Οι αντιπρόσωποι του εγχωρίου Τύπου. Ο προϊστάμενος της Γεωργικής Υπηρεσίας Μεσσηνίας κ. Γαρδίκης. Ι. Αρβανίτης, Λ. Παλαμάρας, Ηλ. Μαράκας πρόεδρος Ενώσεως Γεωργικών Συνεταιρισμών Ζευγολατιού. Βασ. Κωστόπουλος, Τ. Δεληγιάννης, Ι. Γαλανόπουλος πρόεδρος Αγροτικής Τραπέζης Καλαμών. Π. Σταυρόπουλος και Φωτόπουλος διευθυνταί Ενώσεων Συνεταιρισμών Μεσσήνης. Χριστόπουλος διευθυντής Παμμεσσηνιακής Ενώσεως. Παναγ. Τσιτούρας, Γκίζας, Μιχ. Μιχαλόπουλος αντιπρόσωπος του Εμπορικού Επιμελητηρίου Καλαμών. Κωνστα. Φωτόπουλος, Στ. Τσιμπίδης”.
Παρά τις αρχικές διαφωνίες, σύμφωνα με το ρεπορτάζ “αποφασίζεται ομοφώνως όπως και η Μεσσηνία συμμετάσχει εις το συνέδριον των Πατρών και εάν οι αντιπρόσωποι αντιληφθούν εκ της συζητήσεως και των αποφάσεων ότι θίγονται τα συμφέροντα των Μεσσηνίων να απόσχουν της συσκέψεως” (478).
Τελικά στο συνέδριο συμμετέχει αντιπροσωπεία του Γεωργικού Επιμελητηρίου Μεσσηνίας αποτελούμενη από τους Βασ. Κωστόπουλο, Τ. Δεληγιάννη, Αλ. Αποστολάκη, Προκ. Παπαγεωργίου και Περ. Βενιζέλο (479).
Το συνέδριο πραγματοποιείται με επεισοδιακό τρόπο καθώς “άμα τη ενάρξει της συνεδριάσεως οι αντιπρόσωποι του Γεωργικού Επιμελητηρίου Μεσσηνίας εζήτησαν την αναβολήν του συνεδρίου επί τω λόγω ότι εις αυτό δεν εκλήθησαν αι Ενώσεις Συνεταιρισμών Μεσσηνίας και το Εμπορικόν Επιμελητήριον Καλαμών καίτοι αι άλλαι Ενώσεις και τα Εμπορικά Επιμελητήρια εκλήθησαν”.
Επικρατεί ένταση, “οι αντιπρόσωποι Μεσσηνίας διαμαρτύρονται και εν μέσω φωνών και θορύβου αποχωρούν”, ενώ λίγο αργότερα “δημιουργείται νέος θόρυβος και τους αποχωρήσαντας Μεσσηνίους ακολουθούν οι αντιπρόσωποι των Ενώσεων Συνεταιρισμών Πατρών”.
Επίμαχο θέμα αυτό του παρακρατήματος, του οποίου ζητεί την κατάργηση ο εισηγητής και αντιπρόσωπος της Αιγιαλείας κ. Ματθίας. Ο αντιπρόσωπος της Αμαλιάδας κ. Νικολόπουλος αντιπροτείνει “να θεσπιστή ποιοτικόν παρακράτημα επί της παραγωγής και όχι επί της εξαγωγής και με ποσοστόν ουχί ίσον εις όλας τας περιφερείας, αλλ' αναλόγως εκάστης”. Στο τέλος υπάρχουν 23 αντιπρόσωποι, εκ των οποίων οι 17 τάσσονται υπέρ της πρότασης της Επιτροπής Πατρών (στην οποία προβλέπεται και κατάργηση του παρακρατήματος), 2 ψηφίζουν υπέρ της πρότασης Νικολόπουλου, ενώ 4 δεν ψηφίζουν υπέρ καμιάς πρότασης (480).
