Η προεδρία της συγκεντρώσεως ανετέθη εις τον κ. Περικλήν Βενιζέλον, διευθυντήν της Ενώσεως Συνεταιρισμών Μεσσηνίας. Η σύσκεψις παρετάθη επί δίωρον περίπου, κατ' αυτήν δε ωμίλησαν οι κ.κ. Βαρουξής, Βενιζέλος, Τσικλητήρας, Μαγκανιάς, Δεληγιάννης, Αναγνωστόπουλος, Καψαλιάρης και άλλοι εκθέσαντες την τροπήν την οποίαν έλαβε το σταφιδικό ζήτημα και καταφερθέντες κατά της κυβερνήσεως και του ΑΣΟ. Και κατά την σύσκεψιν αυτήν επεκράτησαν οι αδιάλλακτοι, κηρυχθέντες υπέρ της αμέσου δράσεως. Εν τέλει εξελέγη 20μελής επιτροπή εκ των κ.κ. Διαμαντοπούλου και Γαβριληάδη (Γαστούνης), Μυτά και Στάγκου (Αμαλιάδος), Βαρουξή, Μαρκουτσά και Μιχοπούλου (Πύργου). Γεωργοπούλου και Μοσχούλα (Κρεσταίνων), Φουρλή και Κωστοπούλου (Ζαχάρως), Αναγνωστοπούλου (Κυπαρισσίας), Τσικλητήρα (Πύλου), Ηλιοπούλου (Αγουλινίτσης), Παπαδήμα (Κακοβάτου), Φωτοπούλου και Καψαλιάρη (Μεσσήνης), Βενιζέλου και Αποστολάκη (Καλαμών), Δεληγιάννη (Μελιγαλά) και Παναγοπούλου (Ολυμπίας), ήτις θα διευθύνει τον αγώνα.
Επίσης απεστάλη εις την κυβέρνησιν το εξής τηλεγράφημα: Υπερεκατόν αντιπρόσωποι Μεσσηνίας και Ηλείας συνελθόντες εις Καϊάφα ομοφώνως αποφασίζουσι τα εξής: "Εμμένουσι αποφάσεις συλλαλητηρίου Πύργου. Αποκρούουν διαρρήδην μελετώμενον δανεισμόν ΑΣΟ παρ' Εθνικής Τραπέζης, αποδειχθέντος ότι δύναται να συντελεσθή η εξαγορά πλεονασμάτων δι' ιδίων πόρων εφετινής εσοδείας, ήτις αδύνατον ανέλθη 260 εκατομμύρια. Επιρρίπτουν ευθύνην κυβέρνησιν διά την μη αποδοχήν δικαίων αιτημάτων των σταφιδοπαραγωγών και απεκδύονται πάσης ευθύνης διά τα συμβησόμενα".
Καθ' α πληροφορούμεθα υπό των συγκεντρωθέντων απεφασίσθη όπως γίνουν τα ένοπλα συλλαλητήρια. Τα κέντρα όπου θα γίνουν ταύτα θα ορισθούν υπό της ως άνω 20μελούς επιτροπής” (369).
Στο ίδιο ρεπορτάζ της εφημερίδας, φιλοξενείται επιθετική ανακοίνωση του νομάρχη Ηλείας Β. Μπάλκου με την οποία επιχειρεί να φέρει σε αντίθεση τους Ηλείους με τον Τσικλητήρα, απαγορεύει τις υπαίθριες συγκεντρώσεις και απειλεί με “την δύναμιν του νόμου”: “Επειδή κατά την γενομένην εις Καϊάφα συγκέντρωσιν των σταφιδοπαραγωγών, ηκούσθησαν διάφοροι ρήτορες, εισηγούμενοι συγκρότησιν ενόπλων συλλαλητηρίων, στάσεις, επαναστάσεις, χύσιν αίματος κ.λπ. ονομάζοντες το κράτος και τον ΑΣΟ “ατιμωτικήν εταιρείαν” και εν γένει εξωθούντες τους παραγωγούς εις ενεργείας καταλυτικάς της εννοίας του κράτους. Αποβλέποντες πάντοτε μετά στοργής και ενδιαφέροντος προς παν ό,τι αφορά τα καλώς εννοούμενα συμφέροντα του νομού, του οποίου την διοίκησιν ενεπιστεύθη ημίν η κυβέρνησις και επιθυμούντες να μη ευρεθώμεν εις την ανάγκην να γίνομεν αμείλικτοι τιμωροί ενδεχομένων αταξιών εις ας εξωθούν οι απεκδεχόμενοι ίδια πολιτικά και προσωπικά ωφελήματα, ξένοι προς την περιφέρειαν του νομού μας και τον πόνον των παραγωγών αυτού. Χωρίς να παύσωμεν με πραγματικόν πόνον διά την απειλουμένην οικονομικών κρίσιν εν τη περιφερεία μας να εισηγούμεθα εις την κυβέρνησιν την λήψιν αποφάσεων προαγουσών εις τα αιτήματα των Ηλείων.
