Διότι, αν οι Μεσσήνιοι "δεν αποτελούν πλέον τον παλαιόν εκείνον άνθρωπον με τα δουλικά αισθήματα" έχουν εν τούτοις το δέος εις την ψυχήν και την κολακείαν εις τα χείλη δια τον πρώτον τυχόντα επίσημον ή φρασεοκόπον, ψευδοεπαναστάτην ή ψευδορεφοριμιστήν. Τούτο τουλάχιστον μας απέδειξε το συγκροτηθέν εν Βρωμοβρύσει αγροτικόν συνέδριον, κατά το οποίον όχι μόνον η φωνή του πεινώντος αγρότου δεν ηκούσθη, όπως προσφυέστατα παρετήρησεν ο πρόεδρος του Εμποροβιομηχανικού Επιμελητηρίου κ. Κουτσομητόπουλος, ζητήσας να μάθη ποίοι επιτέλους εκ των παρισταμένων εις το συνέδριον είναι αγρόται αλλά και συζητήσεις ακόμη διεξήχθησαν, άντικρυς αντίθετοι προς τα συμφέροντα και τας αρχάς των αγροτών εν γένει χωρίς εις αυτάς ν αναμιχθή ουδέ είς (αριθ. 1) αγρότης, χωρίς ν αντιταχθή έστω και η ελαχίστη αντίρρησις, εις τας εισηγήσεις των κ. κ. εισηγητών. Αλλά το μελαγχολικόν φαινόμενον, φαινόμενον το οποίο μας γεννά τας πλέον απαισιόδοξους σκέψεις δια την πολιτικήν και οικονομικήν χειραφέτησιν του Μεσσηνίου αγρότου, δεν είναι δυνατόν, δεν πρέπει επ' ουδενί λόγω να παρατηρηθή και εις άλλα παρομοίας φύσεως αγροτικά συνέδρια. Αν και σε αυτά πρόκειται να παρατηρηθή ό, τι παρετηρήθη εις το προχθεσινόν συνέδριον Βρωμοβρύσεως, προτιμότερον είναι οι αγρόται ν' αποσυρθούν εις τα κτήματά των ή τα καφενεία του χωριού των. Προτιμώτερον είναι οι πλέον συνειδητοί εξ αυτών να παρασύρουν εις αποχήν τους αγρότας, παρά να παρίστανται στα συνέδρια ωσάν κούκλες. Η σταφιδοαγροτική ομοσπονδία, εις την πρωτοβουλίαν της οποίας οφείλετο το συγκροτηθέν προχθές εν Βρωμοβρύσει συνέδριον, δεν πρέπει να παρίδη την σύστασίν μας αυτήν. Δεν πρέπει του λοιπού να διοργανώνη συνέδρια επίσημα και να καλή εις αυτά τους εκπροσώπους του εμποροβιομηχανικού κεφαλαίου δια να λύσουν δήθεν τα προβλήματα τη αγροτικής Μεσσηνίας, αν δεν έχει πεποίθησιν εις τον εαυτόν της, αν δεν έχει πίστην εις τας δυνάμεις της και την μόρφωσίν της. Επ ουδενί λόγω της είναι επιτετραμμένον πλέον να οδηγή όσπερ αγέλην εις σφαγείον τους αγρότας εις τα διάφορα συνέδρια, εφόσον και αυτή η ίδια δεν είναι προπαρασκευασμένη. Το τοιούτον θ' απετέλει πράξιν ήτις δικαίως θα επέσυρεν κατ αυτής την αγανάκτησιν του αγροτικού κόσμου της Μεσσηνίας, ο οποίος αν δεν είναι επαγγελματικώς μορφωμένος δεν έπεται εξ αυτού ότι και δεν δύναται να διακρίνη το συμφέρον του και τους φίλους του.

