Στο πλαίσιο αυτό, η Λαϊκή Βιβλιοθήκη της Καλαμάτας, που κλείνει 90 χρόνια αδιάλειπτης παρουσίας και προσφοράς, σε συνεργασία με τους: Σύλλογο Αποφοίτων “Μαρία Κάλλας” του Μουσικού Σχολείου Καλαμάτας, την Φωτογραφική Ομάδα Καλαμάτας, την Κινηματογραφική Λέσχη Καλαμάτας και την Μεσσηνιακή Αμφυκτιονία, αποφάσισαν από κοινού να προχωρήσουν σε μια σειρά εκδηλώσεων αφιερωμένων στην Μικρασιατική Καταστροφή. Για το λόγο αυτό δημιουργήθηκε μια ομάδα εργασίας που συστηματικά δούλεψε εθελοντικά από τον Νοέμβριο του 2021, με σκοπό την επεξεργασία, επιμέλεια, δημιουργία και παρουσίαση του τελικού προγράμματος των πολιτιστικών εκδηλώσεων. Την γενική ευθύνη και επιμέλεια του συνόλου των δράσεων είχε ο Σύλλογος Αποφοίτων “Μαρία Κάλλας” του Μ.Σ.Κ. Το πρόγραμμα είχε ως κύριο κορμό την Αφιερωματική έκθεση στη Μικρά Ασία και πλαισιωνόταν από προβολές ταινιών, αφήγηση δραματοποιημένων παραμυθιών, θεατρικούς μονολόγους, ηχογράφηση Podcast, φωτογραφική παρουσίαση ενός οδοιπορικού στις γειτονιές των απογόνων των προσφύγων στην Καλαμάτα και ξεχωριστή παιδική εκπαιδευτική ζώνη.
«100 ΧΡΟΝΙΑ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ»
Τα επίσημα εγκαίνια της έκθεσης “Σμύρνη - 100 χρόνια αναμνήσεις” πραγματοποιήθηκαν το Σεπτέμβριο, στην Πινακοθήκη Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης της Λαϊκής Βιβλιοθήκης, όπου και αποτέλεσε τη “στέγη” της έκθεσης μέχρι και την λήξη αυτής στις 24 Νοεμβρίου. Στην έκθεση αυτή οι επισκέπτες μπορούσαν να δουν –πέρα από τα έργα της μόνιμης συλλογής της Πινακοθήκης (περί τα 420 έργα σπουδαίων κυρίως Ελλήνων ζωγράφων και γλυπτών)– στο πρώτο επίπεδο μια σειρά-διαδρομή από φωτογραφίες της Σμύρνης και τα προάστια αυτής, βαλμένες με χρονική σειρά. Από το 1900 και την εποχή της απόλυτης ακμής του Παρισιού της Ανατολής, έως και την καταστροφή, τον ξεριζωμό και την κατάσταση που επικρατούσε μετά τη μεγάλη φωτιά στην Σμύρνη το 1922. Η πλειοψηφία των φωτογραφικών αυτών ντοκουμέντων παραχωρήθηκε ευγενικά από το Διεθνές Πολιτιστικό Ίδρυμα Λεβαντίνων και ορισμένα ήταν η πρώτη φορά που “βγήκαν” το φως. Στον ίδιο χώρο, οι επισκέπτες –και κυριότερα οι μαθητές– είχαν τη δυνατότητα να δουν ένα χρονογράφημα της Σμύρνης, τη διαδρομή της πόλης ανά τους αιώνες. Στο δεύτερο επίπεδο, στην αίθουσα “Αγγελική Κουτσομητοπούλου”, οι επισκέπτες έρχονταν σε επαφή με την καθημερινότητα της Σμύρνης και των προαστίων αυτής, όπως το Κορδελιό και τον Μπουρνόβα, μέσα από καθημερινά αντικείμενα όπως: κουτιά καλλυντικών, βιβλία, αλληλογραφίες, φωτογραφίες, παρασόλ κ.