Ηθοποιός, λογοτέχνης, εικαστικός, κριτικός, ο Λεόντιος Πετμεζάς επί πολλά χρόνια συνδυάζει δυνατότητες και ιδιότητες με ικανοποιητικά αποτελέσματα, με ισχυρές εντάσεις και με πολυσήμαντες εκφάνσεις.
Συνέντευξη στην Κωνσταντίνα Δρακουλάκου
Μίλησέ μας για τον ρόλο του Αρχιεπισκόπου στην «Αγία Ιωάννα» και σε ποιο επίπεδο βρίσκεται σε σχέση με σημαντικούς ρόλους που έχεις ερμηνεύσει στο θέατρο;
Ο ρόλος του Αρχιεπισκόπου είναι καίριος και ουσιαστικός στην πορεία μου. Με τιμά η εντρύφηση στο σπάνιο κείμενο του δραματουργού Τζωρτζ Μπέρναρ Σω. Με μάγεψε. Μέσα από την εκλεπτυσμένη γραφή του ρηξικέλευθου συγγραφέα, αποκαλύπτω στοιχεία που χαρακτήριζαν τον κλήρο της εποχής του· φαινόμενα που ίσως παρατηρούμε και σήμερα. Η διαχρονικότητα δένει με την ταύτιση και την επικαιρότητα. Πιστεύω πως η ερμηνεία μου λειτουργεί σαν διαβατήριο, με απαιτήσεις μέθεξης και λυτρωτικής θέσης. Αντικατοπτρίζει στάσεις με συνειδητοποιημένες συνθήκες διαμόρφωσης και κινητοποιεί μια ενσωμάτωση στην αποτύπωση της ανθρώπινης ψυχικής κατάστασης. Ο ρόλος βρίσκεται στο ίδιο επίπεδο διευθέτησης, απόδοσης και μεγαλείου με ρόλους–σταθμούς στα έργα: «Το καλοκαίρι θα θερίσουμε» του Αλέξη Δαμιανού, στον ρόλο του παππού στο έργο «Τα μάγια της πεταλούδας» του Federico García Lorca, που ανέβηκε με διασκευή της Έλλης Αλεξίου· στον ρόλο του Λεόντιου στο «Λεόντιος και Λένα» του Georg Büchner· στην Αντι-performance του Κώστα Ευαγγελάτου· στον ρόλο του Περλιμπλίν στο έργο «Περλιμπλίν και Μπελίσα» του Federico García Lorca, που ανέβηκε με μετάφραση–διασκευή της Νίκης Τριανταφυλλίδη· στην ερμηνεία του Τζέικομπ Μάρλεϊ στον «Σκρουτζ» του Charles Dickens· στον ρόλο του Οθέλλου που υποδύομαι στο έργο «Αναρχία στο Βασίλειο του Σαίξπηρ» του Σταύρου Βαλεντίνου Σκάρπου, αλλά και σε πολλούς ακόμη ρόλους που έχω υποδυθεί κατά καιρούς.
Πολλοί υποστηρίζουν πως διανύουμε μια εποχή όχι εμπνευσμένη για την τέχνη. Ως κριτικός, λογοτέχνης, ποιητής και εικαστικός, πώς κρίνεις αυτή την άποψη; Η τέχνη σήμερα δρα αιρετικά και ανατρεπτικά;
Η εποχή μας είναι ρευστή, με δικλίδες εφέσεων. Κυριαρχεί η οικονομική κρίση που δημιουργεί αρνητικά στεγανά αδροσιάς, παράλληλα με την κρίση των αξιών, της παιδείας, της συμπεριφοράς και της αγωγής. Ζούμε σε εξορία από το ευ ζην. Δεν τη θεωρώ απόλυτα εμπνευσμένη όσον αφορά την τέχνη. Θα μπορούσαν να υπάρχουν περισσότερα δώρα, αλλά παρακολουθώ πως είναι μεμονωμένα. Λείπει η έμπνευση, το νέο, η πρωτοτυπία. Η αντίσταση στα κακώς κείμενα είναι ανύπαρκτη. Παρακολουθώ “πολιτιστικές εκδηλώσεις” που παρουσιάζονται ως υψηλά δρώμενα τέχνης και πολιτισμού, ενώ ό,τι κάνουν είναι κάτω του μετρίου, τελείως λίγο πολιτιστικά - κάτι που λειτουργεί αρνητικά. Η τέχνη δρα αιρετικά και ανατρεπτικά κάποιες φορές, με ανυπακοή -άλλωστε αυτή είναι η αποστολή της- αλλά είναι σταγόνες στον ωκεανό. Η εποχή μας είναι περίεργη, σκληρή, απάνθρωπη. Έχουν διαφοροποιηθεί τελείως οι σχέσεις των ανθρώπων. Δεν μπορείς να έχεις εμπιστοσύνη. Υπάρχει μίμηση, δήθεν, αντιγραφή, κομπασμός χωρίς λόγο· οτιδήποτε μέτριο παρουσιάζεται ως τεράστιο. Γιατί; Συνεχώς βλέπω να αντιγράφουν. Πρέπει να είσαι επιφυλακτικός, με ανοικτές κεραίες, για να κρατήσεις την ακεραιότητα και την αξιοπρέπειά σου. Να διατηρήσεις ανέγγιχτο τον χαρακτήρα σου. Στο εξωτερικό, που επισκέπτομαι συχνά, λειτουργούν με διαφορετικές παραμέτρους.
