Το πρόβλημα έθεσαν οι Νησιώτες στην Δ’ Εθνοσυνέλευση του Αργους τον Ιούλιο του 1829 μέσω του πληρεξουσίου του Νησιού Κωνσταντίνου Νικολάου (αδελφός του Ιωσήφ Ανδρούσης), με αναφορά την οποία κατέθεσε (1) και στην οποία περιγράφεται με γλαφυρό τρόπο το πρόβλημα της φορολογίας των αγροτών:
«Οτε οι λαοί ψηφοφορούντες έκλεξαν ημάς πληρεξουσίους των, εις τους περιορισμούς τους οποίους δεδώκασιν ημίν, ενετείλαντο επομένως, ίνα παρασταθέντες ομιλήσωμεν εντόνως εις αυτήν ταύτην την Σεβαστήν Εθνοσυνέλευσιν, όπως σκεπτομένη δώση και εις αυτούς την ανήκουσαν παραμυθίαν και ελάφρωσιν επάνω εις τας ετησίους προσόδους, τας οποίας είναι υποχρεωμένοι να δίδωσι.
Κατά χρέος μου λοιπόν αναπόδραστον, προτείνων αυτό τούτο, δίδω την εφεξής πληροφορίαν εις την Σεβαστήν ταύτην Εθνοσυνέλευσιν. Ολοι οι λαοί της Πελοποννήσου, καταγινόμενοι διαιρούνται εις δύο ενασχολήσεις.
Οι μεν, εις διαφόρους τέχνας, οι δε, εις την Γεωργικήν. Οι πρώτοι, ου μόνον υπερπλουτούσι και χαίρουσι κατά πάντα λόγον ασυδοσίαν, αλλ’ εγνώρισαν εν ταύτη τη εποχή και αληθή ελευθερίαν.
Οι δεύτεροι, οι εργαζόμενοι δηλαδή την γην, κοντά οπού έκαμαν τόσας θυσίας και υπέστησαν τόσα δεινά άχρι της άρτι ώρας, ου μόνον δεν έλαβον παραμικράν παραμυθίαν εις τα αυτών ατυχήματα, αλλ’ έτι μάλλον πολυειδώς καταθλίβονται και δίδουσι δοσίματα τόσα, ώστε επί της τυραννίας, δεν έδιδον, και δεν γνωρίζουσι οπωσούν ελευθερίαν, αλλ’ αιχμαλωσίαν αφόρητον.
Οθεν διά να παρηγορηθώσι και αυτοί οι λαοί, η Σεβαστή αύτη Συνέλευσις, ανάγκη πάσα να εφεύρη έναν μέσον όρον, και να ελαφρώση αυτούς με οποιονδήποτε τρόπο εγκρίνει, ή τέλος πάντων να εκπέση το εν τρίτον· και τούτου γενομένου, ου μόνον η Εθνική γη θέλη καλλιεργηθή διπλασίως, αλλά και το Εθνικόν Ταμείον θέλει ωφεληθή εν τρίτον περισσότερον. Μένω μ’ όλον το ανήκον σέβας.
Τη 23 Ιουλίου 1829 εν Αργει
Ο ευπειθής πολίτης
Κωνσταντίνος Νικολάου
ο πληρεξούσιος του Νησιού».
Μαζί με την αναφορά αυτή υπήρχε και η σημείωση της αρμόδιας Επιτροπής της Εθνοσυνέλευσης η οποία μεταξύ των άλλων αναφέρει:
«(Ο Κ. Νικολάου) εν ονόματι της επαρχίας του, εξιστορεί όσα πάσχει δεινά ο γεωργικός λαός, και ζητών ανακούφισιν, προβάλλει να εκπέσει το εν τρίτον της εισπράξεως, ή όπως άλλως εγκρίνη η συνέλευσις.
Η επί των αναφορών Επιτροπή της Συνελεύσεως γνωμοδοτεί να διευθυνθή προς την Κυβέρνησιν, ίνα περιληφθή εις τα γενικά περί των τοιούτων μέτρα
Εν Αργει τη 26 Ιουλίου 1829».