α. Επίσης μπορούσαν να δουν γνήσια φορέματα κι αξεσουάρ του 1900 - 1924 τόσο γυναικεία όσο και ανδρικά, αλλά και να δουν μέσα από το πλούσιο αρχείο της Λαϊκής Βιβλιοθήκης τις γνήσιες Μεσσηνιακές και όχι μόνο εφημερίδες του 1920 –21’- 22' και το πως αυτές αποτύπωναν την καθημερινότητα αλλά και τα “τηλεγραφήματα” της τελευταίας στιγμής από το μέτωπο. Στον ίδιο χώρο υπήρχε και σειρά γνήσιων πινάκων από τη Συλλογή της Πινακοθήκης Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης Μικρασιατών και Κωνσταντινουπολιτών ζωγράφων, ανάμεσα στους οποίους και οι: Ορέστης Κανέλλης, Κώστας Πλακωτάρης, Γιώργος Σικελιώτης και Φώτης Κόντογλου, αλλά και βιβλία συγγραφέων από την ευρύτερη Ανατολία, που για πρώτη φορά εκτέθηκαν στο κοινό από την συλλογή της Λαϊκής Βιβλιοθήκης, όπως οι σπάνιες εκδόσεις έργων του Αδαμάντιου Κοραή (έκδοση του 1880) ή της Οδύσσειας του Ομήρου (έκδοση του 1870) κ.α. Βυζαντινές εικόνες από την Κωνσταντινούπολη, την βαθύτερη Μικρά Ασία και την περιοχή των Δαρδανελίων, ημερολόγια και πρακτικά, μια σειρά από 8 γνήσιες γκραβούρες και χάρτες από τον Άτλαντα του Κίπερς του 1881 από το Βερολίνο και οι χάρτες από πολεμικές επιχειρήσεις του Ελληνικού Στρατού όπως αυτές αποτυπώθηκαν από το Γαλλικό γενικό στρατηγείο συμπλήρωναν την έκθεση του δευτέρου επιπέδου. Ιδιαίτερης δραματικής έντασης ήταν το κομμάτι της έκθεσης με τις φωτογραφίες από το Θέατρο της Σμύρνης αλλά και γνωστών και αγνώστων ηθοποιών της Μικράς Ασίας (Κυβέλη Ανδριανού, Μήτσος Μυράτ) καθώς και ο δίσκος βινυλίου του 1939 - 1940 που ακούγονταν στην έκθεση με την ηχογράφηση της όπερας Ριγκολέτο του Βέρντι, έργο που είχε παρουσιαστεί στο θέατρο της Σμύρνης το 1917, απ' όπου και η φωτογραφία που εκτίθετο.
Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ
Ξεχωριστό κομμάτι ήταν και η ενιαία μουσική αισθητική που θα έπρεπε να πλαισιώνει το σύνολο των δράσεων της έκθεσης. Έτσι λοιπόν, τόσο στο πρώτο επίπεδο της πινακοθήκης όσο και στην αίθουσα “Αγγελική Κουτσομητοπούλου” αλλά και στους χώρους της Λαϊκής Βιβλιοθήκης, η δημιουργία ξεχωριστών ηχοτοπίων ήταν απόλυτα σημαντική για την επιτυχία της έκθεσης. Το σύνολο της μουσικής επιμέλειας ανέλαβε η μουσικός και συνθέτρια Βάσια Φλώρου, μέλος του Συλλόγου Αποφοίτων “Μαρία Κάλλας” του Μ.Σ.Κ. Για το σύνολο των δράσεων, η Β. Φλώρου επέλεξε και δημιούργησε πρωτότυπη μουσική και ηχοτοπία με στοιχεία που συνδύαζαν σύγχρονη ηλεκτρονική μουσική και φυσικούς ήχους, όπως αυτών της θάλασσας, του αέρα και της φωτιάς. Η μουσική αυτή συμπλήρωνε τις παράλληλες εκθέσεις του 4ου και του 5ου ορόφου με τρόπο διακριτικό και συγκινησιακό και προσέφερε στο κοινό μια ολοκληρωμένη εμπειρία.
