ΤΟ ΕΡΕΘΙΣΜΑ
Οπως ο ίδιος εξηγεί, το ερέθισμα για να γράψει αυτή την ιστορική βιογραφία το πήρε από μια συζήτηση σε γιορτή φίλου του στη Βέργα. Εκεί μίλησε ένας από τους παριστάμενους για τον Βαλέστ οπότε "ξαφνική και έκδηλη αμηχανία επικράτησε στην ομήγυρη" όπως αναφέρει στο προλογικό σημείωμα. Και συνεχίζει: "Ετσι ανέλαβα την πρωτοβουλία να συγκεντρώσω στοιχεία από την ιστορική βιβλιογραφία, να σαρώσω τη σκόνη της λησμονιάς και να καταχωρήσω σε μια ιστορική βιογραφία τη ζωή και τη δράση του Ιωσήφ Βαλέστ, πριν καταστεί αδύνατη η ανάδειξη των πολεμικών βιωμάτων του.
Συναισθάνομαι το μέγεθος της ευθύνης μου. Η ιστορική βιογραφία ενός επαναστάτη του '21 αποτελεί σοβαρό πνευματικό εγχείρημα και κατά περίπτωση αγγίζει τα όρια εθνικού λογοτεχνήματος. Ομως θεωρώ ότι έπραξα, κατά συνείδηση, το καθήκον μου. Προσπάθησα να εντοπίσω τ' αχνάρια του Βαλέστ. Δεν μπορώ να αξιολογήσω το αποτέλεσμα της εργασίας μου.
Ο Βαλέστ δεν χωράει στα λίγα χειρόγραφα που του οφείλει η Ιστορία. Εκείνο που δικαιούμαι να υποστηρίξω είναι ότι αναζήτησα, συγκέντρωσα και ταξινόμησα, κατά το πλείστον, τα στοιχεία από τις διάφορες πηγές της ιστοριογραφίας που αφορούν στη δράση του Βαλέστ, κατά την Ελληνική Επανάσταση. Διατήρησα το αναγκαίο μέτρο αξιολογικής ουδετερότητας απέναντι στον Βαλέστ και εξισορρόπησα μεταξύ του μύθου και της ιστορικής ευρυμάθειας.
Δυστυχώς δεν μπόρεσα να εντοπίσω άλλα αποδεικτικά έγγραφα, όσο και αν το προσπάθησα. Και υπάρχει λόγος γι' αυτό.
Το ελληνικό κράτος έλαβε κάποτε την υστερόβουλη πρωτοβουλία να εκποιήσει σε δημοπρασία τα Αρχεία του Αγώνος και αυτά του Καποδίστρια, ως άχρηστο χαρτί για πολτοποίηση!
Με αυτό τον εγκληματικό τρόπο κάποιοι, προβεβλημένοι στην πολιτική και στρατιωτική ηγεσία της χώρας, εξασφάλισαν τα νώτα τους. Καμία γραπτή μαρτυρία "από τον τάφο" και κανένας "σκελετός από το ντουλάπι" δεν θα μπορέσουν να αμφισβητήσουν το ρόλο της φαμίλιας τους στο ηρωικό παρελθόν, ενώ οι Ερινύες δεν θα διαταράξουν τον ύπνο τους.
Επίσης, παρά τις προσπάθειές μου, δεν κατόρθωσα να ανακαλύψω αξιόπιστα στοιχεία για τα χρόνια της ζωής του Βαλέστ και της δράσης του στο στρατό του Μεγάλου Ναπολέοντος. Απευθύνθηκα αρμοδίως χωρίς αποτέλεσμα.
Στην εργασία μου ταξινόμησα, κατά χρόνο και τόπο, τις τεκμηριωμένες πληροφορίες που άντλησα, προκειμένου να αποδελτικοποιήσω ικανοποιητικά στοιχεία, ώστε να καταλήξω στην οριστική μορφή του κειμένου. Απέφυγα τον πειρασμό, να πάρει η εργασία μου την φόρμα ιστορικού μυθιστορήματος. Αναζήτησα πληροφορίες και στοιχεία μόνο από γραπτές μαρτυρίες και κορφολόγησα μνήμες, προκειμένου να κατανοηθούν τα γεγονότα και να φωτιστεί η αλήθεια, χωρίς μυθοπλασίες. Προσπάθησα, μέσα από την συγκριτική μελέτη και επαλήθευση αυθεντικών ιστορικών εγγράφων και από τις γραπτές μαρτυρίες αγωνιστών της Επαναστάσεως που έχουν αποθησαυριστεί, να μη χάσω το μέτρο και την αλήθεια για την σύντομη στρατιωτική παρουσία του Βαλέστ στα πρώτα επαναστατικά χρόνια.