Οχι λοιπόν τοιαύτα συνέδρια. Μακράν απ αυτά και ει δυνατόν αποδοκιμασία. Αποδοκιμασία, η οποία να φανερώση όλο το ψυχικό σθένος του αγρότου διά να αγωνισθή υπέρ των συμφερόντων της τάξεώς του, και την θέλησίν του όπως αποτελέση οργανούμενος καταλλήλως ένα σώμα με όλους τους καταπιέζόμενους. Τότε μόνον ο αγρότης θα έχη το δικαίωμα και θα δύναται να διοργανώνη ο ίδιος συνέδρια εις τα οποία θ ακούεται μονάχα η φωνή η ιδική του, που θα επικρατή πάντοτε η σκέψη του, γιατί θάναι βγαλμένη από τον πόνο και τη δυστυχία, από τη σύμπνοια και το ενδιαφέρον υπέρ της αποκαταστάσεως της κοινωνικής ειρήνης εις ολόκληρον την ανθρωπότητα που στενάζει σήμερον κάτω από τον βάρβαρο και τον αισχρό ζυγό του μεγάλου κεφαλαίου, σκλάβοι του οποίου δυστυχώς είμεθα όλοι μας και πολύ περισσότερον οι αγρόται της Μεσσηνίας. Είναι εύκολον πράγμα να διοργανώνη κανείς συνέδρια και να αναπτύσση αρχάς και προγράμματα. Είναι εύκολον πράγμα να λέγη κανείς ότι οι αγρόται πεινούν, δυστυχούν, πρέπει να οργανωθούν και να ζητήσουν εκείνα που τους ανήκουν. Ακόμη πιο εύκολο είναι τούτο, όταν οι μετέχοντες των συνεδρίων αγρόται τυγχάνουν να είναι τελείως αμόρφωτοι από επαγγελματικής και πολιτικής απόψεως.

Αλλά τα συνέδρια όμως αυτά δεν λέγονται αγροτικά. Ούτε και πρέπει να χρωματίζονται ως τοιαύτα, εφόσον η φωνή του αγρότου δεν ακούεται και πέντε-δέκα μόνον πρόσωπα φιγουράρουν ως πονούντες δήθεν αυτόν, ενώ εις την πραγματικότητα συνειδητά ή ασυνείδητα στρέφονται εναντίον των συμφερόντων του.

Με τούτο, δεν θέλομεν να είπωμεν ότι η πύκνωσις του γεωπονικού δικτύου καθ' άπαντα τον νομόν Μεσσηνίας - διότι αυτό ήτο το κυρίως θέμα του κατ' ευφημισμόν ονομασθέντος αγροτικού συνεδρίου Βρωμοβρύσεως - δεν είναι επιβεβλημένη. Κάθε άλλο. Τουναντίον μάλιστα προσωπικώς ημείς θα επιθυμούσαμεν όπως και εις το πλέον απομακρυσμένο χωριουδάκι της γεωργικής Μεσσηνίας τοποθετηθή και ανά εις γεωπόνος, διότι αυτοί είναι εκείνοι που θα δώσουν την κατάλληλον ώθησιν, τον απαιτούμενον παλμόν εις την γεωργικήν αναγέννησιν.

Αλλά διαφωνούμε όμως και ριζικώς μάλιστα, ως προς τον τρόπον της πυκνώσεως του γεωργικού δικτύου, όστις οπονδήποτε και αν εμφανίζεται απλούς, δεν παύει εν τούτοις δι' ημάς να ενέχει μεγίστην σημασίαν. Διότι ένας γεωπόνος, θα είναι ο κρατικός υπάλληλος όπως ο διδάσκαλος και ο ιερεύς, οσοδήποτε και αν διαπνέεται υπό φιλοαγροτικών αισθημάτων δεν είναι δυνατόν ή να ακολουθήση την γραμμήν εκείνην ην το κράτος ακολουθεί απέναντι των αγροτών και όταν μάλιστα οι αγρόται αυτοί τυγχάνει να είναι οργανωμένοι κατά την αρίστην καθ ημάς υπόδειξιν του φίλου συναδέλφου κ. Δημητρακόπουλου. Βέβαια, όλα αυτά που ζητούμεν δεν είναι δυνατόν να πραγματοποιηθούν εν μια ημέρα ή ως διά μαγείας. Χρειάζεται κόπος, χρειάζονται αγώνες σκληροί, χρειάζεται πίστις προς την αγροτικήν ιδεολογίαν και προ παντός διάθεσις. Οταν αυτά υπάρξουν, πολύ συντόμως ο αγροτικός πληθυσμός της Μεσσηνίας θ' ανεύρη τον ποθητόν εκείνον δρόμον που θα τον οδηγήση ασφαλώς προς την μεγάλην νίκην της αγροτικής ιδέας προς επικράτησιν των ηθικών αρχών» (157).