Η ΕΠΙΣΚΕΨΙΜΟΤΗΤΑ
Οι παράλληλες εκθέσεις στους χώρους της Λαϊκής Βιβλιοθήκης και της Πινακοθήκης Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης Καλαμάτας ξεπέρασε κάθε προσδοκία, σύμφωνα με τους διοργανωτές. Οι οργανωμένες επισκέψεις σχολείων όλων των βαθμίδων τόσο του Δήμου Καλαμάτας όσο και γειτονικών συνολικά ξεπέρασε τους 2.300 μαθητές. Επιπλέον υπολογίζεται πως την έκθεση επισκέφθηκαν και περισσότεροι από 600 Καλαματιανοί και επισκέπτες. Να σημειωθεί, πως το σύνολο της έκθεσης ήταν διαθέσιμο και στην Αγγλική γλώσσα.
«ΟΔΟΣ ΜΝΗΜΗΣ»
Παράλληλα με την κύρια έκθεση στην Πινακοθήκη Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης, στον 5ο όροφο του Πνευματικού Κέντρου είχε δημιουργηθεί με την επιμέλεια της Φωτογραφικής Ομάδας Καλαμάτας μια ξεχωριστή φωτογραφική διαδρομή, η “Οδός Μνήμης”, ενσωματωμένη με φυσικό τρόπο ανάμεσα στα ράφια της Λαϊκής Βιβλιοθήκης Καλαμάτας και τις συλλογές των βιβλίων της. Η “οδός Μνήμης” ήταν μια πρωτότυπη έκθεση από πορτρέτα ανθρώπων και γειτονιών, εμπνευσμένη και αφιερωμένη στους απογόνους των Μικρασιατών που έφτασαν στην Καλαμάτα μετά την καταστροφή. Οι φωτογραφίες που εκτυπώθηκαν, “απλώθηκαν” στο χώρο της Λαϊκής Βιβλιοθήκης και δημιούργησαν μια ξεχωριστή διαδρομή, μια οδό γεμάτη από αναμνήσεις. Οι περισσότερες από αυτές συνοδεύονταν από ιστορίες και μνήμες των ανθρώπων αυτών, που με μεγάλη χαρά μοιράστηκαν μαζί με την Φωτογραφική Ομάδα. Ακολουθούν δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα:
-Βανέσσα Σταματοπούλου (Καταγωγή: Οικογένεια Αλέξανδρου Ελευθερίου)
"Ο πατέρας μου ήρθε από την Μικρά Ασία. Έμεινε στα προσφυγικά σπίτια, δούλεψε και έκανε την οικογένειά του. Οι Μικρασιάτες που ήρθαν πρόσφυγες έφεραν μαζί τους πολιτισμό. Ήταν πολύ καλοί άνθρωποι και νοικοκυραίοι. Το μπρίκι της γιαγιάς μου “μάλωνε με τον ήλιο”, τόσο καθαροί ήταν…”
-Ζαχαρούλα Παπουτσόγλου (Καταγωγή: Οικογένεια Αραπάκη, γενηθείσσα 1922)
“Εγώ παιδί μου είμαι 100 χρόνων. Και να ξέρεις, εάν δεν ζήσεις, χρόνια δε προσθέτεις. Εγώ γεννήθηκα σε αυτό εδώ το σπίτι. Η μάνα μου έφτασε έγκυος σε εμένα εδώ με τον πατέρα και την αδελφή μου. Θυμάμαι την αδελφή μου να κλαίει και να λέει ότι θέλει να πάει στον επάνω όροφο και ότι δε θέλει να μείνει στο ισόγειο μαζί μας. Η μάνα μου της εξηγούσε ότι δεν υπάρχει άλλος χώρος. Μόνο αυτό το μικρό χολ. Η καημένη η αδελφή μου θυμόταν το σπίτι μας εκεί, δεν μπορούσε να καταλάβει ότι πλέον όλη μας η ζωή ήταν σε αυτό το μικρό σπίτι”.
