Κυριακή, 06 Οκτωβρίου 2024 18:16

Πίσω από τις βαριές πόρτες - Basil Zaharoff

Πίσω από τις βαριές πόρτες - Basil Zaharoff

 

Του Γιάννη Α. Μπίρη

Στις 6 Οκτώβρη του 1847, στη νοτιοδυτική Τουρκία, στα Μούγλα, απέναντι από την Κω,  γεννήθηκε ο Βασίλειος Ζαχάροφ (Basil Zaharoff) που έμελλε να σημαδέψει τη μοίρα των στρατών της Ευρώπης και να χαρακτηριστεί ως ο «έμπορος του θανάτου». Μετά την πτώχευση του πατέρα του, ακολούθησε το εμπόριο, αλλά υπεξαιρώντας χρήματα από το ταμείο του θείου του, διέφυγε στην Αγγλία. Δικάστηκε, φυλακίστηκε και το 1876 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Λόγω της γλωσσομάθειάς του, με τη στήριξη του Κωνσταντινουπολίτη επιχειρηματία και κατοπινού πρωθυπουργού Στέφανου Σκουλούδη, γνωρίστηκε με έναν Σουηδό καπετάνιο που επρόκειτο να εγκαταλείψει τη δουλειά του ως πράκτορας και αντιπρόσωπος του κατασκευαστή όπλων Thorsten Nordenfelt.

Ο Zaharoff προσλήφθηκε στις 14 Οκτωβρίου 1877, ξεκινώντας μια σκοτεινή καριέρα ως αντιπρόσωπος της οπλοβιομηχανίας, αρχικά στα ασταθή Βαλκάνια. Ήταν μια εξαιρετική ευκαιρία για πωλήσεις όπλων, καθώς τότε κάθε κράτος ξόδευε αναγκαστικά μεγάλα ποσά για εξοπλισμούς, ακόμη και μετά τη Συνθήκη του Βερολίνου του 1878.

Το 1883 εργάστηκε ως πράκτορας πλοίων στο Galway της Ιρλανδίας, όπου παράλληλα προσλάμβανε και έστελνε εργάτριες σε αμερικανικές βιομηχανίες. Πέρασε κι ο ίδιος ένα μικρό διάστημα στις ΗΠΑ αφού εκεί εργάστηκε ως «έμπιστος» πωλητής σε μια επιχείρηση σιδηροδρόμων στο Saint Louis. Το 1885, ο «Πρίγκιπας Zacharias Basileus Zacharoff», παντρεύτηκε στη Φιλαδέλφεια τη μεγαλοκληρονόμο Jennie Billings. Και γι’ αυτό, κατηγορήθηκε ως δίγαμος αφού του καταλόγιζαν κι άλλο γάμο με μια Βρετανίδα, στο Μπρίστολ, το 1872.

Παρά την κακή φήμη του, ο Zaharoff εμπορευόταν πυρομαχικά και στρατιωτικούς εξοπλισμούς σε πολλά κράτη, συμπεριλαμβανομένης της Μεγάλης Βρετανίας, της Γερμανίας, της Ρωσικής και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, της Ελλάδας, της Ισπανίας, της Ιαπωνίας και των Ηνωμένων Πολιτειών. Το πυροβόλο Maxim, ένα από τα πρώτα πλήρως αυτόματα πολυβόλα, εφεύρεση του Αμερικανο-Βρετανού Hiram Maxim, ήταν το δυνατό εμπόρευμά του. Πήρε την αντιπροσωπεία, αφού αρχικά κατάφερε να μεθύσει τους αντιπροσώπους του Maxim, στην προγραμματισμένη επίδειξη του όπλου, στη La Spezia της Λιγουρίας, η οποία λόγω της αδυναμίας των αντιπροσώπων δεν ολοκληρώθηκε. Ακολούθησαν ακόμα δυο «περίεργες» δολιοφθορές στα εκθεσιακά όπλα του Maxim στις εκθέσεις της Βιέννης! Υπό την πίεση των Rothschild και Vickers, ο Nordenfelt συγχωνεύτηκε με τον Maxim το 1888 και σχημάτισαν την «Maxim Nordenfelt Guns and Ammunition Company», προσλαμβάνοντας με μια τεράστια προμήθεια, τον Zaharoff ως τον κύριο πωλητή τους. Ταυτόχρονα ο Zaharoff μαζί με τον Nordenfelt προσπάθησαν από το 1886 να κατασκευάσουν ένα υποβρύχιο για τους δικούς τους επιχειρηματικούς σκοπούς.