Παραμέρισα το πέπλο του μύθου και την αχλή του μυστηρίου και νομίζω ότι δεν παραμόρφωσα τα πρόσωπα με εγκώμια και τα γεγονότα με εξωραϊσμούς".
ΑΓΝΩΣΤΗ ΔΡΑΣΗ
Στην εισαγωγή του ο κ. Κουμάντος σημειώνει μεταξύ των άλλων: "Ο Ιωσήφ Βαλέστ παραμένει άγνωστος στους περισσότερους Ελληνες. Λίγοι γνωρίζουν τη δράση του στην Ελληνική Επανάσταση του 1821 και λιγότεροι θαυμάζουν αυτόν τον σπουδαίο πρόσκοπο της λευτεριάς του Ελληνικού Λαού.
Η συλλογική μνήμη τον αγνόησε εξοργιστικά. Ο Βαλέστ δεν έτυχε της λαϊκής αποδοχής και της γενικής αναγνώρισης. Οι Ελληνες δεν τον τοποθέτησαν στην ιστορική τους συνείδηση και σύντομα λησμόνησαν το διάβα του από την επαναστατημένη Ελλάδα. Υποβάθμισαν την προσφορά του και τον προσπέρασαν αδιάφοροι.
Η αυτοθυσία του Βαλέστ στο βωμό της Εθνικής Ανεξαρτησίας των Ελλήνων αγνοήθηκε και η θανατηφόρα οσμή της λησμονιάς εξαφάνισε την παρουσία του.
Οι νεκροθάφτες των άδολων αγωνιστών εξετέλεσαν την όζουσα αποστολή τους. Ο Βαλέστ πέθανε πριν από την ώρα της αναγνώρισης αλλά με το θάνατό του έδειξε την αξία του και τα δάκρυα των συμπολεμιστών του την επισφράγισαν. Με το παράδειγμά του, μεταλαμπάδευσε με τόλμη το πνεύμα της ελευθερίας, διαμόρφωσε το ιστορικό γίγνεσθαι και κόσμησε το στερέωμα των άφθαρτων αξιών.
Η προσφορά του προς το Εθνος δεν αποτιμήθηκε. Η ιστοριογραφία δεν αποσιώπησε μεν αλλά ούτε ανέδειξε ούτε προέβαλε την παρουσία και την δράση του Βαλέστ στην Ελληνική Επανάσταση. Μια αόρατη δύναμη αλυσοδένει την προσφορά και το έργο των αγνών ηρώων.
Αρκετοί ιστορικοί συγγραφείς αναφέρονται περιληπτικά στη δράση του, είτε διότι την αγνοούν και αντιγράφουν αλλήλους είτε διότι δεν πιέζονται από ισχυρούς γόνους για να προβληθούν οι ρίζες τους. Τα σχολικά βιβλία δεν τον αναφέρουν.
Εφυγε νωρίς, ξένος, χωρίς απογόνους και ουδείς ενδιαφέρθηκε για την υστεροφημία του ακόμα και το όνομά του παραποιήθηκε.
Στα διάφορα ιστορικά κείμενα ο Βαλέστ αναφέρεται ως Βαλέστας, Βαλέσιος, Βαλέντο, Βαλέστρα, Βαλές, Βρες, Βαλεστά, Μπαλέστρα, Μπαλέσα, Παλέση.
Ο Βαλέστ μετά το σύντομο πέρασμά του από την Καλαμάτα, ακολούθησε τον Δημήτριο Υψηλάντη στην Πελοπόννησο και πολέμησε για την απελευθέρωση της Κρήτης από τον Τούρκικο ζυγό.