Αλλ' εκπροσωπούντες εξ άλλου και τον νομόν και υπόχρεοι να αποκρούσωμεν πάσαν απόπειραν καταλύσεως της εννοίας του κράτους. Ανακοινούμεν εις άπαντας τους κατοίκους του νομού ότι οι τυχόν παρασυρθησόμενοι εις τας ανωτέρω ακρότητας, θα αντιμετωπίσουν αμειλίκτως την πυγμήν του κράτους. Το σταφιδικόν ζήτημα δεν δύναται να λυθή με προχειρολογίας και με αποπείρας εκβιασμών. Συνδέεται με σοβαρά ζητήματα της εθνικής οικονομίας και εξετάζεται και θα εξετασθή μετά της δεούσης προσοχής υπό της κυβερνήσεως, ήτις θα δώση την προσήκουσαν λύσιν, έστω και αν θυσιάζονται εν μέρει τα προσωπικά οφέλη των καθ' έκαστον παραγωγών, απέναντι της σωτηρίας του εθνικού μας προϊόντος, εξ ου εξαρτάται η ζωή και η υπόστασις εκατοντάδων χιλιάδων γεωργών της Πελοποννήσου εις τας ξένας αγοράς της καταναλώσεως. Οφείλομεν και αύθις να τονίσωμεν ότι θα απαγορεύσομεν απολύτως πάσαν εν υπαίθρω συγκέντρωσιν, εις πάσαν δε τυχόν έκνομον τυχόν εκδήλωσιν, θα αντιτάξωμεν την δύναμιν του νόμου, κατοχυρουμένην υπό των μέσων τα οποία διαθέτει το κράτος, αποφασισμένοι προς ουδενός μέσου να μη υποχωρήσομεν αν ευρεθώμεν προ επικρατούσης δημαγωγίας και επικρατήσεως αντιλήψεων ότι δύνανται άτομα βία να επιβάλλουν τας θελήσεις των προς το σύνολον”.
Μέσα σε αυτό το κλίμα η Εθνική Τράπεζα, παρά τις έντονες διαφωνίες των σταφιδοπαραγωγών στον Καϊάφα, ανακοινώνει ότι με την εξέταση των οικονομικών στοιχείων του ΑΣΟ αυτός δεν μπορεί να δώσει περισσότερες από 1.350 δραχμές το χιλιόλιτρο για το παρακράτημα. Και πως συμφωνεί με την κυβέρνηση “ότι διά να καλυφθούν αι δαπάναι της παραγωγής και ασφαλισθή και μικρόν περιθώριον κέρδους, θα έπρεπε να καταβληθή πάσα προσπάθεια όπως η κατωτάτη τιμή ορισθή εις 2.000 δραχμάς”. Για το σκοπό αυτό ανακοινώνει την δανειοδότηση του ΑΣΟ, με προϋποθέσεις που θα της διασφαλίζουν πλήρως το ποσό που θα χορηγήσει (370).
Οι σταφιδοπαραγωγοί αντιδρούν έντονα στη συμφωνία κράτους και Εθνικής Τράπεζας καθώς στον Πύργο “συνήλθεν εις σύσκεψιν εις το Νομαρχιακόν κατά Σώμα η επιτροπή σταφιδοπαραγωγών και συνεζήτησε επί μακρόν επί της τελευταίας κυβερνητικής αποφάσεως. Η επιτροπή αποδοκιμάζει την συμφωνίαν κράτους και Εθνικής διά την χρηματοδότησιν του ΑΣΟ θεωρήσασα ταύτην επιζήμιαν διά την εν γένει σταφιδοπαραγωγήν” (371). Οι κινητοποιήσεις συνεχίζονται και “εις Ζαχάρω και Αγουλινίτσαν συνεκροτήθησαν χθες Κυριακήν συλλαλητήρια κατά τα οποία απεδοκιμάσθη ο βουλευτής κ. Βουδούρης διά την στάσιν του έναντι του σταφιδικού ζητήματος”, ενώ “η χωροφυλακή εφαρμόζει προληπτικά τινά μέτρα προς αποτροπήν της συγκροτήσεως ενόπλου συλλαλητηρίου ή εξεγέρσεως. Ούτω ενεργούνται κυρίως επί των εισερχομένων εις την πόλιν χωρικών έρευναι προς ανακάλυψιν όπλων, ενισχύθηκαν δε σημαντικώς όλαι αι φρουραί” (372). Στη Νομαρχία πραγματοποιείται συνάντηση της επιτροπής με το βουλευτή Συριόπουλο ο οποίος ενημερώνει για την συνάντηση που είχε με τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης και υπουργό Εξωτερικών Ανδρ. Μιχαλακόπουλο. Συνάντηση στην οποία “οι έτεροι δύο βουλευταί κ.κ. Τσεριώνης και Αναστασίου δεν παρέστησαν διότι ο μεν πρώτος ήτο αδιάθετος, ο δε δεύτερος δεν είχε λάβει γνώσιν της πρόσκλησης” και κατά την οποία ζητείται η αναβολή λήψης αποφάσεων μέχρι να οριστικοποιηθούν τα στοιχεία παραγωγής και να μεταβεί στον Πύργο ο διευθυντής του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας κ. Θεοδωρόπουλος για να ασχοληθεί επιτόπου με το θέμα (373).
