Τους βάζουν να δουλεύουν 10 ώρες με 40 δρχ. μεροκάματο. Λένε πως δίνουν στους εργάτες φαΐ, ενώ πραγματικά δεν δίνουν τίποτε. Σήμερα πήγαν 10 εργάτες γης στη δουλειά του Στάθη Κυριακόπουλου απόστρατου αξιωματικού, που υποσχέθηκε να τους ταΐσει και να πιουν. Τους έδωσε όμως μόνο το μεσημέρι χωρίς κολατσιό και αντίς κρασί τους πότισε ξύδι. Οι εργάτες αγαναχτισμένοι ζήτησαν 70 δραχμές μεροκάματο, καλό φαΐ και πιοτό. Αυτός αρνήθηκε και αμέσως κήρυξαν στάση με απόφαση να απεργήσουν την άλλη μέρα. Ολοι οι εργάτες γής πρέπει να οργανωθούν σε σωματείο και αποφασιστικά να διεκδικήσουν τα ζητήματά τους» (939).
Ακολουθεί στο ίδιο πνεύμα ανταπόκριση από τα Φιλιατρά:
«Ο φετεινός Μάρτης δεν είναι σαν άλλοτε. Οι εργάτες γης (σκαφτιάδες) τα περασμένα χρόνια έπαιρναν 100 δραχμές μεροκάματο και τώρα δουλεύουν με 50 δραχμές. Τα είδη πρώτης ανάγκης όμως ακριβαίνουν πολύ. Οι εργάτες γης πρέπει να ορφανωθούν σε σωματείο και να κινητοποιηθούν για τα ζητήματά τους» (940).
Οταν έφθασε η ώρα των αποζημιώσεων, ολόκληρες περιοχές ξεσηκώθηκαν καταγγέλλοντας αδικίες και ζητώντας αναθεώρηση των καταλόγων:
«Σήμερον Κυριακή συγκροτείται ενταύθα παλλαϊκόν συλλαλητήριον διαμαρτυρίας κατά των συνταχθέντων καταλόγων αποζημιώσεως εκ του περονοσπόρου οι οποίοι ως εγνώσθη, συνετάγησαν λίαν πλημμελώς κατά τρόπον αδικούντα καταφόρως πολλούς των συμπολιτών μας παραγωγών οίτινες αποδεδειγμένως είχον υποστή μεγάλας ζημίας εξ του περονοσπόρου, ενώ αντιθέτως ωφελήθησαν και αποζημιούνται οι ελάχιστα παθόντες σταφιδοπαραγωγοί.
Το συλλαλητήριον προμηνύεται επιβλητικόν, διότι σε αυτό θα μετάσχουν – διά τους αυτούς λόγους – και εκ του Δήμου Βώλακος.
Κυρίως οι απόψεις των οργανωτών του συλλαλητηρίου συνίστανται εις το ότι δέον 10 να διαταχθή η αναθεώρησις των καταλόγων τούτων προς επανόρθωσιν των γενομένων παρά των διαφόρων επιτροπών αδικιών και 2) να ενεργηθή η καταβολή των αποζημιώσεων επί τόπου, ως εγένετο εν Ζαχάρω, άνευ ουδεμιάς κρατήσεως» (941).
Η υπόθεση της σταφίδας αποτελεί αντικείμενο συνεχούς αρθρογραφίας και ορισμένοι πολιτικοί παράγοντες στο όνομα του ανταγωνισμού, αγνοώντας την τεράστια επιβάρυνση της σταφίδας με φόρους, εισφορές, υψηλά ναύλα και σπατάλη από τον ΑΣΟ, ζητούν ουσιαστικά μείωση των τιμών. Χαρακτηριστικό των αντιλήψεων αυτών είναι άρθρο του πρώην βουλευτή και υπουργού Κ. Βουδούρη που αναδημοσιεύει το “Θάρρος”:
«Εκ της μέχρι τέλος Φεβρουαρίου στατιστικής της εξαγωγής σταφίδος μαύρης εμφαίνεται ότι κατά το τρέχον στατιστικόν έτος, ήτοι από της 1ης Σεπτεμβρίου 1933 μέχρι 28 Φεβρουαρίου 1934 εξήχθησαν εν όλω ενετικαί λίτραι 107.861.137 έναντι ενετικών λιτρών 118.714.708 κατά το αντίστοιχον χρονικόν διάστημα 1932-1933, υστερεί δηλαδή της περυσινής εξαγωγής κατά 11 εκατομμύρια. Η μείωση αύτη της εξαγωγής οφείλεται αναμφισβήτητα εις υψηλάς τιμάς διότι:
1) Είνε πεπλανημένη η γνώμη, αν επικρατή ακόμη αύτη, ότι η ελληνική κορινθιακή αποτελεί μονοπωλιακόν ούτως ειπείν δια την Αγγλίαν είδος, μη δυνάμενον να αντικατασταθή υπό άλλων ειδών σταφίδος. Απεναντίας τινές εξ αυτών θεωρούνται ουσιωδώς ανώτεροι της κορινθιακής και τούτο δεν αναφέρεται μόνον εις την εφετεινήν βεβλαμένην εσοδείαν της ελληνικής, αλλά γενικώς.