[Πρέπει να σημειωθεί ότι στην ίδια Εθνοσυνέλευση πληρεξούσιος από το Νησί ήταν και ο Παναγιώτης Καλαμαριώτης].
Η παρέμβαση αυτή όμως δεν άλλαξε τα πράγματα. Και οι Νησιώτες επανέρχονται λίγους μήνες αργότερα, στις 28 Οκτωβρίου 1829, με νέα αναφορά (2). Καταγγέλλουν τους ενοικιαστές του φόρου γεωργικής παραγωγής, οι οποίοι όχι μόνον πίεζαν υπέρμετρα το λαό αλλά εισέπρατταν περισσότερα και από τα νόμιμα:
«Προς τον Εξοχώτατον και Σεβαστόν Κυβερνήτην της Ελλάδος Ζητήματα άδικα γενόμενα με επιμονήν και παραλόγως από τους εφετεινούς ενοικιαστάς των προσόδων της πατρίδος μας εις μέρος των προϊόντων μας, μας βιάζουν να καταφύγωμεν εσχάτως προς την Υ.Ε. τον αρχηγόν του Εθνους διά δύο απεσταλμένων συμπολιτών μας, διά να καθυποβάλλομεν υπ’ όψιν αυτής τα δίκαιά μας. Οι ενοικιασταί ούτοι ζητούν πρώτοι εφέτος με τόσην επιμονήν να διπλοδεκατήσουν ως εθνικοϊδιόκτητα προϊόντα υποστατικών μας καθ’ αυτό ιδιοκτητών, γνωρισθέντων τούτων απ’ όλους τους κατά καιρούς ενοικιαστάς χωρίς να πείθονται εις κανέναν λόγον ή πληροφορίας και μαρτυρίας. Και διά τούτο μη θέλοντες να δεχθούν το μονοδέκατον, δίδομεν πάντοτε απ’ αυτά τα υποστατικά μας και τις τους επί Τουρκοκρατίας ενοικιαστάς και στους επί Επαναστάσεως.
Αναφερόμενοι μας κατηγορούν ότι κατακρατώμεν τα εθνικά δικαιώματα. Πράγμα οπού δεν ηκολουθήθηκεν από κανέναν μας έως τώρα ακόμη. Και διά τούτο κατά συνέπειαν τοιούτων αναφορών των προς την επί της οικονομίας (γραμματείαν), διοριζόμεθα διά του εδώ προσωρινού διοικητού ως απειθούντες να πληρώσωμεν τα εθνικά δικαιώματα.
Διά τα τοιαύτα των ζητήματα δεν ελλείψαμεν ν’ αναφερθώμεν εγκαίρως προς τον προσωρινόν Διοικητήν Νησίου κ.λπ. Αλλά επειδή και μετά τούτο ακόμη εξακολουθούν τα ίδια και ευρισκόμεθα εις καθημερινήν ανησυχίαν, σπεύδομεν διά των επίτηδες απεσταλμένων μας να αναφερθώμεν προς την Υ.Ε., ήτις, έχομεν την πεποίθησιν, ότι θέλει ευδοκήση ώστε το δίκαιον να λάβη τον τόπον του εις τας τοιαύτας των ενοικιαστών παραλόγους απαιτήσεις.
Οι απεσταλμένοι μας έχοντες την παρ’ ημών ανήκουσαν έγγραφον πληρεξουσιότητα δι’ αυτήν την υπόθεσιν, θέλουν παραστήση προς την Σ. Κυβέρνησιν όσα δύνανται να διασώσωσι τα λεγόμενά μας ως προς το δικαίωμα της ιδιοκτησίας μας.
Βέβαιοι λοιπόν ότι θέλουν εισακουσθή ευμενώς δεν αμφιβάλλομεν ότι θέλει αποφασισθή το δίκαιον εις τρόπον ώστε του λοιπού να μείνωμεν ήσυχοι από τοιαύτας αλλεπαλλήλους απαιτήσεις.