Η περίοδος αυτή μπορεί να χαρακτηριστεί ως η "πρώιμη" για τον Τάση Κουλαμπά και αρχίζει ουσιαστικά από το συνέδριο της Βρωμόβρυσης, μέσα από το οποίο γίνεται ευρύτερα γνωστός. Πρόκειται για την περίοδο κατά την οποία στο κέντρο της προσοχής του είναι η συνεταιριστική δραστηριότητα, καθώς -όπως ήδη έχει αναφερθεί- είναι πρόεδρος της Β' Λαϊκής Τράπεζας Χαρακοποιού. Εναρμονίζεται μάλιστα με την κεντρική τοποθέτηση των συνεταιριστικών οργανώσεων οι οποίες απειλούν με «όλα τα νόμιμα μέτρα» κατά των συνεταίρων και των διοικήσεων συνεταιρισμών που καθυστερούν να πληρώσουν τα χρέη τους και πολύ περισσότερο εναντίον εκείνων «οίτινες ασεβούντες προς τον νόμον ηπηξέρεσαν τα προϊόντα των άτινα δια του ενεχυρογράφου υποχρεούντο να παραδόσουν εις τον συνεταιρισμόν» (158).

Χαρακτηριστική για τις αντιλήψεις του είναι επιστολή που υπογράφει με τη συνεταιριστική του ιδιότητα και οποία δημοσιεύεται στη "Σημαία" με τίτλο "Σώσατε κ. Εισαγγελεύ την αγροτικήν πίστην": «Οταν είδαμε εις τας εφημερίδας ότι συνεταίροι τινές καθυστέρησαν υπεξαιρέσαντες και τα προϊόντα των που ανήκουν εις τον συνεταιρισμόν, να φοβηθούν τας αυστηράς ποινάς του νόμου κατεπλάγημεν και απορούμεν πως δεν σηκώνονται εις το πόδι οι καλοί και έντιμοι συνεταίροι, που μαζί με τους κακούς χάνουν την πίστην τους.

Επειδή οι καθυστερήσεις των κακόπιστων συνεταιρισμών έχουν αντίκτυπο και εις τους καλούς συνεταιρισμούς και καταστρέφουν όλων την πίστην και εκείνων που δεν καθαρίζουν την γάγγραιναν, δεν κόβουν τα σάπια μέρη, δεν καταδιώκουν ποινικώς και πολιτικώς τους κακόπιστους συνεταιρισμούς, επικαλούμεθα το ανεγνωρισμένον ενδιαφέρον υπέρ των αγροτών των δικαστικών αρχών και του κ. Εισαγγελέως κατά των καθυστερησάντων. Ο νόμος τιμωρεί μέχρι πέντε μηνών φυλάκισιν. Κτυπάτε κ. Εισαγγελεύ τους κακόπιστους διά να μη μείνουν τα κτήματα των καλών και έντιμων αγροτών ακαλλιέργητα εφέτος.

Ο αγροτικός λαός αν χάση την πίστιν του είναι συμφορά διά την κοινωνίαν» (159).

Αυτή την εκτίμηση επιβεβαιώνει και κείμενο γραμμένο τη δεκαετία του 1960 από το Σωτήρη Σακελλαρίου και αναφέρεται σε αυτή την εποχή της δράσης του Τάση Κουλαμπά. Παρά το γεγονός ότι το κείμενο έχει τίτλο "Γύρω από τη δράση του Τάσου Κουλαμπά στον αγροτικό τομέα στο Νομό Μεσσηνίας κατά την περίοδο 1927-1934" ουσιαστικά αφορά την περίοδο 1928-1930 όταν ακόμη ο Κουλαμπάς δεν έχει ενταχθεί στο ΚΚΕ και λειτουργεί ως "αριστερός συνεταιριστής". Παρά τις κάποιες ανακρίβειες που οφείλονται στη χρονική απόσταση, η μαρτυρία του έχει ιδιαίτερη αξία γιατί ο Σακελλαρίου στα τέλη της δεκαετίας του 1920 υπηρετεί ως νομοκτηνίατρος Μεσσηνίας, προσφέρει σπουδαίο έργο και είναι εισηγητής τόσο στο συνέδριο της Βρωμόβρυσης όσο και σε άλλα που γίνονται σε διάφορες περιοχές: «Στην ύπαιθρο Μεσσηνία όπου, η ποικίλη γεωργική παραγωγή βρίσκεται σε ξεχωριστό σημείο ανάπτυξης, οι παραγωγοί γεμάτοι προλήψεις, προκαταλήψεις, αντιθέσεις κλπ. καλλιεργούμενες έντεχνα από κομματάρχες, πολιτευόμενους, εκμεταλλευτές, αγροτοπατέρες κ.ά. ήσαν προ παντός την εποχή εκείνη αντικείμενο εκμεταλλεύσεως παντοειδούς, ούτως ώστε να βρίσκονται πάντα κάτω από ένα χαμηλό επίπεδο διαβιώσεως.