Ενώ η κινητικότητα εντείνεται, φαίνεται ότι στους κόλπους των σταφιδοπαραγωγών κάτω από τις πιέσεις των κρατικών παραγόντων και την απειλή της καταστολής εμφανίζονται σοβαρές αντιθέσεις που οδηγούν σε παραίτηση του Λούλη Τσικλητήρα: “Το σταφιδικόν ζήτημα εξακολουθεί να ευρίσκεται εις την αυτήν οξύτητα παρά την φαινομενικήν ύφεσίν του [...] Η κίνησις των σταφιδοπαραγωγών Ολυμπίας και Τριφυλίας επετάθη. Οι αδιάλλακτοι αξιούν να ρυθμιστεί το ζήτημα συμφώνως προς τα απόψεις των σταφιδοπαραγωγών. Εις όλας τας σταφιδικάς περιφερείας καταρτίζονται τοπικαί επιτροπαί αίτινες θα τελούν εις συνεννόησιν μετά της κεντρικής επιτροπής Πύργου. Κα α εγνώσθη, η κεντρική επιτροπή Πύργου δι' ανακοινωθέντος της, το οποίον θα δημοσιευθή μεθαύριον Πέμπτην, θα δηλοί ότι η επί του σταφιδικού ζητήματος πορεία της κυβερνήσεως, αποτελεί εμπαιγμόν του σταφιδικού κόσμου και ότι εξαντλήσασα πλέον πάσαν προσπάθειαν και υπομονήν και μη δυναμένη να πράξη άλλο τι, εμπιστεύεται τον περαιτέρω αγώνα εις τον σταφιδοπαραγωγικόν κόσμον. Κατά πληροφορίας μας, μεταδοθείσας υπό χωρικών των πέριξ του Πύργου χωρίων και της Ολυμπίας, τα ματαιωθέντα προς στιγμήν συλαλλητήρια λόγω του τρυγητού, δεν αποκλείεται να λάβουν χώραν πολύ συντόμως, ως επίσης δεν αποκλείεται να πραγματοποιηθεί και η μελετωμένη σκέψις τής εις Αθήνα πεζή μεταβάσεως του σταφιδικού κόσμου, ήτις θα πραγματοποιηθή, αν αποφασισθή, μετά την συγκομιδήν. Ο εκ των μελών της κεντρικής επιτροπής Πύργου κ. Τσικλητήρας, διαφωνήσας προς το έτερον μέλος αυτής τον κ. Μιχόπουλο, εδήλωσεν ότι παραιτείται από μέλος της επιτροπής. Ο κ. Τσικλητήρας εις ανακοινώσεις του ανέφερεν ότι διά προκηρύξεώς του προς τον σταφιδικόν κόσμον, θα γνωρίζη τους λόγους για τους οποίους παρητήθη. Ως εγνώσθη, αφορμή της διαφωνίας υπήρξε η υπόδειξις του κ. Μιχόπουλου προς τον κ. Τσικλητήραν, ότι θα έπρεπεν ο τελευταίος ούτος να ενεργή όπως ενήργησε μέχρι τούδε, μόνον εις την ιδιαιτέραν του πατρίδα Πύλον και όχι εις τον Πύργον, τα συμφέροντα του οποίου δύνανται να υποστηρίξουν οι εκπρόσωποί του και μόνον. Ο κ. Τσικλητήρας θεωρήσας ως προσβλητικήν την υπόδειξιν, υπέβαλε την παραίτησίν του. Ετερον μέλος της κεντρικής επιτροπής, ο κ. Ν. Μαγκανιάς αναχωρεί αύριον εις Φιλιατρά όπου θα εκθέση τα της συσκέψεως του Καϊάφα εις τον σταφιδικόν κόσμον της περιφερείας του” (374).
