Τον πυρήνα αυτόν όπως και άλλους στην περιοχή της Μεσσήνης είχε στήσει ο Τάσης Κουλαμπάς. Ενας από τους σημαντικούς αγωνιστές του χωριού, ο Αρίστος Αποστολόπουλος περιγράφει με χαρακτηριστικό τρόπο τη δράση του Κουλαμπά στην Πιλαλίστρα και την περιοχή, την περίοδο από τη μεγάλη κινητοποίηση στο Νησί το 1930 όταν για πρώτη φορά εμφανίζεται ως αγροτικό στέλεχος του ΚΚΕ, μέχρι και το 1933:
«"Την αλήθεια αν δεν μπορείς να την εκλαϊκεύσης και να την κάμης κτήμα του λαού, δεν είναι παρά ένα νεκρό κεφάλαιο”. Αυτή τη σοφή υπόδειξη του Μπελίνσκι βάλθηκε να κάμη πράξη. Με περισσότερο πείσμα, με πιο πολύ κέφι ρίχτηκε στην προπαγανδιστική δουλειά. Γύριζε σαν σβούρα στην Καλαμάτα, στο Νησί στα χωριά. Μιλούσε παντού όπου στεκόταν, στα καφενεία, στα χάνια, στις πλατείες, στους δρόμους, με γνωστούς και αγνώστους. Είχε το πάθος της συζήτησης όπως είχε και το πάθος της μελέτης. Του άρεσε πολύ να πιάνει κουβέντα με τους γεροντάκους και τις γριούλες. Ηξερε καλά την ψυχολογία τους και τη γλώσσα τους, τόσο καλά που με το να μιλάει συχνά μαζί τους όπως εκείνοι πρόφεραν τα λόγια τους, έγινε κι εκείνος ένας... νέος γεροντάκος! Γι' αυτό και η προσωνυμία “Μπάρμπατάσος” του “κόλλησε” πολύ νωρίς. Η τέτοια αδυναμία στους γέρους είχε και.... στρατηγική σημασία. Τα χρόνια κείνα, για να μπη κομμουνιστής σε αγροτόσπιτο και προ παντός να κοιμηθή βράδυ, ήταν πολύ δύσκολο πράμα. Το ίδιο και να πλησιάση φανερά νεαρούς προσηλύτους. Γι' αυτό ο Τάσος χρησιμοποιούσε τους γέρους σαν ένα είδος Δούρειου Ιππου. Κατακτούσε εκείνους συναισθηματικά για να “εισβάλη” ύστερα και να “αλώση” ιδεολογικά τα παιδιά τους. Θυμάμαι οι γονείς μου δεν συμπαθούσαν και τόσο τους κομμουνιστές, αλλά όταν περνούσε ο Τάσος άνοιγε η καρδιά τους. Και είχε ιδιαίτερη αδυναμία και στοργή στη νεολαία. Εμείς μικρά μαθητούδια τότε, τον βλέπαμε σαν πράμα παράξενο. Κάτι μεταξύ κόκκινου δαίμονα και Δία. Ακούγαμε τους μεγαλύτερους να συζητούν για το “φαινόμενο μορφώσεως”, για το “μάγο”, για τον “ρήτορα” που κανείς δεν μπορούσε να τα βάλει μαζί του! Και όπως στην τότε παρθένα και αγνή επαρχία υπήρχε -και υπάρχει ακόμη- η τάση μυθοποίησης των πάντων, ο Τάσος στα μάτια των έξυπνων νέων είχε πάρει διαστάσεις Προμηθέα. “Ποτέ δεν θα αντάλλαζα τον πόνο μου με τη δουλοφροσύνη. Μισώ τους θεούς: με βάσανα μας πληρώσανε για την καλοσύνη” μας έλεγε με το στόμα του Αισχύλου ύστερα από καιρό (μετά την αποτυχία του στο συλλαλητήριο) μέσα σ ένα μικρό βιβλιοπωλείο του Νησιού.
Θυμάμαι όταν τον βλέπαμε, τρέχαμε και στεκόμαστε μπροστά του με δέος. Τα μυωπικά γυαλιά του, το πλατύ μέτωπό του και τα ριγμένα πίσω σγουρά μαλλιά του, του προσέδιδαν φυσιογνωμία σοφού. Με εγκάρδιο τρόπο και μ ένα χαμόγελο που σκλάβωνε, μας δεχόταν και άρχιζε αμέσως να μας μιλά, εν είδει διαλέξεως, για θέματα κοσμογονικά κι ασύλληπτα για το μυαλό μας. Κι όπως με τρόπο χειμαρρώδη (αυτό κυρίως θαυμάζαμε) μας ανέλυε τη... γέννηση στου Σύμπαντος και την ταξική κοινωνία -κλασικά θέματα προπαγάνδας τότε- κρεμόμαστε κυριολεκτικά απ τα χείλη του υπνωτισμένοι. Υστερα μας χτυπούσε με στοργή στην πλάτη, μας έδειχνε τα ράφια του βιβλιοπωλείου και μας βομβάρδιζε πάνα με κάποιο τσιτάτο του Μαρξ: “Η συναναστροφή με τα βιβλία κάνει τον άνθρωπο, άνθρωπο”» (796).