Μέχρι των τελευταίων ετών λόγου χάριν η σουλτανίνα ως σταφίς κατείχε θέσιν πολύ υψηλοτέραν από την κορινθιακήν εις την αγγλικήν αγοράν και τούτο λόγω του είδους της, της εμφανίσεως και της φήμης την οποίαν της είχον προσδώσει αι ανώτεραι – λευκασμέναι – ποιότητες του καρπού Σμύρνης, Κρήτης και Πελοποννήσου και η τελειοτέρα εν γένει συσκευασία εις την οποίαν υπεβάλλετο και εξακολουθεί να υποβάλλεται βελτιουμένη από έτους εις έτος.
2) Γνωστόν είνε επίσης ότι άλλοτε αι τιμαί της κορινθαικής ήσαν πάντοτε κατώτεραι των σουλτανινών, ενώ την σήμερον ανεστράφησαν σημαντικά οι όροι. Αφ’ ενός αι τιμαί της ελληνικής κορινθιακής διετηρήθησαν επί πολλά έτη τώρα εις υψηλά επίπδα, εφ’ ετέρου δε αι των σουλτανινών, ως μη προστατευομένων, περιωρίσθησαν εις χαμηλά όρια δια να εξασφαλισθή η κατανάλωσις.
3) Αφ’ ότου μάλιστα ήρχισε η εισαγωγή εις την αγοράν ταύτην των καλοφορνιακών σταφίδων -baisins-των πωλουμένων εις ευθηνοτέρας εν συγκρίσει τιμάς, μετά ταύταδε και των αυστραλιανών σουλτανινών, αι οποίαι λόγω της ελλειπούς κατ’ αρχάς διαλογής και παρασκευασίας των, και της καταπληκτικής αυξήσεως της παραγωγής το είδος τούτο του καρπού – η σουλτανίνα – έγινε ουχί πλέον ανωτέρου βαθμού, ως άλλοτε, αλλ’ είδος άκρως συναγωνιστικόν της κορινθιακής, δυνάμεον να χρησιμοποιηθή επικερδώς από τον βιομήχανον δια την κατασκευήν ευθηνών σταφιδούχων ειδών προοριζομένων δια τον πτωχόν καταναλωτήν και διά τα οποία άλλοτε μόνον κορινθιακή εχρησιμοποιείτο.
4) Ο μεγαλείτερος λοιπόν άμεσος ανταγωνιστής και επικίνδυνος αντίπαλος της ελληνικής κορινθιακής είναι απότινων ετών είναι η σουλτανίνα – με τον όρον σουλτανίνα εννοούμεν όλας τας άλλας σταφίδας πλην της κορινθιακής – η οποία έπαυσε πλέον να είναι είδος πολυτελείας.
5) Από τους στατιστικούς πίνακας εισαγωγής και καταναλώσεως σταφίδων εν Αγγλία κατά την περίοδον των τελευταίων 40 ετών, καθαρώς προκύπτει η πρόοδος της σουλτανίνας, ενώ εξ άλλου η κορινθιακή και με την προσθήκην της ομοιομόρφου αυστραλιανής σταφίδος, όχι μόνον δεν παρουσιάζει πρόοδον ανάλογον ως έδει, αλλά και σημαντικήν ελάττωσιν υπέστη.
