«Η κοινωνία της Κυπαρισσίας και της λοιπής Τριφυλίας, μετά την αναστάτωσιν και τον βαθύν ψυχικόν κλονισμόν που υπέστη κατά το επαναστατικόν εκείνο διήμερον, αρχίζει ήδη να επανευρίσκη τον αρχικόν της ήρεμον ρυθμόν και την... προεπαναστατικήν της κίνησιν. Τα καταστήματά της ήνοιξαν πάλι, η αγορά της επήρε πάλιν ζωήν και οι κάτοικοι άρχισαν να κινούνται ελευθέρως στους δρόμους.
Εκείνο που παρέχει ακόμη σαφή την εικόνα των δραματικών εικοσιτετραώρων που επέρασαν περιμένοντας την... εισβολή των βαρβάρων αδελφών, είνε η όψις των κυριωτέρων σημείων της τα οποία εξακολουθούν να στρατοκρατούνται. Η αλήθεια είναι ότι και αυτή η ασυνήθης στρατιωτική κίνηση, για την Κυπαρισσίν είχε μια ανωμαλία. Ανωμαλία την οποία δεν είχε γνωρίσει ποτέ η ήσυχη και εργατική κοινωνία της Κυπαρισσίας. Τους δρόμους της πόλεως διασχίζουν περίπολοι με εφ' όπλου λόγχην, ενώ έμπροσθεν όλων των καταστημάτων της ευρίσκονται στρατοπεδευμέναι ισχυρόταται δυνάμεις στρατού με στημένα τα οπλοπολυβόλα.
Εκείνο πάντως που μπορεί να τονισθή μετά βεβαιότητος είνε ότι οι σταφιδοπαροπαγωγοί μάλλον δεν πρόκειται να επανέλθουν εις την περίοδον των ταραχών και των συγκρούσεων. Ολαι των αι ενέργειαι σήμερον περιορίζονται απλώς εις ωρισμένας μικροσυγκεντρώσεις εις τα διάφορα χωρία των και εις διάφορα σχόλια επί των γεγονότων τα οποία ευρίσκουν την ιδίαν απήχησιν εις τας ψυχάς όλων των... τέως διαδηλωτών, την απήχησιν της απογοητεύσεως.
Ηδη λοιπόν, ότε η τάξις έχει αποκατασταθή εις την συγκλονισθείσαν Τριφυλίαν και όλοι πιστεύομεν ότι και αν ακόμα απομακρυνθούν αι στρατιωτικαί δυνάμεις από τα χωρία τα οποία κατέχουν, οι χωρικοί δεν θα έχουν την διάθεσιν διά νέας περιπετείας, ημπορούμεν να κάμωμεν μερικάς σκέψεις επί των συνεπειών που έσχεν η διήμερος αυτή επίμονος πάλη των πτωχών σταφιδοπαραγωγών κατά των ενόπλων δυνάμεων, κατά του Κράτους.
Οι σταφιδοπαραγωγοί της Τριφυλίας όπως και της Πυλίας, παρεσύρθησαν εις τον άνισον αυτόν αγώνα κατά της εννόμου τάξεως, ωρμηθέντες από μίαν ακατάλυτον ανάγκην. Την ανάγκην της αυτοσυντηρήσεως. Προς αυτήν απέβλεπον και μόνον όταν τυφλωμένοι από τον κάματον, την πείναν και την δίψαν εσυνέχιζαν την ολονύκτιον εκείνην πορείαν των προς Κυπαρισσίαν.
Εκείνοι που τους παρέσυραν – γιατί οι παραγωγοί πράγματι παρεσύρθησαν επειδή οι ίδιοι εκτός από την τυφλήν ανάγκη, δεν ημπορούσαν να ιδούν βαθύτερα εις τα ζητήματά των – τους είχαν βάλει με πολύ μαεστρία στο μυαλό τους, την πεποίθησιν ότι ο αγώνας έπρεπε να είνε σκληρός, οι θυσίες να είνε μεγάλες, διότι τότε μόνον ο σκοπός θα επιτυγχάνετο, τότε μόνο το δίκηο του, διότι οι παραγωγοί είχαν αναμφιβόλως δίκηο.
Οπως σε θρησκεία, οι παραγωγοί επίστεψαν στα συνθήματα αυτά. Και ομολογώ ότι οι περισσότεροι από αυτούς το “3.600 ή θάνατος”, δεν το έλεγαν απλώς για φιλολογία. Το έλεγαν γιατί το πίστευαν και ήταν έτοιμοι να το κάμουν. Οι τρεις χιλιάδες τουλάχιστον των αγροτών που επραγματοποίησαν την κάθοδον εκείνην την τραγική νύκτα της Τρίτης προς την Κυπαρισσία, εξεκίνησαν με αυτήν την προϋπόθεση: Να μπουν στην Κυπαρισσία έστω και πεθαμένοι.