Η υπόθεση του θειικού χαλκού και του θείου όμως απασχολεί και από διαφορετική σκοπιά τη συζήτηση για το σταφιδικό. Η Αγροτική Τράπεζα μονοπωλεί το εμπόριο θειαφιού και εμμέσως εκβιάζει τους παραγωγούς να παίρνουν από αυτή και το θειικό χαλκό σε τιμές εμπορίου. Κάτι που προκαλεί αντιδράσεις των εμπόρων και ένα δημοσίευμα στο “Θάρρος” το οποίο στηρίζεται σε στοιχεία που έχουν αυτοί από τις συναλλαγές τους. Με βάση τα οποία καταγγέλλεται η τράπεζα για υπερκέρδη σε βάρος των παραγωγών και για εξόντωση του εμπορίου:
«Ατυχώς η Αγροτική Τράπεζα ιδρυθείσα εθεμελιώθη επί βάσεων αι οποία όσον και αν την εξασφαλίζουν ως ίδρυμα τραπεζιτικόν δεν την αφήνουν να εξελιχθή εις οργανισμόν πραγματικά προστατευτικόν των συμφερόντων των αγροτών. Η αλήθεια αύτη απειδείχθη πλειστάκις κατά το παρελθόν και κατά τρόπον αναμφισβήτητον, ενισχύεται δε έτι μάλλον από τα όσα κατωτέρω δημοσιεύομεν διά την πολιτικήν της εν σχέσει με το ζήτημα της χορηγήσεως θείου και θειικού χαλκού εις τους σταφιδοπαραγωγούς.
Είναι γνωστόν ότι η Αγροτική Τράπεζα κατά το τρέχον έτος μονοπωλιακώς εισήγαγεν εκ του εξωτερικού θειάφια, αποκλεισθέντος του εμπορίου. Επληροφορήθημεν επίσης εξ επισήμου πηγής ότι το θειάφι εφέτος προσεφέρθη προς τους εμπόρους αντί λιρεττών 43 τα 100 κιλά, ήτοι οι δύο σάκκοι, δήλα δη αντί δραχμών 395 και 66 λεπτά τους δύο σάκκους ή δραχμών 197 και 80 λεπτά έκαστον, υπολογιζομένης της λιρέττας προς δραχμάς 9 και 20 λεπτά. Εάν δε παραδεχθώμεν ως πραγματοποιούμενα έξοδα εκφορτωτικά κ.λπ. εν γένει 10 δραχών επί πλεόν κατά σάκκον βλέπομεν ότι το πραγματικόν κόστος εκάστου σάκκου θειαφιού ανέρχεται εις δραχμάς 207 και 80 λεπτά. Παρά ταύτα όμως η Αγροτική Τράπεζα, πραγματοποιούσα ένα τεράστιον κέρδος εις βάρος των σταφιδοπαραγωγών μας, πωλεί το θειάφι αντί δραχμών 264 κατά σάκκον, ήτοι κερδίζει 56 δραχμάς και 20 λεπτά κατά σάκκον, ποσόν δήλα δη υπέρογκον και διά το ελεύθερον ακόμη εμπόριον. Ολα δε αυτά, εάν λάβωμεν ως βάσιν την προσφερθείσα εις το εμπόριον τιμήν δια την προμήθειαν μικρών βεβαίως ποσοτήτων. Δέον όμως να θεωρηθή βέβαιον ότι η Αγροτική Τράπεζα επραγματοποίησε πολύ καλλιτέρας τιμάς, δεδομένου ότι επρομηθεύθη τεραστίας ποσότητας θειαφιού ήτοι 20.000 τόννους. Υποστηρίζεται μάλιστα ουχί άνευ λόγου ότι η Αγροτική επρομηθεύθη το θειάφι με λιρέττες 39 μόνον τα 100 κιλά, οπότε το κέρδος επί εκάστου σάκκου θειαφιού ανέρχεται εις δραχμάς 75, ποσόν δηλαδή κυριολεκτικώς εξωφρενικόν.
Αλλά η εκμετάλλευσις των σταφιδοπαραγωγών από την Αγροτικήν Τράπεζαν δεν σταματά έως εδώ. Προχωρεί και εις τον θειικόν χαλκόν, τον οποίον μολονότι επρομηθεύθη με καλλιτέρας από το εμπόριον τιμάς, ήτοι τρεις λίρας ολιγώτερας κατά τόννον και δραχμάς 2,50 περίπου κατ' οκάν, πωλεί εις τας αυτάς με το εμπόριον τιμάς και μάλιστα κατά τι ανωτέρας.
