Μια σημαντική έκδοση με τίτλο «Μεσσήνιοι και Μανιάτες αγωνιστές του 1821» κυκλοφόρησε πριν από λίγο καιρό από την εφημερίδα «Μεσσηνιακός Λόγος». Πρόκειται για τη συστηματοποίηση και κατάταξη του τεράστιου ερευνητικού έργου που έκανε ο αείμνηστος Μίμης Ηλ. Φερέτος, το αρχείο του οποίου βρίσκεται στα Γενικά Αρχείου του Κράτους (ΓΑΚ) Μεσσηνίας όπου τα έχει προσφέρει. Την επιμέλεια της έκδοσης και τη σύνταξη των κειμένων είχε ο φίλος Γιάννης Μπουγάς, ενώ το εξώφυλλο εικονογραφήξθηκε από το συμπατριώτη μας ζωγράφο Θανάση Μακρή. Πρόκειται για ένα μνημειώδες έργο που αποτελείται από 3 τόμους και εκτείνεται σε περισσότερες από 2.000 σελίδες.
Προλογικά ο φίλος συμπατριώτης και σπουδαίος ιστορικός Βασίλης Παναγιωτόπουλος σημειώνει ότι «ο Μίμης Φερέτος αγάπησε πολύ τη Μεσσηνία, τον τόπο και τους ανθρώπους, το ιστορικό παρελθόν της. Με ένα είδος πατριωτικού φανατισμού αγάπησε τη νεότερη Μεσσηνιακή ιστορία και ιδιαίτερα τα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης. Για τον Φερέτο η Ελληνική Επανάσταση δεν ήταν μόνον η πιο μεγάλη στιγμή στη βαθύχρονη ελληνική ιστορία, δεν ήταν μια εποχή μεγάλων ηρωισμών και κατορθωμάτων, καταστροφών και μεγάλου πόνου. Ηταν όλα αυτά αλλά και κάτι περισσότερο. Ηταν το σπίτι του. Εξοικειωμένος με τα πρόσωπα των Μεσσήνιων και Μανιατών αγωνιστών, την ιδιαίτερη πατρίδα τους, κωμοπόλεις και χωριά της εποχής, με τις μάχες στις οποίες έλαβαν μέρος στη Μεσσηνία αι την Πελοπόννησο γενικότερα. Εξοικειωμένος με τους ηρωισμούς ή τα παραστρατήματά τους, ουσιαστικά συνομιλούσε μαζί τους σαν να ήταν σύγχρονος και συμπολεμιστής τους. Γείτονες, συγχωριανοί, συμπολίτες, άνθωποι που τους είχε δει χθες και προχθές, άνθρωποι που θα τους έβλεπε και αύριο, ένας κόσμος που είχε ξεσηκωθεί για να αλλάξει την τύχη του, να αποκτήσει πατρίδα το έθνος των Ελλήνων. Αυτοί είναι οι Μεσσήνιοι και Μανιάτες Αγωνιστές του ’21. Ωστόσο, θαυμαστής και υμνητικός, δεν δίσταζε να ψέξει τα πρόσωπα που τιμούσε, πρόσωπα που λάτρευε, για πράξεις ή παραλείψεις που ζημίωναν τον Αγώνα στα χρόνια της διεξαγωγής του ή αλλοίωναν το βαθύτερο νόημά τους, τα μετεπαναστατικά χρόνια».
Στο εκτενές προλογικό σημείωμα ο αγαπητός Βασίλης Παναγιωτόπουλος, τονίζει ακόμη ότι «το σημαντικότερο ιστοριογραφικό κατόρθωμα του Φερέτου οφείλεται στην οξυδέρκειά και την επιμονή του που του επέτρεψαν να ταυτίσει χιλιάδες πρόσωπα αγωνιστών, να συγκροτήσει τους φακέλλους τους και να τους εμπλουτίζει συνεχώς με νέα ευρήματα και με πρόσθετες πληροφορίες, άλλες περισσότερο και άλλες λιγότερο σημαντικές. Αυτό το Βιογραφικό Λεξικό είναι μια ιστοριογραφική «ανάσταση νεκρών» και ένα μάθημα ιστορίας γιατί, εξ αντικειμένου, μας διδάσκει ότι την Επανάσταση την υιοθέτησαν και την έφεραν εις πέρας «άνθρωποι της διπλανής πόρτας», άνθρωποι που δεν είχαν φανταστεί ότι η εξέγερσή τους και μερικών ο θάνατος, θα ήταν το θεμέλιο μιας νέας πατρίδας, της σύγχρονης Ελλάδας».