Από τη στιγμή όμως που η ολονύκτια πορεία των εσταμάτησεν εις την θέσιν “Ροντάκι” ακριβώς απέναντι της ζώνης των στρατιωτών ήρχισε να διαφαίνεται η διπλή πλάνη των συμπαθών ραγιάδων του κάμπου. Προχωρούσαν όπως οι σταυροφόροι με τις γυναίκες και τα παιδιά εκεί που σε λίγο τα πολυβόλα και τα μάλιχνερ θα άρχιζαν την φονικήν των δράσιν. Και δεν υπελόγιζαν σε τίποτε, γιατί πίστευαν ότι εκείνοι που τους έβαλαν στο μυαλό την παποίθηση αυτή, εκείνοι που τους έμαθαν ν' αψηφούν τον κίνδυνο, θα έπεφταν πρώτοι. Οταν όμως σε λίγο αντελήφθησαν ότι οι αρχηγοί τους είχαν εξαφανισθεί, ότι είχαν εγκαταλείψει ακέφαλη την πορεία, άρχισαν να απογοητεύονται και αυτοί. Και αν όχι όλοι, οι περισσότεροι άρχισαν να κυριαρχούνται από σκέψεις ορθά: Πού θα πάμε τώρα εμείς; Μας έβαλαν τάχα να βγάλουμε σαν τρελοί το φίδι από την τρύπα; Οχι δεν θα το βγάλουμε.
Και με αυτές τις σκέψεις άρχισαν λίγο-λίγο να αποσπώνται και να διαλύονται. Εγύριζαν στα σπίτια των και στα κτήματά των και άφηναν εκεί όσους ήθελαν να προχωρήσουν κατ' ανεμομύλων.
Εύκολα μπορεί τώρα να καταλάβει κανείς τη διπλή ζημιά που έπαθαν οι παραγωγοί της Τριφυλίας. Αφ’ ενός εκινδύνευσαν να σκοτωθούν. Γιατί πράγματι αν ένα βήμα εσημείωναν προς τα εμπρός – σύμφωνα με τις επιταγές της επιτροπής των που τους άφησε – οι στρατιώται είχαν αυστηρότατες διαταγές να ρίξουν στο ψαχνό. Και φαντάζεσθε πόσο αίμα αθώων θα έβαφε κόκκινους τους αγροτικούς εκείνους δρόμους της Τριφυλιακής γης. Και αφ’ ετέρου οι παραγωγοί άρχισαν να κλονίζονται όσον αφορά το δίκαιον του αγώνος των. Ευρεθέντες δε προ του διλήμματος που τους έθεσεν η επιτροπή τους με την εγκατάλειψη που τους έκαμε, επίστεψαν οι περισσότεροι ότι έπεσαν θύματα αναρχικών στοιχείων και ότι πράγματι ο... άγονος αγών ήτο εμπνευσθείς από τους κερδοσκόπους. Διότι οι παραγωγοί αύριο οσοδήποτε κι' αν κουφοβράζει στα σπλάχνα των η αγανάκτησις για την αδικία που θα τους γίνεται, δεν θα τολμούν να ξεσηκωθούν και να ζητήσουν την αποκατάσταση του δικαίου των, επειδή θα αμφιβάλλουν και στον ίδιο τον εαυτό τους.
Αυτό ακριβώς το πράγμα, αυτή την “ανάνηψη” των σταφιδοπαραγωγών έχουν αντιληφθεί καλώς αι αρχαί και πιστεύουν ακραδάντως ότι και αν σύντομα αποσυρθούν αι δυνάμεις από τα χωριά της Τριφυλίας ουδείς κίνδυνος διασαλεύσεως της τάξεως υπάρχει. Το σπουδαιότερο δε είνε επίσης και η μεταστροφή που υπέστησαν ωρισμέναι τάξεις εμπόρων και επαγγελματιών, οι οποίοι εξ αρχής αναφανδόν είχαν διαδηλώσει την συμπάθειά τους προς τους αγωνιζόμενους παραγωγούς.
Η αποθάρρυνσις των σταφιδοπαραγωγών αφ' ενός και η ασκηθείσα εκμετάλλευσις του τιμίου αγώνος των, παρέστησαν αυτούς ως θύματα αναρχικών στοιχείων, ως παρασυρομένους από όργανα πολιτικών φατριών, και συνεπώς ουδαμώς αξίους της συμπαθείας των λοιπών εργαζομένων τάξεων.
Ο δίκαιος αγών των πτωχών ανθρώπων του κάμπου τη Τριφυλίας εχρωματίσθη».
Τρεις βουλευτές δηλώνουν ότι θα μιλήσουν για τη σύσκεψη που πραγματοποιήθηκε, όταν ηρεμήσουν τα πράγματα:
«Αμα αποκαταστάσει ψυχικής γαλήνης σταφιδικού κόσμου ανακοινώσωμεν Μεσσηνιακόν λαόν προηγουμένας ενεργείας πληρεξουσίων ως και διαμειφθέντα κατά την σύσκεψιν υπό την Προεδρείαν αντιπροέδρου κυβερνήσεως και υποστηριχθέντα υφ' εκάστου πληρεξουσίου Μεσσηνίας προς διαφώτισίν του.
Φεσσάς, Κριμπάς, Κάρτσωνας».