Οι συνεταιριστές που αποχώρησαν με ανακοίνωση κάνουν γνωστό ότι “αι πλείσται των Ενώσεων αντιπροσωπεύουσαι εκατοντάδας συνεταιρισμών δεν προσήλθον εις το σημερινόν συνέδριον των Γεωργικών Επιμελητηρίων, μη κληθείσαι, ως τούτο διεπιστώθη επισήμως υπ' αυτών των αντιπροσώπων Κορινθίας, Κρεσταίνων και άλλων”. Πως “εκ των παρευρεθέντων αντιπρόσωποι τινές προσήλθον κατόπιν προσκλήσεως της ενταύθα Γεωργικής Συνεταιριστικής Τραπέζης στερούμενοι των απαραιτήτων πληρεξουσίων εγγράφων προς αντιπροσώπευσιν και λήψιν αποφάσεων εν τω συνεδρίω των Επιμελητηρίων”. Και ότι “αι ληφθησόμεναι αποφάσεις δεν θα είχον το απαιτούμενον κύρος ως μη εγκρινόμεναι υφ' άπαντος του συνεταιρισμένου σταφιδικού κόσμου, αλλά τουναντίον θα εθεωρούντο δικαίως άκυροι ως επιβληθείσαι υπό μειοψηφίας ανίσως ψηφοφορησάσης”. Για τους λόγους αυτούς και για το γεγονός ότι απορρίφθηκε το αίτημα του Γεωργικού Επιμελητηρίου Μεσσηνίας για ολιγοήμερη αναβολή ώστε να κληθούν όλοι, αποφασίζεται η σύγκληση Πανσταφιδικού Συνεδρίου στον Πύργο στις 15 Μαρτίου στο οποίο θα είναι προσκεκλημένοι όλοι. Εξουσιοδοτούνται να το οργανώσουν οι Ενώσεις Πύργου και Κρεσταίνων, ενώ ως θέματα ορίζονται: Γενική συζήτησις επί του σταφιδικού ζητήματος και λήψις οριστικών αποφάσεων επί τούτου. Περί τροποποιήσεως του καταστατικού νόμου του ΑΣΟ. Περί χορηγήσεως καλλιεργητικών δανείων.
Τη σχετική ανακοίνωση υπογράφουν οι: Αθαν. Τζιλιλής για την Γεωργική Συνεταιριστική Τράπεζα Πατρών. Αθ. Αποστολάκος για την Κεντρική Συνεργατική Τράπεζα Ηλείας. Σταύρος Γκίζας για την Σταφιδική Προμηθευτική Μεσσηνίας. Ηλίας Μαράκας για την Ενωση Γεωργικών Συνεταιρισμών Ζευγολατιού. Π. Κλάδης για την Ενωση Γεωργικών Συνεταιρισμών Ζαχάρως. Γ. Φωτόπουλος για την Προμηθευτική και Πωλήσεων Ενωση Μεσσηνίας. Αλεξ. Πρίνος για την Ενωση Συνεταιρισμών Κρεσταίνων. Γ. Δ. Γκουντούνας για την Γεωργική Πιστωτική Ενωση Κυπαρισσίας. Νεοκλής Παπαγιαννόπουλος για την Πιστωτική Ενωση Συνεταιρισμών Λεχαινών (481).
Για άγνωστους λόγους δεν πραγματοποιείται το συνέδριο, αναγγέλλεται όμως η διεξαγωγή του αργότερα: “Πληροφορίαι εκ Πύργου αναφέρουν ότι διεξάγονται ενέργειαι όπως συγκληθή εκεί εντός του Απριλίου ή του Μαΐου σταφιδικόν συνέδριον εις το οποίον θα μετάσχουν οι σταφιδικοί συνεταιρισμοί και αι ενώσεις συνεταιρισμών. Κατά το συνέδριον τούτο θα συζητηθούν τα υποδειχθησόμενα μέτρα προς λύσιν του σταφιδικού ζητήματος, τα οποία και θα υποδειχθούν προς την κυβέρνησιν. Του συνεδρίου όμως τούτου δεν πρόκειται να μετάσχουν οι συνεταιρισμοί και αι ενώσεις συνεταιρισμών, αίτινες αντιπροσωπεύθησαν κατά το τελευταίως συγκληθέν εν Πάτραις πρωτοβουλία του Γεωργικού Επιμελητηρίου σταφιδικόν συνέδριον, κατόπιν ληφθείσης σχετικής αποφάσεως” (482).
Το συνέδριο όμως και πάλι αναβάλλεται, ενώ γίνονται συνεννοήσεις Μεσσηνίων και Ηλείων για συνεργασία στην εκλογή των αντιπροσώπων στον ΑΣΟ: “Το σταφιδικόν συνέδριον όπερ είχε αποφασισθεί να συνέλθη εν Πύργω ίνα μελετήση το όλον ζήτημα ως εμφανίζεται ιδίως διά τους σταφιδοπαραγωγούς Μεσσηνίας και Ηλείας, ανεβλήθη άγνωστον διά ποίον λόγον. Ηδη μεταξύ των σταφιδοπαραγωγών των Νομών Ηλείας και Μεσσηνίας, διεξάγονται συνεννοήσεις για την εκλογήν των εκλεκτόρων προς ανάδειξιν του νέου διοικητικού συμβουλίου του αυτόνομου σταφιδικού οργανισμού” (483).