Ακουσα σε ραδιοφωνική συνέντευξή σου την τοποθέτηση ότι “η τέχνη πρέπει να ευνοεί αλληλουχίες με ρεαλιστικές συναρτήσεις”. Πιστεύεις πως η συνοχή και η συνάφεια έχουν τη δύναμη να αλλάξουν συνειδήσεις;
Η τέχνη αυτούσια και αυτόφωτα έχει ατέρμονες δυνάμεις. Φυσικά πρέπει να ευνοεί τη στερέωση της αλήθειας. Έχει χρέος και ευθύνη να μιλά ανοικτά, να διαμορφώνει συνειδήσεις και, μέσα από διαδικασίες, να προσδοκά να αλλάξει την υπάρχουσα πραγματικότητα. Στις μέρες μας συρρικνώνεται, κωδικοποιείται, δρα κυκλωματικά και δεν εμπνέει καμία εμπιστοσύνη στο κοινό, που συνήθως δεν είναι μυημένο και έτσι δεν καθοδηγείται σωστά. Η τέχνη πρέπει να διέπεται από φαντασία και ευαισθησία. Να μην γίνεται ετερόφωτη, ούτε να χάνει το νόημα και τον ιδεαλισμό της. Βρισκόμαστε σε ένα πισωγύρισμα, χωρίς να διαφαίνεται κάποια διαφοροποίηση.
Ποια είναι η ειδοποιός διαφορά ανάμεσα σε ένα πολύ καλό έργο και σε ένα αριστούργημα;
Το καλό έργο έχει αυτόν τον τίτλο γιατί αγγίζει την καρδιά και την ψυχή ενός ευρύτερου κοινού. Είναι καθαρά πολιτικό έργο. Το αριστούργημα μπορεί να εντυπωσιάσει και ίσως να γίνει διαχρονικό. Ένα πολύ καλό έργο διαθέτει τις αρετές ενός αριστουργήματος. Η ιστορία μάς διδάσκει πως κάποια αριστουργήματα με υφή αστεριών κάηκαν στην πορεία και δεν τα θυμάται κανείς, ενώ άλλα επιτεύγματα είχαν προοπτική και λάμπουν εγκάρσια στο διηνεκές.
Τους καινούργιους δημιουργούς που γίνονται ευρύτερα γνωστοί τους συνοδεύει συχνά μια προκατάληψη και μια δυσπιστία για την αξία τους;
Φυσικά και υπάρχει προκατάληψη και δυσπιστία στους πρωτοεμφανιζόμενους - όχι πάντα. Υπάρχουν σημαίνοντα πρόσωπα που έχουν σπουδαία πράγματα να πουν. Παρακολουθώ τους καινούριους δημιουργούς λόγω της σχέσης μου με διαγωνισμούς. Υπάρχουν περιπτώσεις που το έργο τους έχει σημαντική αξία. Αναμφίβολα θα έχουν συνέχεια στο μέλλον και θα εξελιχθούν σε ιδιοφυή παραδείγματα για τη ροή των συμβάντων.
Μεγαλώνοντας, τι περισσότερο έχεις απομυθοποιήσει;
Οχι πολλά πράγματα. Δεδομένου ότι είχα και έχω προβληματισμούς, δεν πιστεύω εύκολα· δεν γίνομαι θιασώτης ή οπαδός. Έχω σφαιρική αντίληψη. Αντιμετωπίζω εδαφικά τα πάντα, με κοινή λογική, όπως οι γονείς μου. Φυσικά η σχέση με την πολιτική και τη θρησκεία με αφορά, αλλά δεν δεσμεύομαι, δεν εγκλωβίζομαι ούτε έχω αγκυλώσεις. Εκπλήσσομαι συχνά όταν λένε ότι ξαφνικά φωτίστηκε κάποιος και άλλαξε - μάλλον κάτι του έλειπε από την αρχή. Υπάρχουν διαφοροποιήσεις στη διάρκεια της ζωής, αλλά και χρόνιες υγιείς συνδέσεις και δεσμεύσεις. Εχω φίλους από τα παιδικά μου χρόνια, φιλίες που μετρούν πάνω από τέσσερις–πέντε δεκαετίες. Το θεωρώ σημαντικό, με δεδομένο πως είμαστε διαφορετικοί χαρακτήρες αλλά δοκιμαστήκαμε στον χρόνο. Αυτό που δεν έχασα είναι το συναίσθημα της προσφοράς, που είναι αμείωτο και πολλαπλασιάζεται καθώς μεγαλώνω.