*
Επιμελητής της έκδοσης είναι ο φίλος Γιάννης Μπουγάς που έφερε με επιτυχία σε πέρας ένα δύσκολο έργο και το τονίζω μετά λόγου γνώσεως καθώς έχω ασχοληθεί πολλές φορές με το αρχείου του αείμνηστου Μίμη Ηλ. Φερέτου και γνωρίζει τη δομή του. Όπως τονίζει ο Βασίλης Παναγιωτόπουλος, ο Γιάννης Μπουγάς «μετέτρεψε σε κείμενο (βιογραφίες) έναν τεράστιο αριθμό χειρογράφων ή δακτυλογραφημένων αποδελτιώσεων του Φερέτου, ημιτελών κειμένων του ιδίου, ανέκδοτων εγγράφων, αποσπασμάτων από εφημερίδες του 19ου αιώνα ή και απομνημονεύματα αγωνιστών του ’21 και συγκρότησε τις βιογραφίες του Λεξικού, επιλύοντας ακανθώδη προβλήματα που η συγγραφική δουλειά απαιτούσε. Το έργο του κ. Μπουγά έχει μια ακόμη αρετή. Δεν πρόδωσε τον αρχικό εμπνευστή και δημιουργό των φακέλων, ούτε στο πνεύμα, ούτε στο ύφος και βέβαια στο περιεχόμενο».
Ο Γιάνης Μπουγάς στο εισαγωγικό του σημείωμα αναφέρει μεταξύ άλλων ότι «η μορφή του λεξικού είχε προδιαγραφεί ήδη από τον ίδιο τον Φερέτο. Στις αυτόνομες εκδόσεις του «Μεσσηνιακά» Α (1968-1969) και Β (1970) είχε δώσει δείγμα γραφής, δηλαδή είχε συντάξει και δημοσιεύσει μερικές βιογραφίες, που φανερώνουν τον τρόπο με τον οποίο έβλεπε τη σύνθεση και την έκδοση του τελικού έργου. Στην παρούσα πλήρη έκδοση του συνόλου των φακέλων, διατηρήθηκε τις περισσότερες φορές ο τρόπος γραφής του Φερέτου, αλλά αρκετές φορές υπήρξε παρέμβαση του εκδότη για τη διόρθωση ιστορικών ανακριβειών, αβλεπτημάτων, επαναλήψεων και διορθώσεων σε θέματα σύνταξης και εκσυγχρονισμού της ορθογραφίας. Διατηρούνται πολλές εκφράσεις και λέξεις της εποχής του Φερέτου, αλλά χρησιμοποιούνται και σημερινές εκφράσεις και λέξεις».
*
Ο ιδρυτής της εφημερίδας «Μεσσηνιακός Λόγος» φίλος Θόδωρος Μπρεδήμας κάνει μια σύντομη αναφορά στον Μίμη Ηλ. Φερέτο που έφυγε από τη ζωή το 2008 σε ηλικία 100 χρονών, και τονίζει ότι «είχα το προνόμιο να θητεύσω κοντά στον αλησμόνητο Μίμη Ηλ. Φερέτο. Τον άνθρωπο που κατέστησε τον λόγον άξιον και τη θεωρία πράξη. Αλλά και να διδαχθώ πολλά, πάρα πολλά για την τοπική μας ιστορία. Του είμαι βαθύτατα ευγνώμων για την τιμή τόσον προς αυτόν όσον και προς την αλησμόνητη σύζυγό του Διαμαντούλα που υπήρξε το στήριγμα της ζωής του. Ανάλογα είναι τα αισθήματά μου προς τα πολυαγαπημένα του παιδιά τον Ηλία και τη Τζένη, καθώς και τα πολυαγαπημένα του εγγόνια με τις οικογένειές τους».
*
Ολοκληρώνοντας τη σύντομη παρουσίαση του έργου «μέσα από τα λόγια των άλλων», εκείνων που συμμετείχαν ώστε να ολοκληρωθεί αυτή η προσπάθεια, θα ήθελα να καταθέσω ως αριθμητικό αλλά και ουσιαστικό στοιχείο της σημασίας του έργου για την τοπική ιστορία, το γεγονός ότι βιογραφούνται 10.674 αγωνιστές, αριθμός στον οποίο δεν περιλαμβάνονται οι πρωταγωνιστές της επανάστασης καθώς υπάρχουν γι’ αυτούς αμέτρητα στοιχεία σε διάφορες εκδόσεις. Και ότι ακόμη σε κάθε τόμο υπάρχει παράρτημα με εκατοντάδες έγγραφα τα οποία σχετίζονται με τους βιογραφούμενους σε κάθε τόμο και υποστηρίζουν ως «πηγές» τη σημαντική αυτή έκδοση.
Πολλά συγχαρητήρια σε όλους εκείνους οι οποίοι συνετέλεσαν με το δικό του τρόπο ο καθένας, στη μνημειώδη αυτή έκδοση που πλουτίζει τις γνώσεις μας και τιμά εμπράκτως έναν σπουδαίο άνθρωπο των γραμμάτων, τον αείμνηστο Μίμη Ηλ. Φερέτο.