Μεταξύ των παραγωγών επικρατεί ανησυχία και αγανάκτηση καθώς η Αγροτική Τράπεζα δεν χορηγεί θειάφι και χαλκό σε όσους δεν μπορούσαν να εξοφλήσουν τα χρέη τους με τη σημαντική πτώση των τιμών. Σε μια σύσκεψη 200 συνεταιρισμών η οποία πραγματοποιείται στα γραφεία του Συνδέσμου Ενώσεων και σε ψήφισμα προς το υπουργείο Γεωργίας που υπογράφουν οι Τσιγαρίδης, Χρονόπουλος, Λαφαζάνης, Τσαούσης, Λαμπρόπουλος αναφέρεται: “Δεν θέλουμε ψωμί, μόνον χαλκόν και θείον που αρνούνται για τιμωρία επειδή καταστρέφονται, δεν ηδυνήθησαν τινές εξοφλήσουν πέρυσι, ικετεύομεν προς αποφυγήν δευτέρας καταστροφής προσέξτε δυστυχίαν αγροτικού κόσμου όστις πληρώση ολοσχερώς”. Σε άλλο τηλεγράφημα που υπογράφουν οι Γαλανόπουλος, Παρασκευόπουλος, Κατσούλης, Κυριακόπουλος, Μπότης, Νικολαΐδης και απευθύνεται στον πρωθυπουργό αναφέρει “παρακαλούμεν όπως εις τους μη εξοφλήσαντας χορηγηθή θείον επί πιστώσει διαδηλούντες ότι εξοφλήσουν οφειλάς αποδοκιμάζοντες πάσαν αντίθετον ενέργειαν” (484).
Και ενώ οι παραγωγοί αντιμετωπίζουν μεγάλα προβλήματα, έρχεται ο καιρός για να προκαλέσει ολοκληρωτική καταστροφή. Στις 27 Μαρτίου πέφτει χιόνι σε όλη την Πελοπόννησο και τη νύχτα της 27ης προς 28η Μαρτίου “σκληρός” πάγος προκαλεί ανυπολόγιστες ζημιές σε όλες τις σταφιδοπαραγωγικές περιφέρειες. Η πρώτη αποτίμηση είναι ενδεικτική: “Είναι αδύνατον να φαντασθή κανείς το μέγεθος των προξενηθεισών ζημιών εις τας σταφιδαμπέλους του νομού. Υπολογίζεται όμως εκ των ληφθέντων εις την Νομαρχίαν τηλεγραφημάτων ότι αι ζημίαι υπερβαίνουν τα 90% και 75%. Ούτω κατά τας επισήμους πληροφορίας μας κατεστράφησαν πλήρως αι σταφιδοκαλλιέργεια των Κοινοτήτων Δωρίου, Κλεισούρας, Πηδήματος, Χωματάδας, Αγριλιάς, Βαλύρας, Αμμου, Στρέφι, Σιάμου, Λυκοτράφου, Λαμπαίνης, Κρεμμυδίων, Αιθαίας, Νερομύλου, Φίλια, Κωνσταντίνων, Τσουκαλέικων, Πολίχνης, Εύας, Χατζή, Σολακίου, Καλαμαρά, Στενυκλάρου, Θουρίας, Ανεμομύλου, Σκάλας και Λουτρού. Επίσης οπωσδήποτε σοβαράς καταστροφάς υπέστησαν και αι σταφιδάμπελοι των Κοινοτήτων Μερόπης, Γαργαλιάνων, Ζαχάρως, Ρωμυρίου, Χανδρινού, Ανθούσης, Γκρούστεσι, Οιχαλίας, Καλοχωρίου, Διοδίων, Μηλιώτη, Αριοχωρίου, Βρωμοβρύσεως, Παπαφλέσσα, Μελιγαλά, Αρφαρών, Αριος, Πλατύ, Διαβολιτσίου, Καλλιθέας, Μαυρομματίου (Ιθώμης), Κατσαρού, Μαντζαρίου, Μάλτας, Φίλια, Ανδρούσης, Ελληνοκκλησιάς, Μαγγανιακού, Τρικόρφου, Κυνηγού (Αριστομένους), Σωληναρίου και Ψάρι [...] Κατά τας ιδιαιτέρας πληροφορίας μας τας οποίας συλλέξαμε εξ επισήμων τηλεγραφημάτων και εκ συνομιλιών μας μετά σταφιδοπαραγωγών ελθόντων ενταύθα χθες το εσπέρας, αι προξενηθείσαι κατά επαρχίας ζημίαι έχουν ως εξής: Επαρχία Καλαμών 75%, επαρχία Μεσσήνης 85%, επαρχία Πυλίας 75%, επαρχία Ολυμπίας 95%, επαρχία Τριφυλίας 80-95%” (485).