Πραγματοποιεί ούτως από την διάθεσιν του χαλκού η Τράπεζα εκτός του κέρδους, όπερ αποκομίζει και το ελεύθερον εμπόριον, και δραχμάς 2,50 επιπλέον κατ' οκάν, ήτοι την διαφοράν της τιμής ην επραγματοποίησεν η Τράπεζα από την τιμήν την πραγματοποιηθείσαν από το εμπόριον.
Δένα να σημειωθή ότι η Αγροτική Τράπεζα διά να εξαναγκάση τους σταφιδοπαραγωγούς να προμηθευθούν εξ αυτής και τον θειικόν χαλκόν, επειδή προέβλεπεν ότι ούτοι ηδύναντο να προμηθευθούν τούτον εκ του εμπορίου με τας ιδίας τιμάς ή και μικροτέρας ακόμη κατά τι, αρνείται την χορήγησιν θειαφιού μόνον και επιβάλει εις τους προμηθευόμενους θειάφι να προμηθετούν και θειικόν χαλκόν. Δεδομένου δε ότι θειάφι εις την αγοράν δεν υπάρχει, ο εξαναγκασμός είναι ή πλέον αποτελεσματικός και όλοι υποκύπτουν διά να πραγματοποιήση τα τεράστια κέρδη της η Τράπεζα η λεγόμενη Αγροτική.
Τα ανωτέρω εκτιθέμενα είναι τόσον τερατώδη και ανήκουστα, ώστε θέλομεν να πιστεύομεν ότι θα επέμβη επιτέλους εις αυτήν την υπόθεσιν η Κεντρική Διοίκησις της Τραπέζης και η κυβέρνησις, διά να λείψη από το μέσον αυτή η εκμεταλλευτική πολιτική της Αγροτικής Τραπέζης, η οποία εξωντώνει το εμπόριον διά να μεταβληθή αυτή η ιδία εις έμπορον άρπαγα, πλεονέκτην και αισχροκερδή της χειροτέρας μορφής. Οι αγρόται δεν θα είναι διατεθειμένοι να ανεχθούν βεβαίως μίαν παρόμοιαν κατάστασιν συνεχιζομένην εις βάρος των. Και αν οι αρμόδιοι, οι κατά θέσιν προστάται των αδιαφορήσουν, θα λάβουν μόνοι των τα μέτρα τα προ την αντιμετώπισιν της καταστάσεως πρόσφορα» (797).
Στο μεταξύ η κυβέρνηση ανακοινώνει μέτρα για τη σταφίδα που προκαλούν αντιδράσεις και συλλαλητήριο στους Γαργαλιάνους. Στο οποίο κυρίως ζητείται η αύξηση της τιμής του παρακρατήματος:
«Συνεκροτήθη εις Γαργαλιάνους το προαναγγελθέν συλλαλητήριον κατά το οποίον εξεδόθη και διεβιβάσθη το εξής ψήφισμα: Ληφθείσαι αποφάσεις παρ' Αυτόνομου Σταφιδικού Οργανισμού μηδόλως ανταποκρινόμεναι προς τας απαιτήσεις των σταφιδοπαραγωγών ηνήαγκασαν τούτους όπως συνέλθωσιν εις πάνδημον συλλαλητήριον και εκφράσωσι διά του παρόντος ψηφίσματος την αγανάκτησίν των κατά του ΑΣΟ όστις διά των τελευταίων αποφάσεών του αποδεικνύει διά μίαν έτι φοράν το αδικαιολόγητον της υπάρξεώς του. Παρακαλείται η σεβαστή κυβέρνησις όπως αναλάβη πρωτοβουλίαν και εκδόση νέας αποφάσεις ακυρούσας τας ήδη ληφθείσας ως μη εξυπηρετούσας ουδένα υπέρ των παραγωγών σκοπόν.
Απόφασις εξαγοράς πλεονασμάτων προς 3.400 και ουχί 3.600 κατά χιλιόλιτρον και η κράτησις επί του ποσού εξαγοράς τόκου, αποτελεί εμπαιγμόν διά παραγωγούς, η ανακούφισις των οποίων έγκειται αποκλειστικώς εις χείρας κυβερνήσεως ήτις δίκαιον είναι όπως χορηγήση από τούδε χρηματικόν ποσόν ατόκως και μέχρις εισπράξεως του διά συναλλάγματος παρακρατήματος ως και διά αποζημίωσιν χαλαζοπλήκτων.
Μετά συμπαθείας οι παραγωγοί αποβλέπουσιν εις την μονοπώλησιν τους είδους των και παρακαλούσιν όπως αποτελέση άμεσον και ιδιαιτέραν μελέτην το ζήτημα τούτο από βουλευτάς και γερουσιαστάς σταφιδικών περιφερειών. Οι παραγωγοί αναμένουσιν ταχείαν εκπλήρωσιν των υποσχέσεών των» (798).
(796) Χειρόγραφο Αρίστου Αποστολόπουλου – Αρχείο Κουλαμπά
(797) “Θάρρος” 27/4/1933
(798) “Θάρρος” 26/5/1933