Οι επιθέσεις εναντίον των κινητοποιήσεων και του Τσικλητήρα εκδηλώνονται από διάφορες πλευρές και τη σκυτάλη παίρνει ο παλιός αγροτιστής Β. Κωστόπουλος, ο οποίος μεταξύ άλλων σε άρθρο του αναφέρει: “Οι περίφημοι πατρώνες του αγροτικού κόμματος ενόμισαν ότι λόγω της οικονομικής κρίσεως της Πελοποννήσου παρεσχέθη η κατάλληλος στιγμή να μεταβληθεί ο Καϊάφας εν μικρογραφία εις μίαν Αλμπα Γιούλια της Ρουμανίας. Ο φίλος μου κ. Λούλης Τσικλητήρας όστις ηγείτο και ηγείται της κινήσεως αυτής εν Πελοποννήσω, καταληφθείς εσχάτως από την ακράτητον επιθυμίαν του πως θα γίνη βουλευτής, έπαθεν τόσην σύγχισιν πολιτικών αντιλήψεων ώστε να καταστή όχι μόνον αγνώριστος αλλά και τα πρόσφατα ιστορικά γεγονότα να λησμονήση” (375). Ο κ. Κωστόπουλος αναφέρεται στην πορεία των αγροτικών κομμάτων της Βαλκανικής και καταλήγει στο συμπέρασμα ότι “η δημιουργία αγροτικού κόμματος θα απέβαινε προσπάθεια χιμαιρική αν μη τι άλλο, όπως και εις τα άλλα Βαλκάνια”. Από την πλευρά του το “Θάρρος” εκφράζει ικανοποίηση γιατί “εις την σταφιδικήν υπόθεσιν οι Μεσσήνιοι παραγωγοί εισακούσαντες τας συστάσεις του εγχωρίου Τύπου, δεν παρεσύρθησαν εις άκρας ενεργείας, αι οποίαι ουδεμίαν σκοπιμότητα εξυπηρετούν. Είναι διά τούτο άξιοι θερμών συγχαρητηρίων. Δεν πολιτεύονται όπως οι Ηλείοι. Κρίνουν τα πράγματα. Κατανοούν ότι με πράξεις αντιτιθεμένας εις την έννομον τάξιν, με ένοπλα συλαλλητήρια δεν λύονται ζητήματα οικονομικά, στηριζόμενα εις τον νόμον της προσφοράς και της ζητήσεως. Είναι παρήγορον το γεγονός ότι οι νευρικότητες ολίγων δεν είχον ως αποτέλεσμα να παρασύρουν τας μάζας των παραγωγών” (376).
Ομως η ανησυχία της κυβέρνησης για τις εξελίξεις είναι έκδηλη και παρακολουθεί μέσω του κρατικού μηχανισμού τις εξελίξεις: “Ο νομάρχης Μεσσηνίας κ. Μάρκελλος απέστειλε χθς τηλεγράφημα προς την κυβέρνησιν διά του οποίου εκθέτει ότι περιοδεύσας τας τελευταίας ημέρας ολόκληρον την Μεσσηνίαν διεπίστωσε ότι καίτοι η κρίσις είναι σοβαρά εν τούτοις δεν πρόκειται αύτη να οδηγήση τον Μεσσηνιακόν λαόν εις ενόπλους εκδηλώσεις. Τονίζει μόνον ότι εις τινάς περιφερείας οι σταφιδοπαραγωγοί είναι κάπως ζωηρότεροι. Αλλά και ούτοι δεν πρόκειται να έχουν τοιαύτας εκδηλώσεις” (377). Παράλληλα γίνεται γνωστό ότι “κατά σημερινόν τηλεγράφημα του νομάρχου Ηλείας προς το υπουργείον Εσωτερικών εις την περιφέρειαν του Νομού Ηλείας, καθ' ας έχει βασίμους πληροφορίας, δεν πρόκειται να συγκροτηθή άλλο συλλαλητήριο των παραγωγών” (378).
(Συνεχίζεται)
(369) “Νεολόγος” Πάτρας 17/8/1930
(370) “Νεολόγος” Πάτρας 17/8/1930
(371) “Θάρρος” 19/8/1930
(372) “Νεολόγος” 19/8/1930
(373) “Νεολόγος” 19/8/1930
(374) “Νεολόγος” 20/8/1930
(375) “Σημαία” 21/8/1930
(376) “Θάρρος” 19/8/1930
(377) “Σημαία” 22/8/1930
(378) “Νεολόγος” 23/8/193