Τα ανωτέρω δεν επαύσαμεν τονίζοντες επαναλαμβάνομεν και σήμερον, ότε είδομεν ότι πρόκειται να συγκροτηθή ειδική σταφιδική σύσκεψις δια την καθιέρωσιν ενιάιας πολιτικής επί του σταφιδικού ζητήματος, όπως και επί της εξωτερικής πολιτικής. Δια να μην απατώνται οι παραγωγοί μας είναι ανάγκη να ακουσθή από ένα πονούντα δι’ αυτούς η ανωτέρω αλήθεια και να εκτεθούν εν συνόψει αι ειδικαί συνθήκαι και της αγγλικής σταφιδαγοράς. Η υψηλή τιμή συνδυαζομένη με κακήν ποιότητα ηνάγκασε την Αγγλίδα οικοδέσποιναν και προ παντός την μεγάλην βιομηχανίαν αρτοποιΐας και ζαχαροπλαστικής να στραφούν προς καρπούς ευθηνότερους και εις κατάστασιν υγιά. Η βιομηχανική εξέλιξις εν Αγγλία επέφερε κοινωνικάς μεταβολάς ως είναι η ενασχόλησις της Αγγλίδος εις όλους τους κλάδους του εμπορίου και της βιομηχανίας και εντεύθεν ο περιορισμός των οικογενειακών καθηκόντων. Επομένως η προετοιμασία της οικογενειακής τροφής έχει προχωρήσει τόσον ώστε η νοικοκυρά αγοράζει τα φαγητά έτοιμα, η δε ζαχαροπλαστική και αρτοποιΐα εξελιχθείσα από βιοτεχνίας εις μεγαλοβιομηχανικάς επιχειρήσεις απορροφούν το 6% των σταφίδων.
Διεδόθη επίσης η κατανάλωσις άλλων ξηρών καρπών ως τα δαμάσκηνα, σύκα, μήλα, ροδάκινα, βερύκοκα και οι χουρμάδες με μεγάλην κατανάλωσιν. Διαφημίζονται ωσαύτως αι κονσέρβαι – κεράσια, ανανάς κλπ. Επίσης δέον να σημειωθή ότι εις την Αγγλίαν πωλούνται καθ΄όλον το έτος λόγω της τελειοποιήσεως της συγκοινωνίας αι νωπαί οπώραι και εις τιμάς λογικάς, υποστηριζόμενα δε σοβαρώς υπό των διατολόγων των διαφόρων εταιρειών υγιεινής.
Αλλά σοβαρός κίνδυνος της κορινθιακή μας είνε η αύξησις της παραγωγής των άλλων σταφίδων. Και πρώτον εις την Καλιφόρνια η σταφιδοκαλλιέργφεια μετά την προ τεσσάρων ετών εκρίζωσιν ήρχισε να αναπτύσσεται. Και εις άλλα δε μέρη όπου μέχρις εσχάτων ουδεμί αυπήρχε καλλιέργεια σταφίδων, ήρχισε τοιαύτη. Αλλ’ ο σοβαρώτερος κίνδυνος από την πλευράν αυτήν είνε η παραγωγή της Αυστραλίας, της οποίας οι παραγωγοί λόγω της φορολογικής προτιμήσεως του καρπού των εις την αγγλικήν αγοράν ελπίζουν ότι πολύ σύντομα θα είνε οι αποκλειστικοί τροφοδόται της. Επισκοπών τις γενικώτερον τας συνθήκας της σημερινής καταστάσεως της καταναλώσεως σταφίδας και την επίδρασιν, ην έχει διά τους παραγωγούς του κόσμου, είνε δύσκολον να συμπεράνη το αποτέλεσμα.
Εκείνο το οποίον δύναται να σημειωθή είνε ότι αι μέχρι τούδε τιμαί των σταφίδων συγκρινόμεναι προς των άλλων γεωργικών προϊόντων, δεν δύνανται να θεωρηθούν ως τόσον επιζήμιοι, ώστε προς το παρόν να γεννάται ζήτημα περιορισμού καλλιέργειας και στροφής των σταφιδοπαραγωγών προς άλλα είδη δοθέντος ότι διά το προϊόν των υφίστανται διέξοδοι ποικίλης χρήσεως, αποκλείουσαι κρίσιν ανάλογον προς την του σίτου, βάμβακος καφέ κλπ. Πρέπει όμως να αναζητηθούν και να καλλιεργηθούν νέαι αγοραί παρθένοι ή ολίγον γνωρίζουσαι την κορινθιακήν μας και ιδού στάδιον ενεργείας δια τον Αυτόνομον Σταφιδικόν Οργανισμόν, διά τον οποίον η οργάνωσις της Sum Maid κατακλύσασα τον κόσμον δια της προπαγάνδας της, δέον ν’ αποτελή παράδειγμα προς μίμησιν.