Υποσημειούμεθα δε με σέβας βαθύτατον
Την 28 Οκτωβρίου 1829, Νησί»
Την αναφορά αυτή υπογράφουν δεκάδες Νησιώτες, μεταξύ αυτών και πολλοί από τους πρωταγωνιστές των επαναστατικών γεγονότων. Δείγμα της έκτασης την οποία είχε πάρει το πρόβλημα και της συνολικής αντίθεσης των καλλιεργητών στις απαιτήσεις των ενοικιαστών του φόρου, οι οποίοι φαίνεται πως είχαν και την ανοχή του προσωρινού Διοικητού που είχε τοποθετηθεί στο Νησί.
Τα ονόματα των Νησιωτών όπως υπογράφουν ιδιοχείρως και με αλφαβητική σειρά (3) είναι τα εξής:
Αλμπάνης Ηλίας, Αποστολόπουλος Παναγ., Αργυρόπουλος (Αργυράκης) Αναγνώστης, Βλαχάκης Θανάσης, Βουτόπουλος Στάθης, Γεωργιλάς, Γεωργούλιας Δημ., Γεωργουλόπουλος Γεώργιος, Γεωργουλόπουλος Γιάννης, Γρύλλος Παναγούλιας, Δούβας (Τούβας) Μιχάλης, Ζαλμάς Νικόλας, Ζαλμάς Νικόλαος, Ζέρβας Διονύσιος, Ζολώτας Παναγιώτης, Θεοδωρόπουλος Γιώργης, Καλαθάς Στάθης, Καλαμαριώτης Κων., Καραγιάννης Δημ., Καραπατάς Γεώργιος, Καρτερολιώτης Χρ., Κολιδιάκης Παν., Κουμάντος Μιχάλης, Κουτουρίσης Νικόλαος, Κροντήρης Αναστάσης, Κροντήρης Αποστόλης, Κροντήρης Κυριάκης, Κυριακόπουλος Παν., Λαζαρίκος Αναστάσης, Μακρόπουλος Γιάννης, Μάντζαρης Αθαν., Μαργιόλης Παν., Μαρκόπουλος (Μάρκος) Κων/ντής, Μαρκόπουλος (Μάρκος) Νικολάκης, Μαρκόπουλος (Μάρκος) Πούλος, Μαυροειδής Δημ., Μαυροκόλλης Ιωάννης, Μιχαλακόπουλος Πανάγος, Μουρίκης Γεώργιος, Μουστάκος Δημήτριος, Μυλωνόπουλος Ηλίας, Μυσιρλαίος Γ., Μυσιρλαίος Δημ., Μπαρακάρης Θανάσης, Μπιρμπίλης Δημ., Μπογιαντής Κων/τής, Νικολάου Γεώργιος, Νικολόπουλος Νικολάκης, Οικονομόπουλος Βασ., Οικονομόπουλος Κων/τής, Ούτσικας Ιω., Ούτσικας Νικολής, Παπαγεωργίου Χριστ., Παπάζογλης Ηλίας, Παπαλυκούργος Χριστόδουλος, Πατρίκης Ανδρέας, Πατρίκης Γαλάνης, Πατρίκης Δημ., Πουλόπουλος Φώτης, Πούπουλας Θανάσης, Σαμαρτζής Πανάγος, Σπάλας Αναστάσης, Σπανιόλος Πανάγος, Σπανός Γιαννάκης, Σπανός Νικολής, Σπανός Σπύρος, Σπανός Σταύρος, Σταμπολτζής Κων/τής, Σταμπολτζής Πανάγος, Συκάς Θανάσης, Τζίρος (Τζιρόπουλος) Πούλος, Τζοάνης Θανάσης, Τράγος Δημ., Τράγος Παύλος, Τσώνης Θεοδωράκης, Φεσσάς (Φεσσιάς) Πανάγος, Χαρλέπας Γεώργιος, Χωραΐτης Ιωάννης, Χωραΐτης Πανάγος, Ψώνης Θανάσης.

1. Αρχείο Μάμουκα
2. Μ. Φερέτου - Αρχεία ΓΑΚ, φάκελος Ηλία Αλμπάνη
3. Μ. Φερέτου - Αρχεία ΓΑΚ, φάκελος Ηλία Αλμπάνη