Την περασμένη Τετάρτη το βράδυ είχα τη χαρά να παρακολουθήσω την παρουσίαση ενός ακόμη ενδιαφέροντος βιβλίου - άλμπουμ, γραμμένου από τη γνωστή χαλκέντερη ερευνήτρια κυρία Αναστασία Μηλίτση - Νίκα, διευθύντρια των Κρατικών Αρχείων της Μεσσηνίας, με θέμα την ιστορία των «καπνοπωλείων» της Καλαμάτας και ιδιαίτερα της καπνοβιομηχανίας Καρέλια, της μόνης που κατάφερε να επιβιώσει μέχρι σήμερα και να αναδειχθεί σε σημαντικό οικονομικό παράγοντα.
Υπήρξα κι εγώ δυστυχώς καπνιστής από τα γυμνασιακά μου χρόνια ως την έβδομη αν θυμάμαι καλά δεκαετία του βίου μου. Το τετράγωνο πλακέ κουτί των είκοσι τσιγάρων, κατασκευασμένο από σκληρό χαρτόνι με ζωγραφισμένη την άνω επιφάνεια υπήρξε για μένα ο αναντικατάστατος συνοδός μου με πολλαπλές χρήσεις και λειτουργίες: κάπνισμα, παιχνίδι, σημειωματάριο, έργο τέχνης και κουτί φύλαξης αντικειμένων, συμπεριλαμβανομένων αρχαίων ευρημάτων από ανασκαφές. Στις αποθήκες των μουσείων που έτυχε να εργαστώ έπιασα στα χέρια μου δεκάδες κουτιά τσιγάρων από προπολεμικές χαμένες στο χρόνο βιομηχανίες, γεμάτα αρχαία μικροαντικείμενα με τις ενδείξεις εύρεσης γραμμένες πάνω τους από το χέρι αρχαιολόγων παλαιών γενεών που υπήρξαν για μένα πρόσωπα «μυθικά».
Στις γειτονιές της Θεσσαλονίκης παίζαμε τακτικά αμάδες με στοίβες από πολύχρωμα «χαρτόνια» (= τις άνω διακοσμημένες επιφάνειες των τσιγαροκουτιών). Θυμάμαι τον πατέρα μου, στα παιδικά μου χρόνια, να σταματά ξαφνικά στο δρόμο καθώς βαδίζαμε, να βγάζει το κουτί με τα τσιγάρα από την τσέπη του και να σημειώνει πάνω κάποιον στίχο ενός ποιήματος που τον βασάνιζε από καιρό μην τον ξεχάσει. Ξέρω ότι και άλλοι λογοτέχνες-ποιητές εκείνης ακριβώς της περιόδους (του ‘40 και του ‘50) χρησιμοποιούσαν τα πακέτα των τσιγάρων τους για σημειώσεις σημαντικές.
Με γοητεύουν και εξακολουθώ να συγκεντρώνω σε ηλεκτρονικό αρχείο εικόνες κουτιών από τσιγάρα που διαφημίζουν το περιεχόμενό τους με θέματα ελκυστικά, θέματα που φιλοτεχνήθηκαν από καλλιτέχνες ικανούς, τα ονόματα των οποίων δεν αναγράφονται, όπως για παράδειγμα οι τρεις εικόνες που παραθέτω (Εικόνες 1, 2, 3). Η τρίτη εικόνα μάλιστα παρουσιάζει ειδικό ενδιαφέρον και για τα πρόσωπα των Καλαματιανών που κάθονται κάτω από την αφίσα της καπνοβιομηχανίας Καρέλια.
Αξίζει πιστεύω να γραφτεί ένα ακόμη βιβλίο - άλμπουμ για τα «καλλιτεχνικά τουλάχιστον εξώφυλλα» αυτών των κουτιών που μιλούν τη δική τους χρωματιστή γλώσσα για την ιστορία του τσιγάρου και του καπνίσματος, που θα έπρεπε από καιρό να είχε γίνει παρελθόν λόγω της αποδεδειγμένα καταστροφικής επιρροής του στην υγεία μας.