Αμέσως ξεσπούν μεγάλα συλλαλητήρια διαμαρτυρίας, ενώ στη Μεσσήνη απειλείται σύρραξη σταφιδοπαραγωγών και χωροφυλάκων: “Οι σταφιδοπαραγωγοί συνεκρότησαν το απόγευμα της Κυριακής εις την Μεσσήνην υποβλητικόν και τεράστιον συλλαλητήριον, εις το οποίον έλαβον μέρος συντετριμμένοι, απηλπισμένοι, κλαίοντες με μαύρας σημαίας εφ' ων ήτο αναγεγραμμένη η λέξις “ψωμί” χιλιάδες παγοπλήκτων σταφιδοπαραγωγών των Κοινοτήτων Σπερχογείας, Μικρομάνης, Θουρίας, Πιλαλίστρας, Λυκοτράφου, Πιπερίτσης, Καρτερολίου, Αβραμιού, Τζωρίου, Μαδαίνης, Μαυρομματίου, Μυσιρλή, Χάστεμης, Αντικαλάμου και πολλών άλλων. Προς τους συνελθόντας ωμίλησαν διά μακρών οι κ.κ. Κορκονικήτας, Φεσσάς, Παναγιωτακόπουλος, Κανελλόπουλος και άλλοι διεκτραγωδήσαντες την οικτράν θέσιν των παραγωγών και συστήσαντες την λήψιν διαφόρων μέτρων. Προχθές εις την πλατείαν της Μεσσήνης παρ' ολίγον να δημιουργηθώσι και λυπηρά επεισόδια, των οποίων την ευθύνην εξ ολοκλήρου θα έφερεν η Υποδιοίκησις Χωροφυλακής Μεσσήνης. Ευτυχώς όμως επενέβησαν οι ψυχραιμότεροι και ούτω απεσοβήθησαν τα επεισόδια. Οπωσδήποτε πρέπει να τονισθή ενταύθα ότι ο τρόπος καθ' ον ενήργησεν η Αστυνομία Μεσσήνης δεν ήτο εν πάση περιπτώσει ο ενδεδειγμένος. Οι παγόπληκτοι συγκεντρωθέντες και πάλιν έξωθι του Κοινοτικού Καταστήματος ενέκριναν ψήφισμα με το οποίον αξιούν: Αμεσον αποστολήν επιτροπών ελέγχου προς διαπίστωσιν της καταστροφής εντός πέντε ημερών. Αμεσον αποζημίωσιν εκ του ΑΣΟ και εναπομείναντος ποσού εκ του κονσόρτσιουμ. Χορήγησιν μακροπρόθεσμων δανείων τοκοχρεωλυτικών επί μίαν δεκαπενταετίαν. Εξεύρεσιν τρόπου αποζημιώσεως κηπουρών καταστραφέντων και τούτων παντελώς. Χορήγησιν αλεύρων υπό Αγροτικής Τραπέζης επί πιστώσει και κατάργησιν του δασμού σίτου εις τας παγοπλήκτους περιφερείας. Αναστολήν βεβαιώσεως και εισπράξεως φόρων επί μίαν τριετίαν.
Συλλαλητήριον επίσης συνεκροτήθη εις το Μελιγαλά. Εις αυτό έλαβον μέρος οι παγόπληκτοι των πέριξ κοινοτήτων, προς τους οποίους ωμίλησεν ο εκεί παρευρεθείς κ. νομάρχης. Δέον να σημειωθεί ότι οι παγόπληκτοι ηπείλησαν την συγκρότησιν ενόπλου συλλαλητηρίου, εις την περίπτωσιν καθ' ην δεν θα εγένοντο δεκτά τα αιτήματά των.
Πλέον ή επιβλητικόν υπήρξεν και το συλλαλητήριον των παγοπλήκτων της περιφέρειας Ζευγολατιού. Οι παγόπληκτοι με μαύρας σημαίας και συντετριμμένοι διεδήλωσαν την απόφασίν των όπως αγωνισθούν μέχρις εσχάτων διά μίαν δικαίαν και λογικήν αποζημίωσίν των μη διστάζοντες να φθάσουν ακόμη και μέχρις ενόπλων συλλαλητηρίων προς επιβολήν των αξιώσεών των.