Η αφύπνιση και διαφώτιση των γεωργών υπήρξε το επίμονο και ακούραστο έργο του Τάσου Κουλαμπά. Χωρίς πομπώδεις κομματικές φράσεις, αλλά με λόγια απλά και συγκεκριμένα ο Τάσος Κουλαμπάς συνεβούλευε τους πάντας πώς να βελτιώνουν την παραγωγή τους και πώς ν' αμύνονται έναντι στους εκμεταλλευτές των κόπων τους και του ιδρώτος τους.

Γρήγορα κατώρθωσε ν' αποκτήσει το σεβασμό και την εκτίμηση των αγροτών, που δεν άργησαν να τον προσονομάσουν "Μπάρμπα Τάσο".

Ομως το έργο του ήταν πολύ δύσκολο, γιατί έτσι ήταν υποχρεωμένος ν' αντιμετωπίζη διαρκώς τ' αντιδραστικά στοιχεία, οπλισμένα με τα γνωστά όπλα της υπουλότητας, της συκοφαντίας και της σατανικότητας. Ξέχωρα απ' αυτούς αντιμετώπιζε οργανισμούς και ιδρύματα ασκούντα Γεωργικήν Πίστην, τοκογλύφους, αγροτοπατέρες και άλλα μισάνθρωπα στοιχεία, που με την πανοπλία τους έβαλον κατά του ιεραπόστολου Μπάρμπα Τάσου και που κάθε φορά που εκινδύνευαν να ηττηθούν από τα ακαταμάχητα επιχειρήματά του, μεταχειρίζονταν το άνανδρο μέσο της προσφυγής στις προστάτιδες αρχές ασφαλείας για τα περαιτέρω.

Με κίνδυνο της προσωπικής του ελευθερίας, γινόταν φανερός τιμητής κατά αρχής δημόσιας ή δημοσίου δικαίου, κάθε φορά που αυτή υπερέβαινε τα καθήκοντά της.

Ιεραπόστολος της συνεταιριστικής ιδέας, εδίδασκε με διακαή ζήλο την καλλιέργεια και την αγάπη μεταξύ των συνεταίρων και συνεταιρισμών και έμπαινε αδιάλλακτος εχθρός ενάντια σε κάθε διασπαστική κίνηση που από πολύπλευρα ορμητήρια πολιορκούσε συνεταιρισμούς και ενώσεις συνεταιρισμών. Κάτω από τα διδάγματα αυτά ο Συνεταιρισμός Μουζούστας Τριφυλίας κατώρθωσε να ανεξαρτηροποιηθεί οικονομικώς, έτσι που το 1930 απέκτησε αποθεματικόν κεφάλαιον ενός περίπου εκατομμυρίου δραχμών της εποχής εκείνης.

Επειδή τα συμφέροντα των διαφόρων εκμεταλλευτών και οργανισμών, επλήττοντο από κάθε τυχόν υγιά δράσιν των συνεταιριστικών οργανώσεων, οι ενέργειές των εστρέφοντο ενάντια σε κάθε προσπάθεια οικονομικής ανεξαρτητοποιήσεώς των και πάνω σ' αυτό το θέμα ο Τάσος Κουλαμπάς διεξήγαγε επίμονον αγώνα διαφωτίσεως, ξεσκεπάζοντας κάθε διασπαστική ενέργεια που έντεχνα καλλιεργείτο μέσα στους κόλπους των συνεταιρισμών.

