Δευτέρα, 20 Ιανουαρίου 2020 17:54

Κάστρα και οχυρά της Μεσσηνίας: Επίλογος

Γράφτηκε από τον
Κάστρα και οχυρά της Μεσσηνίας: Επίλογος

Ενα επίπονο αλλά και όμορφο ταξίδι, που κράτησε περίπου 24 χρόνια, ολοκληρώνεται εδώ με ανάμεικτα συναισθήματα.

Από τη μία, η χαρά για την επιτυχημένη αποτύπωση των πέτρινων φρουρών της γενέθλιας γης - και από την άλλη η λύπη για το τέλος αυτής της περιπλάνησης στον χώρο αλλά κυρίως στον χρόνο. Τώρα πια όμως, ατενίζω περήφανα τους ορίζοντες της Μεσσηνίας και μπορώ να πω πολλά σχεδόν για κάθε σημείο τους.

Οπου κι αν πέφτει το μάτι, σε κορυφογραμμές, χαμηλούς λόφους ή ακρογιάλια, είναι όλα τόσο οικεία, τόσο δικά μου. Μνήμες και λεπτομέρειες από τις περιηγήσεις μου σε κάθε τόπο, ξεπηδούν αμέσως από το νου μου. Το μεγάλο κέρδος, ατενίζοντας αυτούς τους ορίζοντες σήμερα, είναι η αληθινή αγάπη κι ο σεβασμός για τον τόπο μας. Πιστεύω ότι αυτό το επίπονο ταξίδι στην Ιστορία του και η καταγραφή μεγάλου μέρους των οχυρώσεών του θα συμβάλουν στην ανάδειξη και την προστασία αλλά και στην αξιοποίησή τους. Φιλοδοξία μου είναι αυτό το corpus των οχυρώσεων να γίνει ένας οδηγός της μεσσηνιακής ιστορίας για τις επόμενες γενιές.

Ξεκίνησα αυτή την ανεπανάληπτη προσπάθεια με ενθουσιασμό αλλά και παντελή άγνοια κινδύνου. Χρειάστηκαν πολλά χρόνια αναζήτησης, καταγραφής και τεκμηρίωσης για να φτάσουμε εδώ. Το θρόισμα των δέντρων στη νεκρική σιγαλιά μιας ξεχασμένης ακρόπολης, με τη συντροφιά της μικρής σαύρας πάνω στις ξασπρισμένες καλοδουλεμένες πέτρες και τα αγκωνάρια των κάστρων, το διαδεχόταν η άμεση, αλλά και εξαιρετικά δύσκολη, τεκμηρίωση των ευρημάτων απ’ τη βιβλιογραφία.

Ενα απόσπασμα από ένα δημοσιευμένο χειρόγραφο του Φώτη Κόντογλου νομίζω ότι εκφράζει απόλυτα τον αγώνα και την αγωνία μου στην αναζήτηση των πέτρινων γιγάντων του τόπου μας:

«(…) Οι γραμματιζούμενοι που γράφουνε τα ιστορικά που γινήκανε

στα κάστρα, δε ζυγώνουνε σχεδόν ποτέ σε τούτα τα άσπλαχνα

τα μέρη (βρίσκονται τα πιο πολλά σε τόπους ξεμοναχιασμένους, μακρυά από χωριό κι’ από ανθρώπου χνώτα). Πρέπει να κάνεις μισόν πόλεμο, να ξεραθεί η γλώσσα σου από τη δίψα, νάβγει η ψυχή σου στον ανήφορο, και σα ζυγώσεις στην καστρόπορτα, θάσαι ματωμένος και ζεστός».

[Φώτης Κόντογλου. “Ο Καστρολόγος”, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 1987]

Οι τοποθετήσεις μου για τα κάστρα στο Μαγγανιακό, το Πέρα, το Σαφλάουρο, το Μίλα αλλά και αλλού είναι αποτέλεσμα προσεκτικής μελέτης κειμένων. Επίσης, άγνωστα κάστρα ή οχυρωμένα πολίσματα, όπως το κάστρο στο Γρίζι και τη Λαχανάδα, παρουσιάζονται εδώ για πρώτη φορά στη βιβλιογραφία. Ηταν κι αυτό αποτέλεσμα της επίμονης αναζήτησης με βάση τις πηγές αλλά και την επιτόπια έρευνα. Ακολουθώντας μια σειρά προσεκτικών παρατηρήσεων σε αυτές αλλά και στη μικρογεωγραφία του τόπου, προχώρησα σε προτάσεις για τον εντοπισμό των χαμένων οχυρών χωριών της φραγκοκρατίας στην Πυλία. Οι προτάσεις για το Μαντιχώρι, τον Πλάτανο, τους Μύλους και τον Προφήτη Ηλία διατυπώνονται με σαφήνεια, περιμένοντας την περαιτέρω μελέτη και έρευνα από τους ειδικούς.

Τα κάστρα του ποταμού Βελίκα είναι ακόμα μια προσπάθεια για την απεικόνιση αλλά και τεκμηρίωση πολλών «κάστρων» ή «Παλιόπυργων» της περιοχής που κι αυτά επίσης προσμένουν υπομονετικά τη φροντίδα των ειδικών.

Στην παρουσίαση τον οχυρών τόπων της Μεσσηνίας στηρίχθηκα κυρίως στο δικό μου φωτογραφικό υλικό. Οπωσδήποτε όμως στην τεκμηρίωση αλλά και για τον εμπλουτισμό του χρησιμοποίησα και παλιότερες απεικονίσεις, χάρτες, γκραβούρες, σκίτσα ή και πίνακες, νομίσματα, μετάλλια ή και υλικό από το διαδίκτυο με αναφορά και ευχαριστίες στους δημιουργούς τους.

Αισθάνομαι την ανάγκη να ευχαριστήσω τον ιδιοκτήτη και εκδότη της εφημερίδας κύριο Ντίνο Πλεμένο καθώς και τον αρχισυντάκτη της κύριο Δημήτρη Πλεμένο για αυτή την πραγματικά άψογη συνεργασία μας.

Αυτή η τακτική και συνεπής συνεργασία με την εφημερίδα, εκτός από την εβδομαδιαία παρουσίαση όλων των οχυρών της Μεσσηνίας, είχε ακόμα ένα σημαντικό αποτέλεσμα: Την έκδοση ενός βιβλίου, ενός εμπλουτισμένου πολυτελούς λευκώματος με όλα τα κάστρα και τα οχυρά της Μεσσηνίας, που ήδη βρίσκεται στο τυπογραφείο και θα κυκλοφορήσει άμεσα.

Τελειώνοντας και με αρκετή πια πείρα ζωής στους ώμους μου, αυτό που απροκάλυπτα μπορώ να πω είναι ότι αυτοί οι δύο στίχοι από τον Ηλιο τον Ηλιάτορα του Ελύτη με εκφράζουν απόλυτα:

 

Σ΄ όλους τους τόπους κι αν γυρνώ

μόνον ετούτον αγαπώ.

 

Ελπίζοντας στην κατανόηση και την επιεική κρίση των ειδικών, καθώς και σε μια μελλοντική «συνάντηση» ενδεχομένως και πάλι από τις στήλες της έγκριτης εφημερίδας, όταν θα ‘χω πάλι κάτι ενδιαφέρον να πω...

Σας ευχαριστώ όλους για τη θερμή υποδοχή και αποδοχή του έργου μου.

Ιανουάριος 2020

 

Γιάννης Α. Μπίρης

 

       

 


NEWSLETTER