Ο λαός Αριος συνήλθεν και αυτός εις πάνδημον σύσκεψιν εις ην ενέκρινεν μακρόν ψήφισμα, διά του οποίου ζητεί την άμεσον λήψιν μέτρων προς αντιμετώπισιν της καταστάσεως. Το ψήφισμα υπογράφεται εκ των κ.κ. Νικολ. Τσίτουρα, Κ. Σχινά, Α. Τζαμαλή, Π. Γραμμένου, Π. Πέππα, Περικλ. Σταματόπουλου, Γ. Καλογερόπουλου, Αγροτικής Τραπέζης Μεσσηνίας και της Ομοσπονδίας Σταφιδοαγροτών Αριος.
Εις το Διαβολίτσιον συνεκροτήθη το προαναγγελθέν παλλαϊκόν συλλαλητήριον, εις το οποίον έλαβον μέρος άνω των τεσσάρων χιλιάδων άνδρες και γυναίκες με μαύρας σημαίας. Δεν ακούεται τίποτ' άλλο, εκτός από τας λέξεις: Ψωμί-πεινάμε-θέλομεν αποζημιώσεις.
Αι γυναίκες κλαίουν. Είναι αδύνατον να σας περιγράψω την συγκίνησιν του λαού. Οι συγκεντρωθέντες τέλος, ενέκριναν ψήφισμα διά του οποίου, μεταξύ των άλλων, ζητούν την ελάττωσιν των δημοσιοϋπαλληλικών μισθών, την μη εφαρμογή του αγροτικού προγράμματος της κυβερνήσεως και την χορήγησιν αποζημιώσεως εκ των χρημάτων του κονσόρτσιουμ. Το ψήφισμα υπογράφουν οι κ.κ. Π. Σταθουλόπουλος, Α. Κοντόπουλος, Θ. Ζυνόπουλος, Ι. Τσιρούνης, Μ. Αθανασόπουλος, Κ. Καποθανάσης, Σ. Αντωνόπουλος, Ηλ. Τσοπελάκος, Φ. Καπούτσος, Α. Γιαννόπουλος, Χρ. Παπαντωνόπουλος και Α. Μαρκόπουλος” (486).
(474) “Μακεδονία” 27/3/1931 - Η πάλη των τάξεων υιοθετείται από το συνέδριο του Αγροτικού Κόμματος και με αφορμή αυτό το γεγονός το ΚΚΕ εξαπολύει επίθεση με κύριο άρθρο του “Ριζοσπάστη” (28/3/1931) στο οποίο καταγγέλλονται οι οργανωτές του συνεδρίου ως “η πιο δημαγωγική με αριστερές πλάνες φράσεις μερίδα του διασπασμένου αγροτοφασιστικού κόμματος”. Καταγγέλλονται επίσης και οι θέσεις που διατυπώνονται στην απόφαση του συνεδρίου για τους συνεταιρισμούς.
(475) “Ελεύθερος Ανθρωπος” 28/3/1931
(476) “Μακεδονία” 27/3/1931
(477) “Μακεδονία” 28 και 29/3/1931
(478) “Σημαία” 21/2/1931
(479) “Θάρρος” 28/2/1931 - Ο παλαίμαχος αγροτιστής Βασ. Κωστόπουλος με επιστολή του έκανε γνωστό ότι δεν πήρε μέρος στο συνέδριο λόγω ασθενείας
(480) “Νεολόγος” 1/3/1931
(481) “Νεολόγος” 1/3/1931
(482) “Νεολόγος” 24/3/1931
(483) “Σημαία” 25/3/1931 - Η συνέλευση των εκλεκτόρων των σταφιδοπαραγωγών για την ανάδειξη αντιπροσώπων στο Διοικητικό Συμβούλιο του ΑΣΟ είχε προγραμματισθεί για τις 5 Μαΐου (“Πατρίς” Πύργου 19/3/1931)
(484) “Θάρρος” 27/3/1931
(485) “Σημαία” 29/3/1931 - Τα χιόνια σκέπασαν τη Βαλκανική και όλη την Ελλάδα, διακόπηκε η κυκλοφορία των τρένων, ενώ υπήρξαν και ανθρώπινα θύματα. Σύμφωνα με το Αστεροσκοπείο “ο βαρύτατος ούτος χειμών οφείλεται εις τον απροσδόκητον σχηματισμόν κυκλώνος εις την Ανατολικήν Μεσόγειον. Εις το κέντρον του κυκλώνος τούτου ευρέθη η Ελλάδα” (“Μακεδονία” 29/3/1931)
(486) “Σημαία” 31/3/1931