Σκοτώθηκε, προδομένος από τους άκαπνους επιβήτορες της εξουσίας, θύμα πιθανής συνωμοσίας με στόχο την Κρήτη. Εγκαταλείφθηκε στη μάχη αβοήθητος, γιατί έπρεπε να πεθάνει.
Η παρούσα εργασία, ας είναι ένα ταπεινό ευλαβικό μνημόσυνο για τον πρόωρο και άδικο χαμό του Ιωσήφ Βαλέστ, μα και μήνυμα διαρκούς επαγρύπνησης των Ελλήνων […] Στην παρούσα ιστορική βιογραφία η καταγραφή των γεγονότων περιορίστηκε σε σύντομες ιστορικές αναφορές για την έναρξη της Ελληνικής Επαναστάσεως στην Καλαμάτα, την Αλωση της Τριπολιτσάς και για τόπους όπου έλαβε μέρος, άμεσα ή έμμεσα, ο Βαλέστ. Μια επιτομή κατ' ανάγκη περιορισμένη στα αναγκαία επαναστατικά γεγονότα της Πελοποννήσου και λιγότερο της Κρήτης. Δεν ήταν εύκολος ο διαχωρισμός ανάμεσα στη βιογραφία του Βαλέστ και την πραγματική ιστόρηση συλλογικών δράσεων".
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Καταλήγοντας ο Παναγής Κουμάντος καταθέτει μια σειρά προτάσεων προς αξιολόγηση: "Διά της παρούσης, θέτω υπό την κρίση του υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, των Πανεπιστημιακών Τμημάτων Ιστορίας του Νεώτερου Ελληνισμού και του Συνδέσμου Ιστορικών Συγγραφέων Ελλάδος, του οποίου έχω την τιμή να είμαι μέλος και του κάθε αρμόδιου φορέα την πρόταση: η ελληνική ιστοριογραφία να αναθεωρήσει ορισμένες απόψεις.
Θεωρώ αναγκαίο π.χ. ο Αλέξανδρος Υψηλάντης να πάρει τη θέση του στη χορεία των ιστορικών του Αγώνος, δίπλα στους Κολοκοτρώνη, Φραντζή, Φιλήμωνα, Φωτάκο, Μακρυγιάννη, Μεταξά, Κασομούλη, Τρικούπη, Περραιβό και άλλων ακόμα.
Θεωρώ εξίσου χρήσιμο να αξιολογηθούν και να αξιοποιηθούν οι έρευνες στα Αρχεία της Βιέννης του Πολυχρόνη Ενεπεκίδη, του Ιωάννη Λάιου και ενδεχομένως άλλων ερευνητών. Να γίνει επισταμένη έρευνα στα τούρκικα, τα γαλλικά και τα ρώσικα αρχεία, καθώς και στις εφημερίδες της εποχής προκειμένου να φωτιστεί πλήρως η αλήθεια για τα επαναστατικά γεγονότα του 1821".
ΣΤΗΝ ΚΑΛΑΜΑΤΑ
Η Καλαμάτα επελέγη από τον Δημήτριο Υψηλάντη ως έδρα του τακτικού στρατού επειδή βρισκόταν μακριά από τα μέτωπα των επιχειρήσεων καθώς οι επαναστατημένοι είχαν προωθεί στην ενδοχώρα, αλλά και επειδή ως παραθαλάσσια πόλη θα μπορούσε να διευκολύνει τη μεταφορά πολεμικού υλικού. Ο συγγραφέας αναφέρεται εκτενώς στην οργάνωση του τακτικού στρατού στην πόλη, την αποστολή του Βαλέστ στο Ναβαρίνο αλλά και την αποτροπή της απειλής του τουρκικού στόλου που κατέπλευσε στον κόλπο κοντά στην Καλαμάτα το Σεπτέμβριο του 1821, λίγο μετά την αγκυροβόληση δύο ελληνικών πλοίων στις Κιτριές. Οι λεπτομέρειες αυτής της ιστορίας θα αποκαλυφθούν με την κυκλοφορία του βιβλίου σε λίγο καιρό και παρουσιάζουν εξαιρετικό ενδιαφέρον καθώς φωτίζουν άγνωστες πτυχές της Επανάστασης του 1821.