Στον ελεύθερο χρόνο ποια είναι η αγαπημένη σου ασχολία;
Ευτυχώς πολλά. Το κολύμπι -χειμερινό και θερινό- η ιστιοπλοΐα, η άθληση, το ποδήλατο, ο κινηματογράφος, το διάβασμα που οδηγεί σε περιοχές και ταξίδια στον χωροχρόνο. Ταξιδεύω πολύ. Εχω επισκεφθεί τις πέντε ηπείρους και εκτός εργασίας. Μ’ αρέσουν και με γεμίζουν οι συζητήσεις με ουσιαστικό νόημα και οι αντιπαραθέσεις με κόσμιο τρόπο.
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ
Σκηνοθεσία-διασκευή, Γιάννης Γιούλης. Μετάφραση Γιώργου Καλογεράκη. Σκηνικά και κοστούμια, Μπέττυ Λυρίτη. Μουσική Δημήτρης Ζαφειρέλης. Φφωτισμοί, Γιώργος Σηφάκης. Συμμετέχουν οι ηθοποιοί: Διονύσης Θεοδώσης, Γιάννης Πισκιτζής, Μιλένα Παρθενίου, Αντώνης Μαυρέλης, Λεόντιος Πετμεζάς, Παναγιώτης Ξανθόπουλος και Φοίβος Καραμπέτσος. Αφήγηση, Ειρήνη Χρηστίδη. Παραγωγή: «ΑΚΤΙΣ ΑΕΛΙΟΥ 2025-ΑΜΚΕ». Τιμές εισιτηρίων: 18€ γενική είσοδος, 12€ μειωμένο (φοιτητές, ΑΜΕΑ, άνω των 65). Κρατήσεις στο 6970511918 (10 π.μ.–2 μ.μ.) και προπώληση μέσω more.com. Το θέατρο βρίσκεται στη Ν. Γεννηματά 20, κοντά στη στάση μετρό Πανόρμου.
«ΑΓΙΑ ΙΩΑΝΝΑ» (80’)
Είναι η ιστορία της Ζαν ντ’ Αρκ, εθνικής ηρωίδας και προστάτιδας της Γαλλίας. Η αινιγματική μορφή της νεαρής χωριατοπούλας από το Ντομρεμύ, που έσωσε στις αρχές του 15ου αιώνα τη Γαλλία από την αγγλική εισβολή, έχει εμπνεύσει ιστορικούς, ποιητές και καλλιτέχνες. Άραγε ήταν πλάσμα προικισμένο με ασυνήθιστες ιδιότητες ή όργανο που το χρησιμοποίησαν απρόσωπες κοινωνικά δυνάμεις, για να εξυπηρετήσουν τους σκοπούς τους; Ήταν ηρωίδα ή μια τυχαία εξημμένη κεφαλή που την εξιδανικεύει ο θρύλος; Άκουσε πραγματικά φωνές ή έλεγε ψέματα, για να πείσει πως ήταν επιφορτισμένη με θεία εντολή;
Η μοναδική καλλιτεχνική δικαίωση της ιστορίας της αναμφίβολα ήρθε από τον Ιρλανδό νομπελίστα ρασιοναλιστή, άθρησκο Τζώρτζ Μπέρναρ Σω, που στη γραφή του δείχνει να την πιστεύει. Το πιο κορυφαίο έργο του, που πρωτοπαίχτηκε το 1923, υποστηρίζει πως οι νέες ιδέες έρχονται στον κόσμο με συνειδητή εκλογίκευση. Η «Αγία Ιωάννα» αντιπροσωπεύει την ελεύθερη συνείδηση, τις καινούργιες δυνάμεις που θα οδηγούσαν στον καινούργιο κόσμο, ενάντια στις αντιλήψεις του Μεσαίωνα. Ήρθε σε σύγκρουση με τους παλιούς, ισχυρότατους θεσμούς. Έτσι διαγράφεται το ιδεολογικό υπόστρωμα στο κείμενο.
Θεατρικά, το δράμα ξεπερνάει το κοινό μέτρο της δραματουργίας. Ο συγγραφέας σατιρίζει αλλά δεν διασύρει τα πρόσωπα. Ειρωνεύεται την υποκρισία τους. Ξεσκεπάζει τα ελατήριά τους. Αγγίζει την ηρωίδα δίχως αισθηματολογία και λυρική διάθεση, με μια οικειότητα που τη φέρνει κοντά μας. Το μεταφυσικό στοιχείο μιλάει τη γλώσσα του ενστίκτου. Υπάρχει στον χαρακτήρα της κάτι το αγγελικό. Δεν είναι απάνθρωπα ηρωική. Το δραματικό χρονικό του Μπέρναρ Σω μένει πάντα αληθινό, άρτιο, πειστικό και ζωντανό.
Στο eleftheriaonline.gr τρέχει διαγωνισμός. Μπείτε στην κλήρωση και κερδίστε προσκλήσεις για την παράσταση «Αγία Ιωάννα», στο Θέατρο της Ημέρας.
