκίνης Δ., Παπουτσόπουλος Α., Γιατρούλιας Α., Κορωνιού Ε., Μακρυνιώτης Α., Κυριακόπουλος Ν., Θεοδωρακόπουλος Α.

Υποθηκοφύλαξ: Μαρινόπουλος Α.

Υφάσματα: Θεοδωρακόπουλος Ι., Πανόπουλος Θ., Γιαννακόπουλος Α., Χιλιόπουλος Λ., Ποτηρόπουλος Σ., Δημόπουλος Γ., Τζώρτζης Ν. και Ε. και Χ.

Φανοποιοί: Δασκαρόλης Π., Κολαδάκης Δ., Πετρόπουλος Δ.

Φαρμακοποιοί: Σχουμαχέρ Μ., Καρατζάς Γ.

Χρυσοχόος: Αλεξανδρόπουλος Σ.

Ωρολογοποιός: Μασουρίδης Ν.

* Τα στοιχεία του ημερολογίου έχουν δημοσιευτεί στην επανέκδοση από το Δήμο Μεσσήνης του βιβλίου "Ιστορία της πόλεως Μεσσήνης" που έχει γράψει ο Θοδ. Τσερπές.