Το συμπέρασμα εκ των ανωτέρω είνε ότι εφ’ όσον η κορινιθιακή μας αποτελεί μονοπώλιον εις την αγγλικήν αγοράν εχρησίμευε ως βάσις του κανονισμού των τιμών και των άλλων ξηρών καρπών και εδικαιολογείτο η πολιτική της συγκρατήσεως των υψηλών τιμών. Σήμερον όμως τα πράγματα ήλλαξαν και το προϊόν μας είνε υποχρεωμένον να ακολουθή την σουλτανίναν. Επειτα οι Αυστραλοί ηλάττωσαν τας τιμάς των, επιτυγχάνοντες κόστος μικρότερον λόγω του περιορισμού των ημερομισθίων, της πτώσεως του συναλλάγματός των έναντι της αγγλικής λίρας και της επιτευχθείσης πλέον μεγαλειτέρας αποδόσεως των αμπέλων των. Και το αληθές συμπέρασμα, είνε ότι η συγκράτησις της καταναλώσεως εις την αγοράν θα εξαρτηθή από την ευθύνιαν και την ποιότητα.
Ο Αυτόνομος Σταφιδικός Οργανισμός θα εξακολουθήση βεβαίως εγγυόμενος εις τον παραγωγόν το κατώτατον όριον τιμής, προσδίδων ούτω μίαν στθερότητα εμπνέουσα εμπιστοσύνην εις τον αγοραστήν, αλλά το εγγυόμενον όριον δέον να είναι τοιούτον, ώστε να προσαρμόζεται προς την δημιουργουμένην κατάστασιν συναγωνισμού. Αλλως θα απόλλυται συνεχώς η κατανάλωσις προς όφελος των άλλων σταφυλών.
Και η πείρα άλλωστε της μικράς λειτουργίας του Αυτόνομου Σταφιδικού Οργανισμού διδάσκει τούτο. Το 1928-1929 με πολιτικήν υψηλών τιμών, και η κατανάλωσις περιορίσθη και τα αποθέματα του Αυτόνομου Σταφιδικού Οργανισμού εκ 400 και πλέον εκατομμυρίων εσπαταλήθησαν ασκόπως. Το 1929-1930 και 1930-1931 επρυτάνευσε η ορθή πολιτική διά να εγκαταλειφθή και πάλιν το 1931-1932 και 1933-1934 εις μεγαλείτερον βαθμόν. Τα αποτελέσματα είναι γνωστά ελάττωσις της εξαγωγής, διάθεσις ολοκλήρου του αποθεματικού του Αυτόνομου Σταφιδικού Οργανισμού εκ 280 εκατομμυρίων δραχμών δι’ αγοράν πλεονασμάτων και κίνδυνος διά την μέλλουσαν εσοδείαν.
Τα ανωτέρω συμπεράσματα ήρχισαν να το κατανοούν οι σταφιδοπαραγωγοί μας και διά ψηφίσματος εις τελευταίον συνέδριον εις Λουσικά Πάτρας αναγνωρίζουν ως υπερτάτην σταφιδικήν ανάγκην τον καθορισμόν εφεξής τιμών αγοράς πλεονασμάτων , συμφώνως προς τας τιμάς του διεθνούς συναγωνισμού. Είνε παρήγορον τούτο διά την μέλλουσαν πολιτικήν μας επί του πολύπαθου προϊόντος, εξ ου τόσον συνάλλαγμα εισρέει εις την εθνικήν οικονομίαν» (942).
(939) “Ριζοσπάστης” 4/3/1934
(940) “Ριζοσπάστης”8/3/1934
(941) “Σημαία” 18/3/1934
(942) “Θάρρος” 20/3/1934