Από κανένα γεωργικό, κτηνοτροφικό, συνεταιριστικό συνέδριο που κατά καιρούς οργάνωνε το Γεωργικό Επιμελητήριο ή το κράτος ή οι ίδιες οι συνεταιριστικές οργανώσεις, δεν απουσίαζε. Ιδιαίτερα στο γεωργοσυνεταιριστικό συνέδριο, παμμεσσηνιακού χαρακτήρος που υπό την αιγίδα του Γεωργικού Επιμελητηρίου Μεσσηνίας έλαβε χώρα στην Κοινότητα Βρωμόβρυσης κατά το έτος 1928 αφού άκουσε με προσοχή όλους τους εισηγητές, πήρε τελευταίος το λόγο, επεσήμανε μερικά βασικά σφάλματα των εισηγητών κρατικών υπαλλήλων και ιδιαίτερα του τοποτηρητή της Εθνικής Τράπεζας όστις μ' έντονο τρόπο προσπαθούσε να πείση το ακροατήριο για την αποσόβηση ιδρύσεως Αγροτικής Τραπέζης, δεδομένου ότι τότε την αγροτικήν πίστην ασκούσε κατά τρόπον λίαν επικερδή για λογαριασμό της η Εθνική Τράπεζα. Τα πλείστα εκ των αθρόως τότε υπέρ της ΑΤΕ αποσταλλέντων τηλεγραφικών αξιώσεων των οργανωμένων γεωργών της Μεσσηνίας προς τον τότε Υπουργόν Γεωργίας Παπαναστασίου, οφείλοντο εις την πρωτοβουλίαν και ακάματον δραστηριότητα του Τάσου Κουλαμπά.

Τον ίδιο φιλαγροτικό ρόλο έπαιξε στο συνέδριο της Κάτω Γαράντσας κατά το έτος 1929 και της Αμπελιώνας το 1931.

Οι περιφέρειες Πυλίας και Τριφυλίας εδέχοντο συχνότερα τις επισκέψεις του και μια πλατειά γνωριμία με τους αγρότες τον κατέστησε άξιον πάσης συμπάθειας, εκτιμήσεως και προ παντός πρόσωπο εμπιστοσύνης. Οι περιφέρειες αυτές του προσέδωσαν την γνωστή προσωνυμία του "Μπάρμπα Τάσου".

Αυτή σε γενικές γραμμές ήταν η δράση του, που περιέπεσε στην προσωπική μου αντίληψη, όμως η καθ' όλου πολιτεία του σε λεπτομέρειες, υπερβαίνει τα μέγιστα κάθε περιγραφή.

Ο ακούραστος αυτός αγωνιστής κήρυκας αισιοδοξίας, φωτεινός οδηγητής, κατατάσσεται αναμφισβήτητα εις την πρώτην γραμμήν της αγροτικής αγωνιστικότητος και ως κήρυξη της αληθείας, ήταν φυσικό να προσελκύη την προσοχή των αντιδραστικών στοιχείων, τα εκτελεστικά όργανα των οποίων τον ενέκλεισαν στις φυλακές και δεσμώτην τον παρέδωσαν στο Μεταξά και στους Γερμανούς.

Η μορφή του Τάσου Κουλαμπά θα μείνη για πάντα χαραγμένη στις ψυχές των απλών ανθρώπων και των συναγωνιστών του» (160).

(Συνεχίζεται)

(157) "Σημαία" 4/10/1928

(158) "Θάρρος" 12/10/1928 - Ανακοίνωση της Κεντρικής (συνεταιριστικής) Αγροτικής Τράπεζας (Μεσσηνίας).

(159) "Σημαία" 28/10/1928

Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι μια ημέρα ενωρίτερα δημοσιεύεται στο "Θάρρος" ανακοίνωση σύμφωνα με την οποία "επεδόθησαν μηνύσεις και διενεργήθηκαν προσημειώσεις κατά των διοικούντων και των συνεταίρων" της Α' Λαϊκής Τράπεζας Μαυρομματίου Παμίσου και του Γεωργικού Ταμείου Μαυρομματίου Παμίου "διότι καθυστέρησαν την εξόφλησιν των ενεχυρογράφων τους". Στην ανακοίνωση αναφέρονται και τα ονόματα εκείνων που μηνύθηκαν.

(160) Χειρόγραφο στο Αρχείο Τάση Κουλαμπά