Μία από τις πιο διαβόητες πωλήσεις του Zaharoff ήταν αυτή του Nordenfelt I, ενός ελαττωματικού μοντέλου υποβρυχίου με ατμό. Με την υπόσχεση γενναιόδωρων όρων πληρωμής, ο Zaharoff πούλησε το πρώτο μοντέλο στους Έλληνες. Στη συνέχεια έπεισε τους Τούρκους ότι το ελληνικό υποβρύχιο αποτελούσε απειλή, πουλώντας τους δύο. Μετά από αυτό, έπεισε και τους Ρώσους ότι τώρα υπήρχε μια νέα απειλή στη Μαύρη Θάλασσα κι αυτοί αγόρασαν άλλα δύο. Κανένα από τα υποβρύχια δεν μπήκε σε δράση. Η ατμοπροώθηση, ήταν φυσικά ανεπαρκής για υποβρύχια πλοήγηση ενώ τα υποβρύχια ήταν και ασταθή. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι το ένα τουρκικό υποβρύχιο βυθίστηκε κατά τη διάρκεια δοκιμής βολής τορπίλης.

Ο Zaharoff ταξίδεψε στην Ισπανία αρκετές φορές μεταξύ 1886 και 1890 με τρεις στόχους: το μποϊκοτάρισμα του ισπανικού υποβρυχίου του Isaac Peral, την πώληση όπλων στον Ισπανικό Στρατό και την απόκτηση εκεί ενός εργοστασίου πυρομαχικών. Πέτυχε και τους τρεις στόχους του. Ο έρωτάς του με την  Ισπανίδα ευγενή  María del Pilar, του άνοιξε όλες τις πόρτες. Παράλληλα, ο πολυμήχανος Zaharoff πωλούσε και ανθυποβρυχιακά όπλα της Βρετανο-Σουηδικής Nordenfelt. Το 1890 ο Nordenfelt πτώχευσε και ο Zaharoff έγινε συνιδιοκτήτης της εταιρείας αφού αγόρασε μετοχές από τον Maxim. Ο Zaharoff ενθάρρυνε τον Maxim στην κατασκευή μιας ιπτάμενης μηχανής και ισχυριζόταν ότι οι δυο τους ήταν οι πρώτοι άνθρωποι που κατάφεραν να απογειωθούν στο Bexley, το 1894. Το 1897 η εταιρεία τους αγοράστηκε από την Vickers, εταιρεία-κολοσσό στην αγορά πυρομαχικών. Ο Zaharoff εργάστηκε γι’ αυτήν από το 1897 έως το 1927 και με τις μετοχές του έφτασε στο διοικητικό συμβούλιό της. Τον Σεπτέμβρη του 1924, ο 77χρονος πια Zaharoff παντρεύτηκε τον παλιό έρωτά την δούκισσα María del Pilar.

Στις δεκαετίες του 1960 και 1970 δημοσιοποιήθηκαν τα αρχεία του Βρετανού πρωθυπουργού David Lloyd George και του γραμματέα του υπουργικού συμβουλίου εν καιρώ πολέμου, Maurice Hankey. Αυτά ρίχνουν φως στα σκοτάδια της δράσης του Basil Zaharoff, γκρεμίζοντας πολλούς ιστορικούς ηγέτες κρατών από τους θώκους τους. Ο Zaharoff έδρασε ως μυστικός πράκτορας, υπάλληλος των Βρετανών, δωροδοκώντας αδρά τους ηγέτες των εμπλεκομένων κρατών. Τον Δεκέμβριο του 1915, κάτι που απορρέει και από γαλλικές πηγές, έφτασε στην Ελλάδα με σκοπό τη δωροδοκία των Ελλήνων αξιωματούχων για να υποστηρίξουν την Αντάντ. Πρωθυπουργός τότε ήταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Το 1917 και το 1918 πήγε στην Τουρκία για να δωροδοκήσει την κυβέρνηση του σουλτάνου Abdul Hamid II, για να βγει από τον πόλεμο.

Ο αδίστακτος Basil Zaharoff πέθανε στις 27 Νοέμβρη 1936.